Osmanlıca Sözlük (K Harfi)-Osmanlıca Sözlük (K Harfi)İle İlgili Kelimeler...

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KESİR-ÜL EVLÂD Çocukları çok olan

Evlâdı kesir olan

KESİR-ÜL MÂL Malı mülkü çok olan

Serveti fazla olan

Zengin

KESİR-ÜL VUKU' Sık sık olan, çok vuku bulan

KESİR (C: Kesrâ) Parçalanmış, dağıtılmış

Kırılmış

KESİS Hurma şarabı

* Darı bozası

* Arapların taş üstünde kurutup ve dövüp azık edip yedikleri et

KESİS Titremek

Deprenmek

* Eğrilik

KESİSA Avcıların tuzağı

KESKESE Söylerken sin'i kef'e tebdil edip sin yerine kef okumak

* Çabuk kesmek

KESLAN Uyuşuk, tembel, gevşek

Yorgun

KESM Doldurmak

* Ağzına alıp kırmak

KESM (C: Ekâsim) Bir şeyi eliyle parmaklamak

* Çok miktar atlar

KESR Kırmak

Parçalamak

Parçalara ayırmak

* Mat: Bir bütünün parçalarından her biri

KESR-İ ÂDİ Ondalık olmayan kesir

Bayağı kesir

Meselâ: 3/8, 7/20 gibi

KESR-İ ÂŞÂRİ Ondalık kesir

Mahreci (paydası) 10 veya 10'un her hangi bir kuvvetinden ibaret olan kesir

Meselâ: 0,15 - 0,007 gibi

KESR-İ HÂTIR Hatır kırma

KESRA (C: Ekâsire) Acem meliklerinin lâkabı

KESRE Kur'an-ı Kerim yazısında harfin altına konarak, o harfi "İ" veya "I" diye okutan ve bir adı da "esre" olan işâret

KESRE-İ HAFİFE "İ" diye okunan kesre

KESRE-İ SAKİLE "I" diye okunan kesre

KESRET Çokluk, sıklık

* Bir şeyin ekserisi ve muazzamı

Bolluk

(Bunun zıddı kıllettir)(Hayat, kesrette bir çeşit tecelli-i vahdettir

Onun için ittihada sevkeder

Hayat, bir şeyi her şeye mâlik eder

M

)(

Hem bütün âlemlerin Rabbi kesret tabakatında vahdaniyeti ilân etmek istemesine mukabil; en azamî bir derecede bütün merâtib-i tevhidi ilân eden, yine bizzarure O Zâttır

S

) (Bak: Tefekkür)
KESRET-İ ETBA' Tâbi olanların çokluğu

Tarafdarların kesretli oluşu

KESRET-İ NUKUD Para çokluğu

KESS Sakal kıllarının sık ve kıvırcık olması

KESS Alt dişleri çenesiyle çıkmak

KESSARE Çoğaltan

Artıran

KESTEL itl

Küçük kale

Hisarcık

KESUB Çok kazanan ve kesbeden

KEŞ f

(Keşiden) Çekmek fiilinin emir kökü

Birleşik kelimeler de yapılır

Meselâ: Cefâ-keş $ : Cefâ çeken

Esrar-keş $ : Esrar çeken, esrar içen serseri

KEŞ Yoğurt peyniri, yağsız âdi peynir

KEŞ Akılsız, kolay aldanır

Ahmak

KEŞ' Kalb sıkıntısına uğrayıp huzursuz olmak

KEŞAH Bir hastalık

(İnsanın böğrüne vâki olur da dağlarlar

)
KEŞAKEŞ f

Münâkaşa, çekişme

* Keder, hüzün, tasa, gam

* Sıkıntı, felâket, ıztırab

* Tereddüt, kararsızlık

* Pehlivanların birbirleriyle mücâdeleleri

* İki kişinin, bir şeyi birer uçlarından tutup, her birinin kendine doğru çekmesi

KEŞAN (Keş

C

) f

Çekenler, çekiciler

* Çeken, çekerek

Çeke çeke

KEŞAN Zincirden yular

KEŞAN BER KEŞAN Çeke çeke, zorla sürükleye sürükleye götürerek

KEŞAN KEŞAN f

Sürükleye sürükleye, zorla çekerek götürerek

KEŞAVERZ f

Ekinci, çiftçi

Ekinlik

KEŞE' Kebap yapmak

* Yemek

* Çok dolu olmak

KEŞEF f

Kaplumbağa

KEŞEF Alın saçının ve kâkülün dâire şeklinde yukarı doğru devrik olması

KEŞENDE f

"Çeken, çekici" mânalarına gelir ve birleşik kelimeler yapmakta kullanılır

Meselâ: (Mihnet-keşende: Mihnet çeken

) * Dayanan, tahammül eden, mütehammil

KEŞF Açmak

* Olacak bir şeyi evvelden anlamak

Gizli kalmış bir şeyin Cenab-ı Hak tarafından birisine ilham olunması ile o gizli şeyin meydana çıkarılması

KEŞF-ÜL KUBUR Kabirdeki ölünün hâlinden anlamak

Ölünün azab çekip çekmediği ve sair bazı hususların bâzı veli kimselerce bilinmesi

KEŞF-İ RÂZ f

Gizli bir şeyi meydana çıkarmak, açıklamak

* Sır toplamak, casusluk etmek

KEŞFÎ Keşifle alâkalı

KEŞFİYAT (Keşf

C

) Keşifler

Bulup meydana çıkarılan şeyler

* Cenâb-ı Hakkın ihsan ve ilhamı ile evliyâullahın, hususan evliya-ı izâm hazeratının ve hasseten Kur'ân-ı Hakimin irşadı ile ve feyzi ile Rüesâ-i Evliyâ ve Server-i Kâinat olan Peygamberimiz Resul-i Ekrem (A

S

M

) Efendimizin dersi ile ferd-i ferid-i a'zam makamının zirve-i âlisine yükselen büyük hâdinin vâkıf oldukları mâziye, hâle, istikbale müteallik, kevni, mânevi sırlar, keşifler

(Z

Gündüzalp)(S - "Keşfiyat-ı fenniye ve fünun-u hâzıra eski insanlara meçhul ve gayr-i me'luf olduğundan, onları onlara ders vermek hatadır

" diyorsun

Bilhassa âhirete ait ahval gibi müstakbeldeki nazariyat da böyle değil midir? Onlar da bize meçhul ve gayr-i me'lufdurlar

Onlardan bahsetmek ne için hata olmuyor?C - Müstakbeldeki nazariyat, bilhassa âhirete ait ahvale hiç bir cihetle hiss-i zâhiri taalluk etmemiştir ki, o hissin hilâfını söylemek şaşırtma olsun

Binaenaleyh, o gibi şeyler, dâire-i imkândadırlar

Öyle ise, onlara itikad ve onlar ile itmi'nan peyda etmek mümkündür

Öyle ise, o gibi şeylerin hakk-ı sarihi, onları tasrih etmektir

Lâkin keşfiyat-ı fenniye; eski insanlara göre, imkân ve ihtimal dairesinden çıkıp, muhal ve imtina derecesine girmişlerdir

Çünkü gözleriyle gördükleri şeyler, onlarca bedahet derecesine girmekle, onun hilâfı onlarca muhaldir

Öyle ise, onların hissiyatına hürmeten, o gibi mes'elelerde belâgatın iktizası, ibham ve ıtlaktır ki, onlara bir şaşırtma olmasın

Fakat Kur'ân-ı Kerim, irşadını noksan bırakmamıştır

Bu zamanın fencilerini de istifadeden mahrum etmemek üzere, çok karine ve emareleri vaz'iyle, hakikatlara işaretler yapmıştır

Ey insafsız! Seni insafa davet ediyorum

Bir kere $ olan meşhur düsturu nazara almakla, zamanlariyle muhitlerinin müsaadesizliğini düşünerek, telâhuk eden binlerce efkârın neticelerinden doğan şu keşfiyat-ı fenniyeyi o zamanlardaki insanların kafa mideleri alıp hazmedemediklerine dikkat edersen anlayacaksın ki; Kur'an-ı Kerim'in o gibi meselelerde ihtiyar ettiği ibham ve ıtlak yolu, ayn-ı belâgat olduğu gibi, yüksek i'cazını da isbata âşikâr bir delil olduğunu gözün kör değilse göreceksin

İ

)
KEŞFİYAT-I FENNİYE Fen ve ilmin keşifleri

(Telefon, radyo, uçak gibi

)
KEŞHAN (KİŞHÂN) Deyyus

KEŞİDE f

Çekilen, çekilmiş

Çekmek

* Tartılmış

Dizilmiş

Tertibedilmiş

Yazılmış

KEŞİDE-KAMET f

Uzun boylu

KEŞİH (C: Küşuh) Perâkende olmak, parça parça dağılmak

* Böğür

* Cânip, taraf

KEŞİŞ Ayı avazı

* Deve avazı

KEŞİŞ f

Papaz

Manastır rahibi

(Arabçası: Kıssis)
KEŞİŞÂN (Keşiş

C

) Papazlar, manastır rahibleri

KEŞİŞÂNE f

Keşişe yakışır yolda

Papaza uygun şekil ve surette

KEŞİŞHÂNE f

Kilise, manastır

KEŞK Kavi, kuvvetli, sağlam

* Kabuğu çıkmış arpa

* Arpa suyu

* Yoğurt keşi

KEŞKEK Haşlandıktan sonra kurutulmuş buğday

KEŞKEŞE Şin harfini kef gibi okumak

* Yılan ötüşü

KEŞMEKEŞ f

Kararsızlık

Karışıklık

Tereddüd

Kavga

Çekişme

KEŞNİ f

Koruluk, orman

KEŞR Gülünce dişlerin görünmesi

KEŞŞAF Keşfeden

Gizli şeyleri bulup meydana çıkaran

* Meşhur bir tefsir ismi

* İzci

KEŞT Seyir ve temâşâ etmek

Gezmek

* Hanzale

KEŞT Soymak

* Keşfetmek

* Fazlalığı kesmek

Koparmak

* Açmak

Deriyi yüzmek

* Yüzden perdeyi kaldırmak

KEŞTÎ f

Gemi, sefine

KEŞTÎ-İ GAM Gam gemisi

* Mc: Bu dünya

KEŞTÎBAN f

Gemici, kaptan

KEŞTÎGÂH f

Liman

Gemilerin barındığı yer

KEŞTÎGER f

Gemi yapan veya tamir eden kimse

KEŞTÎNİŞİN f

Gemide oturan

Gemide bulunan kimse

KEŞTİTE Yuvarlak karpuz

KETAİB (Ketibe

C

) Askerler, neferler, erler

Alaylar, birlikler

KETB Yazma

* Toplama, cem'etme

* Dikme

KETD (KİTD) Bir yıldız adı

* Omuzlar ile sırt arası

KETEBE Kâtibler

Yazıcılar

* Bir hattatın yazdığı eserinde imza yerinde "Ketebehu; Onu yazdı" mânasında kulllanılır

KETER (C: Ektâr) Kadr, mertebe, derece

KETF Omuz

Omuz kemiği

* Parça parça kesmek ve bağlamak

KETH Kesbetmek

Çalışmak, kazanmak

Amel ve sa'yetmek

KETİB Dikici, diken

KETİBE Asker bölüğü

Ordudan ayrılmış toplu alay

Düşmana çapul eden birkaçyüz kişilik süvari kolu

KETİBEPERVER f

Askeri koruyan ve seven

Asker yetiştiren

KETİF (Kitf-Ketef) (C

: Ektâf) Omuz

* Kürek kemiği, omuz küreği

KETİFE Hased

* Kapıya çakılan yassı büyük demir kilit

KETİT Deve avazı

* Sığır avazı

KETİTE Sinir

KETİZ Yemeği çok yeyip karnını iyice dolduran kişi

KETKAT Kelâmı çok olan, sözü çok olan, fazla konuşan

KETKETE Kahkaha derecesinden azca gülmek

* Toy kuşunun sesi

KETM Saklamak

Gizlemek

Sır tutmak

Söylememek

KETM-İ ESRÂR Sırları saklama

KETM-İ NÜFUS Kendini göstermeme

Saklama

KETN Kir, pas

KETT Zayıf vücutlu kimse

* Mal kazanıp yığan

KETTAN Keten

KETUM Sır saklayan

Herkese her şeyi konuşmayıp sırrını belli etmiyen

* Her şeyi gizleyen

KETUMANE f

Ketum olup ağzı sıkı olan, herşeyi söylemiyen kimseye yakışır surette

KETUMİYYET Ketumluk

Ağız sıkılığı

Sır vermemeklik

KEU' Korkak olmak

KEÛD Meşakkatli sarp yokuş

KEV' Vurmak

* Korkmak

KEVA' Bileğin çıkması

* Bilek kemiği

KEV'A Eli bileğinden eğri olan kadın

(Müz: Ekvâ)
KEVAHİL (Kâhil

C

) Sırtlar, arkalar

* Gayretsizler, uyuşuklar, tembeller

KEVAHİN (Kâhin

C

) Kâhinler

Falcılar

Gaibten haber verenler

* Alimler

KEVAİB (Kâib

C

) Yeni yetişmiş turunç memeli kızlar

KEVAKİB (Kevkeb

C

) Yıldızlar

KEVAKİB-ŞİNÂS f

Müneccim

KEVALİK Kısa boylu

KEVAR(E) f

Meyve veya üzüm küfesi

* Bal arısı gömeci, petek

* Geceleri havada peyda olan bulut

Sis

KEVD Yakın olmak

KEVDEN (C

: Kevâdân) Semerli at

* Akılsız, ahmak, düşüncesiz

KEVH Gâlip olmak

KEVKEB Yıldız

* Parıldamak

KEVKEB-İ DERRÎ Parlak yıldız

KEVKEBE f

Fevkalâde tantana

İhtişam, debdebe, şöhret

KEVKEBE Necim, yıldız

* İnsan cemaatı

Süvari alayı

KEVKEBÎ Yıldıza ait, yıldızla ilgili

KEVLAN Kandıra adı verilen ot

KEVLEM Fülfül denilen karabiber cinsi

KEVMA Büyük ökçeli dişi deve

KEVMAH Dübürü büyük kimse

KEVME Küme

KEVN Hudus

Varlık, var olmak

Vücud, âlem, kâinat

Mevcudiyet

KEVNEYN İki âlem

Dünya ve Ahiret

KEVNÎ Oluşa ait ve müteallik

Kâinat ilmine dair

Varlıkla alâkalı

KEVNİYYAT Kâinat ilmi, kozmoloji

* Mevcudat, varlıklar

Vücuda gelmeler

KEVN Ü FESÂD Var olup sonra bozulmak

KEVN Ü MEKÂN Kâinat, âlem, dünya

KEVR Devretmek, dönmek

* Sarık sarmak

Tülbend sarmak

* Bir yerde toplanmış olan develer

* Çokluk, bolluk, ziyadelik

* Mukül dedikleri darı cinsi

KEVS (C

: Ekvâs) Pabuç

KEVSEC Köse kişi

* Testere gibi hortumu olan bir balık cinsi

KEVSEL Geminin kıç tarafı

KEVSER Kıyamete kadar gelecek Âl, Ashâb, Etbâ' ve onların iyilikleri, hayırları

* Bereket

* Kesretten mübâlağa

Çokluğun gayesine varan şey

Gayet çok şey

* Pek çok hayır

Hikmet, ilim

Kur'an, İslâm, tevhid

İlm-i Ledün

Ma'rifetullah

* Cennet ırmaklarının kaynakları

* Cennet'te bir havuz veya nehir

KEVSER SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 108

Suresi

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KEVTER Fülfül dedikleri karabiber cinsi

KEY Eski Acem pâdişahlarının nâmıdır

KEY f

Ne vakit, ne zaman? (Soru için kullanılır

)
KEY Arapçada muzari fiilini nasbeden (son harfini üstün okutan) ve "İçin, tâ ki, hangi, nasıl?" yerinde kullanılan harf

(Bak: Huruf-i nâsibe)
KEY' Yaramaz gönüllü olmak

KEYAN (Key

C

) f

şahlar, hükümdarlar, keyler, hakanlar

KEYANÎ f

Şaha ait

Hükümdarla alâkalı

KEYD Tuzak

Kötülük, hile

* Men'etmek

* Kusmak

* Çakmağın tezce ateşi çıkmayıp geçmek

* Cenk etmek, dövüşmek

* Karganın ötmesi

KEYF Afiyet, sağlık, sıhhat

* Memnunluk, hoşlanma

* Neş'e, sevinç, sürur

* Mizaç, tabiat

* İstek, taleb, arzu, heves

* Gönül açıklığı

KEYFE Arabçada sual cümlesinin başına gelir

"Nasıl? Nice?" mânalarınadır

KEYFE HÂLÜK Hâlin nasıl? Nasılsın?
KEYFEMÂ Her nasıl?
KEYFEMÂ YEŞÂ' Nasıