Amerika Birleşik Devletleri

20yüzyılın ikinci yarısında beyaz etnik gruplar seslerini duyurmaya başlayınca kamuoyu kentli etnik azınlıkların sorunlarının ve kaygılarının farkına vardıAzınlıkların,"ırkçı" ya da "eğitilmemiş "insanlar olarak görülmesinden ve küçümsenmesinden vazgeçildiHükümetlerin ya da vakıfların toplumsal yardım programlarının planlanmasına ve yönetimine etnik gruplar da katılmaya başladıEtnik kimliğin Amerikaya yabancı ve giderek utanç verici olarak görülmesinden vazgeçildiBir etnik gruptan olmak,bir anlamda "meşrulaştı"


SİYAHLAR:

Siyahlar,1960"ların başında canlılık kazanan Medeni Haklar ( Civil Rights) hareketi,Amerika"lıların dikkatini tam yurttaş sayılmayan Siyah Amerika"lıların üzerine çektiHükümetin yoksullara yönelik programlarına eğitimde konut edinmede ve iş bulmada ırk ayrımını yasaklayan fırsat eşitliği yasalarına karşın Siyahlar 20yüzyılın ikinci yarısında bile toplumun nimetlerinden eşit bir biçimde yararlanamıyorduBeyazlarla karşılaştırıldığında ortalama gelirleri ve eğitimleri daha düşük,işsizlik oranları ise,daha yüksektiBununla birlikte son 20 yıl boyunca Siyah nüfus önemli gelişmeler kaydettiSiyahların yüksek ücretli işlerdeki payı,gelir düzeyi ve üniversitelere kayıtlı,siyah öğrenci sayısı gözle görülür ölçüde yükseldi

Medeni Haklar hareketi 1960"ların ortalarından önce,büyük ölçüde bütün ırkları kapsayan bir orta sınıf mücadelesiydiÖzellikle Güneydeki ayrımcı yasaların ve uygulamaların kaldırılması amacıyla,şiddete başvurmadan pasif direnişi savunuyorduSiyahların ABD yaşamına tamamen katılmasını,toplumla bütünleşmesini sağlamayı amaçlıyorduSonradan Kuzeydeki ve Batı"daki kentlerin yoksul kesimlerden çıkan militanlar için Amerikan kültürünü reddederek Afro- Amerikan tarih ve kültüründen siyahların gururundan ve ruhundan (soul) söz ettilerBeyazların elindeki devlet organlarında ve kurumlarda ikna yoluyla değişiklik sağlamak yerine,Siyahların özerkliğe kavuşturulmasını ve Siyah toplulukların kendi kendilerini kontrol edebilmesini amaçlıyorlardıSiyahlara kendi toplulukları üzerinde siyasal denetim gücü verecek örgütler geliştirmeye yöneldilerBu hareketin beyazlar için en ürkütücü yanı,militan Siyahların pasifizmi reddetmeleri ve kendi gettolarında polise,karşı kendilerini savunma gereğini dile getirmeleri olduSiyahların çoğu şiddete karşı olmakla birlikte,yararlı ve meşru protesto biçimleri olarak gördükleri militan etkinlikleri desteklediler



Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

İSPANYOL ASILLILAR

İspanyol Asıllılar,İspanyolca,soyadı,taşıyanlar ABD nüfusunun yüzde 6"sından fazlasını oluştururBunların yarıdan fazlası bir zamanlar Meksika"nın parçası olan topraklarda yaşamış insanların torunlarıdırBunların önemli bir bölümü hala Arizona ,Californa,Colorado,New Mexico ve Texas"ta yaşarİspanyol asıllılarının yüzde 15"ini oluşturan Porto Rikolular New York kenti çevresinde toplanmıştırMiami ve çevresine yerleşmiş olan Kübalı göçmenlerin İspanyol asıllılar içindeki oranı ise yüzde 6"ya yakındır

İspanyol asıllılar ırk ayrımının olumsuzluklarından Siyahlardan daha az etkilenmiş olmakla birlikte,Siyahlar gibi,genel olarak ekonomik bakımdan ve eğitim düzeyi açısından toplumun gerisinde kalmışlardırABD"deki beş İspanyol asıllıdan dördünün bu ülkede ya da Porto Riko"dan doğmuş olmasına karşılık,bunların evlerinin yarısında anadil olarak İspanyolca konuşulurİspanyolca kullanımının sürmesi,İspanyol asıllıları birleştiren bağların güçlülüğünü gösterirKuşaklar boyu süren sessizlikten sonra,Meksika asıllı Amerika"lılar da Siyahları izleyerek 20yüzyılın sonlarına doğru Los Angeles,Denver ve Texas"ın güneyindeki kentlerin çoğunluğu oluşturdukları yörelerinde örgütlenemye başladılarTemel amaçları,daha etkin siyasal,katılım ve temsil yoluyla daha iyi sağlık,konut ve belediye hizmetlerine kavuşmak,çocukları için daha iyi eğitim olanakları sağlamaktı



Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

YERLİLER

Yerliler,Amerika"nın Yerli nüfusu toplumla en az bütünleşmiş gruptur ve Oklahoma,Arizona,New Mexico,California ve Kuzey Carolina"da yoğunlaşmıştırBugün Yerlilerin yarıdan çoğunun yaşadığı yerleştirme kampları ( reservation) genellikle derin bir yoksulluk ve toplumsal sıkıntı odağıdırBir Yerli ailesinin ortalama geliri,ulusal ortalamanın çok altındadırAyrıca,aileler daha kalabalık olduğundan Yerlilerin çoğu yaşamını yoksulluk düzeyinde sürdürmektedirYerli çocuklarının çoğu liseyi bitirememektedirYerli çocuklarının çoğu liseyi bitirememektedirBitirenlerin pek çoğu da ulusal ortalamadan büyük yaşlardadırStandardın altındaki sağlıksız ve kalabalık evler,veremden ve dizanterinden ölüm oranlarının yüksek olmasına yol açmaktadır

Yerlilerin veremden ölüm oranı ülke ortalamasının altı,dizanteriden ölüm oranı ise iki katıdırYerli nüfus içinde bebek ölüm oranı ulusal ortalamanın üzerindedirve Yerliler nüfusun geri kalan bölümüne oranla daha genç yaşta ölmektedirKampların fiziksel ve toplumsal kopukluğu,Yerlilerin ABD yaşamına katılmalarını güçleştirirBuralardaki yoksulluk ve çaresizlik nedeniyle pek çok Yerli büyük kentlere göç etmekte,ama böyle bir yaşam için hazırlıksız olduklarından,sonuçta aileler dağılmakta,akolizm ve intiharlar artmaktadır



Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

UZAKDOĞULULAR

ABD"nin uzakdoğulu nüfusu içinde ilk sıraları Japonlar,Çinliler ve Filipinliler alırBunların büyük çoğunluğu California çok ve Hawaii"deki kentlerde yaşarve buralarda öbür etnik gruplar gibi kendi mahallelerini kurmuşlardırBunların en tanınmışı ,San Francisco"daki Çin Mahallesi"dirUzakdoğulu etnik gruplar "sorunlu bir azınlık" değildirGüçlü aile bağları ,kütlürleri,otoriteye saygı ve eğitime verdikleri önem bu grupların ABD"de başarılı olmalarını sağlamıştırIIDünya Savaşı sırasındaki ırk ayrımına ve toplamalara karşın pek Japon asıllı Amerikalı eğitim ve çalışma alanında beyazlara oranla daha yüksek düzeylere ulaşmıştır

DİNSEL GRUPLAR

ABD nüfusunun yaklaşık yüzde 53"ü Protestan,yüzde 26"sı Katolik,yüzde 8 kadarı da öbür Hıristiyan kiliselerine bağlıdırYahudiler gibi Müslümanlar da nüfusun yaklaşık yüzde 2"sini oluştururdindışı ya da tanrıtanımazlıkların oranı ise,yüzde 8 dolayındadırÜlkedeki 10 kiliseden 9"u Protestanlara aittirBaptistler,Metodistler,Lutherciler ve İsanın Kilisesi mensupları en büyük Protestan gruplarıdırABD"de 1200 "ün üzerinde cemaat vardır,Bunlardan bir bölümü tümüyle ABD"ye özgü dinsel gruplardır



Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

GÖÇ

IDünya Savaşından sonra,1924 yılında çıkarılan Göç Yasası"nın yıllık göç kotaları belirlemesi,ABD"ye toplu göç çağını kapattıYıllık kota 1929 yılında 150000 olarak belirlendiGöç Yasası ulusal göç politikasını 1968"e değin yönlendirmiş olan "ulusal köken" sistemini kurduBuna göre,1920 yılında ABD"de yaşamakta olan insanların ulusal kökenleri göz önüne alınarak her ülke için kotalar saptanıyorduGetirilen kotalar,Güneydoğu Avrupa"dan göçmen akınınıkesin bir biçimde azalttı ve göçü Kuzeybatı Avrupalılar lehine düzenlediBu sistemde ,Birleşik Krallık ,İrlanda ve Almanya"ya göç kotasının yüzde 70"inden fazlası ayrılmıştıAma bu uluslara ayrılan göçmen kotaları pek dolmuyorduKota sistemi Aralık 1965"te liberalleştirildi1968"de ise "ilk gelen yerleşir" politikası bu sistemin yerini aldıBatı Yarıküre dışındaki ülkeler için yıllık 170000 göçmen vizesi tavanı belirlendiHer ulus en fazla 20000 göçmenlik bir hakka sahiptiBatı Yarıküre"den olanlar için ise 120000 göçmenlik bir tavan konduBu yeni politika göç kalıplarını tümüyle değiştirdi1965"te ABD"ye göçmen göndermede Meksika,Kanada ve Birleşik Krallık ilk üç sırayı alıyorduYeni düzenleme sonucunda son iki ülkenin yerini başkaları aldı1986"da çıkarılan bir yasayla kaçak olarak ABD"de bulunanlar için af getirildi1968"de "ulusal köken" sistemi sona erdiği ve artık ailelerin birleşmesine öncelik verildiği için,yakın dönemlerde gelen göçmenler,özellikle de,Asya kökenliler yeni durumdan ölumlu biçimde etkilendilerBuna karşılık Avrupa kökenliler üzerindeki etki olumsuz oldu





Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

EKONOMİ

ABD gerek toplam,gerek kişi başına düşen GSMH açısından dünyanın en büyük ekonomik gücüdürÜlkenin zenginliği bir ölçüde ,zengin doğal kaynaklarının bir yansımasıdırDünya nüfusunun yüzde 5"ine sahip olmasına karşılık ABD,dünya kömür ve bakır üretiminin beşte birini ,ham petrolün beşte birine yakın bir bölümünü ve demir cevherinin yarısını üretirTarım sektörü,dünya mısırının yaklaşık yarısını,sığır,domuz,koyun ve kuzu etinin yaklaşık beşte birini ve buğdayının onda birinden fazlasını üretmektedirABD"nin 1990 GSMH"si cari fiyatlarla,5465 -100000000 ABD Doları"dırve 1980-89 döneminde ortalama yıllık büyüme oranı yüzde 3,2 olmuştru1989"da kişi başına GSMH ise 21100 ABD Doları olarak gerçekleşmiştir

Göreli olarak kendine yeterli olmasına karşılık ABD,ekonomisinin devasa ölçeği nedeniyle dünya ticaretindeki en önemli öğedirİhracatı ,toplam dünya ihracatının onda birine eşittirABD öbür ülkelerin ekonomilerini yalnızca ticarette bulunulan bir ülke olarak deil,bir yatırım sermayesi kaynağı olarak da etkilerAmerikan firmalarının dışındaki doğrudan yatırımları özellikle Kanada"da ve birçok Latin Amerika ülkesinin ekonomisindeki egemen öğedirAvrupa"daki Amerikan yatırımları ise imalat sanayisinde yoğunlaşmıştır





Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

KAYNAKLAR

Kaynaklar,Maden Kaynakları,ABD dünyanın ikinci büyük petrol üreticisidirve dünya petrolünün yedide birini üretirBellibaşlı petrol rezervleri Texas ,Alaska,ve Louisiana ile California kıyılarında bulunurLouisiana ,Texas,New Mexico ve Alaska da önemli doğal gaz yatakları da bulunmuştur

Kömür yatakları büyük ölçüde ülkenin doğusunda yer alırBitümlü kömürünün ve linyitin yarıya yakın bölümü Batı Virginia,Kentucky ve Pennsylvania"da çıkarılırPennsylvania ayrıca ülkede antrasit çıkartılan tek eyalettirİllinois ve Ohio"da da kömür yatakları vardırDemir cevheri ise özellikle Büyük Göller bölgesinde çıkarılır

ABD önemli bakır,kurşun ve çinko rezervlerine de sahiptirBakır üretimi Batının dağlık,eyaletlerinde,Arizona ,Utah,Montana ,Nevada ,ve New Mexico"da yoğunlaşmıştırÇinko madenleri,Tennessee,Missouri,İdaho ve New York"a dağılmıştırKurşun üretiminin odak noktası ise Missouri dirABD"de üretilen öbür madenler arasında altın,gümüş,molibden,manganez tungsten,boksit,uranyum,venadyum,nikel,fosfat,pota s,ve kükürt sayılabilir

BİYOLOJİK KAYNAKLAR;

Toplam arazinin yarısından biraz azı tarıma ayrılmıştır ve ekilebilir alanların yüzde 11"nde sulama yapılırGüneybatı da tütün,güneyde ve güneybatıda pamuk üretilirCalifornia"da üzüm,narenciye,ve kavun karpuz yetiştirilirOrtabatı mısır,ve buğday merkezidirKuzey eyaletlerinde mandıracılık,güneybatıda ve Kayalık Dağlar bölgesinde hayvancılık yapılırGeniş orman alanlarının üçte ikisinden fazlası sanayi için kereste üreten ya da üretebilecek olan ticari orman alanları olarak tanımlanırOrmanların büyük bölümü Batı"da Alaska"dadırama ülkenin güneyinde ve kuzeyinde de geniş ormanlar yer alırTicari orman alanlarının yüzde 70"inden fazlası özel mülkiyettedirFederal hükümet yüzde 20"lik bölümü ,eyaletler ile yerel yönetimler geri kalana sahiptir




Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

HİDROELEKTRİK ENERJİ KAYNAKLARI

Hidroelektrik enerji kaynakları,daha çok Büyük Okyanus ve Cordillera bölgelerinde toplanmıştırBunlar ülkenin kurulu kapasitesinin yüzde 60"ını oluştururÜlkenin kullanılmayan enerji üretim potansiyelinin yüzde 20"sine yakın bölümünün Alaska"da olduğu tahmin edilmektedir1990"da 2805000 milyon kW -sa olan elektrik üretiminin yüzde 73"ü termik,yüzde 9"u hidroelektrik,geri kalan bölümü ise nükleer santrallardan sağlanmıştır

ULUSAL GELİR KAYNAKLARI,

GSYİH (1988) içinde imalat sanayisi ve inşaatın payı yüzde 24,tarımın ki yüzde 2madenciliğinki yüzde 2ulaştırma ve haberleşmeninki yüzde 6,ticaretinki yüzde 16hizmetlerin payı yüzde 50,"dir1990"da 126424000 kişi olan iktisaden faal nüfus yüzde 50,8"lik etkinlik oranını gösterirBu oran erkekler için,yüzde 57,4,kadınlar için yüzde yüzde 447"dir15-64 yaş grubundaki nüfusun işgücüne katılım oranı ise yüzde,755 (1989)gibi yüksek bir düzeydedir1990"da hizmetler sektörü yüzde 667 ile istihdam içinde en büyük paya sahiptiOnu,sırasıyla imalat sanayisi ve inşaat ( yüzde 245) ulaştırma ve haberleşme ( yüzde 54) ve tarım ( yüzde 28) izliyorduMadenciliğin istihdam içindeki payı ise,yüzde 1"den azdı ( 06) 1970 - 82 döneminde işgücü yılda ortalama yüzde 17"lik bir hızla büyümüştür






Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

TARIM ,ORMANCILIK,BALIKÇILIK

ABD,tarımının dev boyutlu üretimine karşın tarım,ormancılık,ve balıkçılık,net ulusal gelir içinde yüzde 3"ten az bir paya sahiptirTarımda hızla artan verimlilik daha küçük bir iş gücünün önceki dönemlere göre çok daha büyük bir üretimi gerçekleştirmesini daha büyük bir üretimi gerçekleştirmesini sağladıTarım sektöründe çalışanların sayısı azalırken ,tarım işletmelerinin makineleşme ve gittikçe daha az sayıda girişimcinin elinde toplanma süreçleri hızlandıMısır,buğday,yulaf,kocadarı,pamuk,p irinç,soyafasulyesi,ve tütün başlıca ürünlerdirYapay gübre ve tarım zararlılarıyla mücadele ilaçlarının kullanımındaki büyük artış verimlilik artışıyla birlikte gelişmiştir

ABD dünya kereste üretiminde ilk sırada yer alırÜretimin yüzde 80"inden çoğunu yumuşak,geri kalan bölümünü sert kereste oluştururDuglasgöknarı ve Güney"in sarıçamı birinci,meşe ikinci gruba giren önemli türlerdirYurtiçi tüketimin üretiminden daha hızlı artması sonucu kereste ithalatı büyük artış göstermiştir

ABD,balıkçılık,alanında Japonya,Çin Halk Cumhuriyeti ve Peru gibi dünyanın en büyük balık üreticisi ülkeleri arasında yer alırAvlanan balıkların yarıdan fazlası insanlarca yiyecek olarak tüketilirBalıkçılık sektöründe yıllık üretimin yarıya yakını kabuklu deniz hayvanları oluşturur


Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

MADENCİLİK

ABD,birçok maden,kömür ve petrolde dünyanın en büyük üreticilerinden biri olmasına karşın madencilik,sektörünün ulusal gelirdeki payı 1988"de yüzde 2 olmuşturMadencilik çok gelişmiş ve büyük ölçüde makineleşmiştirMaden üretiminde kömür,demir cevheri,boksitbakır,kurşun,çinko,molibden,cıv a,tungsten,,titanyum cevheri,ve gümüş ilk sıraları alırABD mika,barit,sülfür ve feldispat üretiminde dünyanın önde gelen üreticileri arasındadır

SANAYİ

imalat,sanayisi ulusal ekonomiyle hemen hemen aynı oranda büyümüştürZaman içinde verimlilikte meydana gelen artış bir ölçüde yatırımlardaki artışın bir sonucudurİmalat sanayisinin net ulusal gelir içindeki payı yaklaşık yüzde 20"dir

Katmadeğer bakımından en önemli sektörlerden biri,binek otomobili,otobuüs ve kamyon gibi ulaşım araçları üretimidirÖbür önemli sektörler,arasında makineler,elektrikli makineler,metal ürünler,ana metal sanayisi,ve motorlu araç parçaları gelirÇelik sanayisi ürünleri geniş ölçüde otomotiv ve inşaat sektörlerinde kullanılırDokuma,gıda ve giyim sanayileri gibi kimya sanayiside gelişme göstermiştirBirçok sanayi kolunda,mülkiyet az sayıda elde toplanmıştırMotorlu araçlar ve parçaları üretiminde en büyük dört firmanın katma değer içindeki payı çok yüksektirUçak üretiminde katma değerin üçte ikisi en büyük dört firma tarafından üretilmiştirUçak motorları ve parçaları ,petrol arıtımı,kağıt ,,radyo ve televizyon arıtıcıları,sigara üretimi,ve ilaç sanayisinde de benzer oranlar söz konusudurFederal hükümet antitröst yasalara dayanarak bazı sanayilerde yoğunlaşmanın fazla artmasını önlemiş olabilirAma farklı sanayilerde etkinlik gösteren şirket gruplarının gelişmesi sanayideki askeri satın almalar son derece önemlidirBirçok sanayi kolu ve coğrafi bölge,savunma harcamalarındaki azalmalara karşı özellikle duyarlıdır




Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

MALİYE

Maliye,Federal Rezerv Sistemine göre merkez bankası işlevlerini 12 Federal Rezerv Bankası yerine getirirBunlar,Washington DC"deki Guvernörler Kurulunun denetimindedirve her biri ülkenin belirli bir bölgesinde etkinlik gösterirGuvernörler ABD başkanı tarafından atanırama Senato"nun da bu atamaları uygun bulması gerekirBu yöneticeler her zaman hükümetin ekonomik politikaya ilişkin görüşleriyle uyum içinde hareket etmezler

Federal Rezerv Sistemi,üye bankalara uyguladığı reeskont oranlarıyla ,ticari bankaların tutmakla yükümlü olduğu rezervlerde yaptığı değişikliklerle ve açık piyasa işlemleriyle kredi ve para arzını düzenlerHazine de para sisteminin işleyişi üzerinde etkilidirUlusal borç yöntemiyle piyasa faiz oranlarını,Federal Rezerv bankalarında bulunan mevduatını değiştirerek de kredi hacmini etkiler

Bankaların şube açmasını zorlaştıran yasalar,ticari banka sayısının artmasına yol açmıştırBu bankaların ticari bankalardaki toplam mevduatın yüzde 80"ini elinde bulunduran üçte biri Federal Rezerv Sistemine üyedirÜlke çapında faaliyet gösteren bankalar bu sistemin üyesi olmak zorundadırEyalet çapında faaliyet gösteren bankaların sisteme üye olması ise kendi isteklerine bağlıdırÜye banka,bir Federal Rezerv bankasında asgari yasal rezerv tutmak ve vadeli mevduatın belli bir miktarını bir Federal Rezerv bankasına yatırmak zorundadır

Ticari bankaların yanında sayıları birkaç yüzü bulan sigortasız bankalar ve birkaç bin kadar tasarruf ve kredi birliği ya da yapı kooperatifi vardırBaşka mali aracı kuruluşlar arasında büyük varlıklara sahip sigorta şirketleri ve temelde tüketicilere kredi veren finans kuruluşları yer alırFederal hükümet konut ve tarım alanında etkinlik gösteren başka kredi kuruluşlarını desteklemektedirNew York kentinde örgütlü iki menkul kıymetler borsası bulunurBu kentte daha başka,ikincil borsalar da vardır



Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

DIŞ TİCARET

Uluslararası,ticaret ABD ekonomisinde gittikçe artan bir öneme sahiptirHem ithalatta,hem ihracatta ABD dünyada ön sırayı alırABD"nin 1990"da ihracatı 393893400000,ithalatı,ise 494903200000 ABD Doları olarak gerçekleşmiştir1970 lerin ortalarından beri dış ticareti açık vermektedir1914"ten beri de ilk kez 1985"te dış borçları dış alacaklarını aşmıştırMotorlu araçlar ve parçaları,sanayi ve elektrik makineleri bellibaşlı ihraç ürünleridirİhracatın önemli bir bölümü Kanada,Japonya,Meksika,Birleşik Krallık ve AFC"ye yöneliktirEn önemli ithalat kalemleri,ise ham petrol ve arıtılmış petrol ürünleri,motorlu araçlar ve parçaları temel demir ve çelik ürünleri ve hammaddeleridirİthalatın büyük bölümü Japonya ,Kanada,Suudi Arabistan ve Meksika"dan yapılır

EKONOMİNİN YÖNETİMİ

Devlet ve özel girişim,ABD"de devletin ekonomik etkinliklerdeki doğrudan rolü azdırDevletin etkinliği ABD Posta Servisi,Nükleer Denetleme Komisyonunun uranyum zenginleştirme tesisleri ile piyasaya yönelik Tennesse Vadisi İdaresi gibi az sayıda girişimle sınırlıdırBaşka ülkelerde genellikle devletin elinde bulunan havayolları,telefon sistemleri gibi girişimler ABD"de özel sektör tarafından işletilir

Devletin başlıca çabalarından biri,tröstleşmeyi önleyici yasaları uygulayarak rekabeti güçlendirmek olmuşturBu alanda,şirketlerin fiyat,pazar payları gibi konularda aralarında anlaşma yapmalarının ve rekabeti azaltacak nitelikteki şirket birleşmelerinin önlenmesi amaçlanmaktadırAma birbiriyle ilgisiz sanayi kollarındaki şirketlerin birleşmesi durumunda antitröst yasaları uygulanamamaktadırConglomerate denen bu tür birleşmelerin engellenmesi yolunda güçlü bir eğilim vardırBunun nedeni conglomerate"lerin bir sanayi kolundaki karlarını kullanarak başka bir kolda fiyat savaşını sürdürme olanağına sahip olması ve böylece rekabeti azaltmasıdırAyrıca,bir conglomerate"in içindeki şirketlerin birbirlerinden karşılıklı olarak mal satın alarak rakiplerini dışlamaları olanağıda vardır

Devlet,maliye ve para politikasını kullanarak ekonomik etkinlikleri önemli ölçüde etkileyebilirUçak ve uzay araçları gibi sanayiler üzerinde de mal satın almaları nedeniyle önemli etkiye sahiptirDevletin etkisinin güçlü olduğu bir başka alan çiftçiliktirÇiftçilere,ödemeler,üretim sınırlamaları ve fiyat desteklemeleri,depolama ve pazarlama kolaylıkları sağlama yoluyla çiftçilerin gelirleri desteklenirBu destekleme sisteminin sakıncalı bir yanı,ödemelerin üretim hacmine bağlı olması nedeniyle,bunlardan asıl yararlananların büyük ticari çiftlikler oluşudur


Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

VERGİLENDİRME

Vergilendirme,Federal hükümet,gelirinin hemen hemen tümünü vergilerden elde ederEn önemli vergi kaynağı ise kişisel gelir vergisidirŞirketlerden alınan vergilerin toplam federal vergi gelirleri içindeki payı daha azdırTüketimden alınan vergiler,federal gelirin bir başka küçük payını oluştururBunun asıl nedeni,eyaletlerin kendi tüketim ve satış vergilerini toplamasıdırAlkol,benzin ve tütün üzerinde yüksek,federal tüketim vergileri vardırBir başka önemli gelir kaynağı,sosyal sigorta vergi ve primleridirMiras ve bağışlardan alınan vergiler,toplamın çok küçük bir bölümünü oluşturur1960"larda ve 1970"lerde askeri harcamalar ile sosyal amaçlı harcamaların hızla artması,büyük ölçekli bütçe açıklarına yol açtıBuna ekonomik durgunluğun etkileri de eklenince,ulusal borç hızla büyüyerek 1991"de 3598900 000000 ABD Dolarına ulaştı

SENDİKALAR

Sendikalar, ABD"de işçilerin örgütlenme düzeyi yüksek değildirSendikalara üye olanların yüzde 80"inden fazlası,sendikaların ulusal federasyonu olan AFL-CIO"ya bağlı sendikalarda toplanmıştırABD"nin en büyük sendikaları,Amerika Sürücüler,Şoförler ,Depocular ve Yardımcıları Sendikası,Birleşik Otomobil İşçileri Sendikası ve Amerika Birleşik Çelik İşçileri SendikasıdırSendikaların çoğu toplu pazarlığı ya bir işletme ya da firma düzeyinde sürdürürAma marangozların ya da elektrikçilerin sendikaları gibi daha eski sendikalar,işkolu düzeyinde toplu pazarlık yürütürSendikaların pazarlık sonucu elde ettikleri ücretler,genel ücret artışının belirlenmesinde etkisiz kalabilirAyrıca,bazı dönemlerde toplu pazarlık,ücret oranlarındaki genel artış eğiliminden daha düşük ücret artışları getirmiştir

Grev hakkı,yasaların öngördüğü erteleme ( cooling-off) dönemleriyle ve bazı durumlarda hakeme gitme zorunluluğuyla engellenmiştirAma büyük sendikalar uzun grevlere gidebilir ve bu tür grevleri yapabilecek güçtedirSendikalar üyelerinin iş bulmasında da yardımcı olabilir ve bazı sanayi kollarında işçi bulma sendikalar aracılığıyla gerçekleştirilir

İşçi -İşveren ilişkileri Çalışma Bakanlığı ve ilgili kuruluşlarca ,Federal yasalar uyarınca düzenlenirAnlaşmazlık durumunda tarafları uzlaştırmak asgari ücreti belirlemek ,iş güvenliği ve sağlığına ilişkin önlemlerin alınmasını sağlamak ve eyaletlerin işsizliğe karşı yürüttüğü proğramlara yardımcı olmak da bakanlığın görevleri arasındadır



Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

ULAŞIM

Ulaşım,ABD"deki yaşamın ekonomik ve toplumsal görüntüsü ülkedeki olağanüstü hareketliliği yansıtırHer yere nüfuz eden bir ulaşım ağı,bu geniş ülkede şaşılacak derecede türdeş ve sıkı dokunmuş bir toplumsal ve ekonomik çevrenin oluşmasına katkıda bulunmuşturBu hareket özgürlüğü ABD ekonomisinin dinamizmini büyük ölçüde açıklarHareketlilik geniş metropollerin ,banliyölerin büyüyerek yayılmasını ,günübirlik gidiş geliş uzaklığın artmasını dükkanların ve sanayinin çeşitli yerlere dağılmasını sağladıAyrıca tarımla uğraşmayan ama kırsal kesimde yaşayan ve sayıları milyonları bulan nüfuz yoğunlaşması ve güçlü bir merkeze sahip olmayan yeni tür bir kentleşme ortaya çıktıHareketliliğin olumsuz etkileri de olduEski kentsel alanların çöküşü hızlandıtrafik sıkışıklığı arttıtoplu taşıma sistemlerinin gelişmesi engellendi ve otomobili olmayanların dünya ile ilişkisi azaldı

Ulaşım ağının en görkemli bölümü yaklaşık 70796 km"lik Eyaletlerarası Karayolu SistemidirBu ,çokşeritli ,gidiş ve geliş yolları ayrı,48 eyaleti ve 50 binden fazla nüfusa sahip kentlerin yüzde 90"ını birleştiren bir otoyol ağıdırSistem 1950"lerde kurulmaya başladı ve 20yüzyılın sonuna yaklaşırken ,ülkenin motorlu araç grafiğinin yüzde 20"sini taşır hale geldiABD"nin toplam karayolu uzunluğu ise 6,2 milyon km"ye ulaşır ve bunun yüzde 90"ı asfaltlanmıştırUlusun hareketliliğinin en önemli öğesi,1989"da sayısı 143081 000"e ulaşan otomobillerdirAilelerin yaklaşık yüzde 90"ının en azından bir otomobili ya da kamyoneti vardırİnsanlar otomobilden inmeden yemek yiyebilir film izleyebilir,ya da bankaya para yatırabilirOtomobil kullanmanın bu denli yoğunlaşması,trafik sıkışıklığı ,kazaların artması,ve hava kirliliği gibi olumsuzlukları da birlikte getirdiABD Kongresi 1965"te ulaşım sorununun ulaştığı ciddi boyutları dikkate alarak Ulaştırma Bakanlığı"nı kurdu

Kentler arası ulaşım ve taşımacılık açısından demiryolları da önemini korumaktadırABD demiryollarının uzunluğu 278245 km"dirAyrıca,Saint Lawrence-Büyük Göller suyolunun dışında 41 bin km"lik bir iç suyolu ağı vardırBu ağdaki 50 limandan en önemlileri New Orleans,New York ve Chicago"durABD"de 4800 kamusal hava alanı bulunur ve hava ulaşımı çok gelişmiştirBölgelerarası hava trafiğinin kavşak noktalarını oluşturan ATLANTA ve Chicagodaki hava limanları,trafiğin en yoğun olduğu alanlardır


Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

YÖNETSEL VE TOPLUMSAL KOŞULLAR

YÖNETİM

Federal hükümetABD Anayasası bazı yetkilerin federal hükümete,geri kalan bütün yetkilerin eyaletlere verildiği federal bir yönetim sistemi kurmuşve tanımlanmıştırFederal hükümet,yürütme,yasama ve yargı organlarından oluşurBu organlar birbirinden ayrılmış olmakla birlikte birbiriyle ilişkilidirve yetkileri zaman zaman çakışırYürütme,yasama ve yargı birbirini frenleyip dengeleyecek biçimde düzenlenmiştir

Anayasa,onaylandığı yıl olan 1788"den bu yana 26 madde eklendi Bir dizi bireysel hakkı düzenleyen ilk on ek madde,Haklar Bildirisi olarak bilinirÖbür ek maddeler arasında en ünlüleri ,köleliği ortadan kaldıran ve eski kölelere oy hakkıyla birlikte yurttaşlık hakkı da veren 13,14,ve 15ek maddeler :kadınlara oy hakkı veren 19ek madde ve ABD senatörlerinin doğrudan oyla seçilmesini öngören 17ek maddedirAnayasaya ek yapılabilmesi için Kongrenin üçte ikisinin ya da bu amaçla toplanacak bir ulusal kurultayın önerisi ,eyalet yasama organlarının ya da eyaletler düzeyinde toplanacak kurultayın dörtte üçünün onayı gereklidir

Yürütme organının başında başkan bulunurBaşkan adaylarının ABD"de doğmuş Amerikan yurttaşları olması gerekirEn az 35 yaşında ve en az 14 yıldır ABD"de oturuyor olmalıdırlarBaşkanın Başkanın sorumlulukları arasında yürütmenin başı olması,antlaşma yapması,başkomutanlık ve devlet başkanlığı vardırUygulamada bu sorumluluklar ,yasa önerisi hazırlamayı ,dış politikanın oluşturulmasını,kişisel diplomasiyi ve kendi siyasal partisinin liderliğini de içine alacak biçimde genişlemiştir

Başkanın kabinesinde bulunan üyeler şunlardır

Dışişleri,hazine,savunmaiçişleri,tarım,tica ret,çalışma,ulaştırma,sağlık ve sosyal hizmetler,konut ve kentsel gelişme ,eğitim enerji ve adalet bakanları,Bakanlar,anayasanın 25ek maddesinde"yürütmenin baş yetkileri" olarak tanımlanmıştırama yetkinin önemlice bir bölümü başkanın kabine üyesi olmayan yardımcılarının elindedirKabine dışında başkana yardımcı olan kurullar Yönetim ve Bütçe Dairesi ,Ekonomik Danışmanlar Konseyi ve Ulusal Güvenlik Konseyi"dir




Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir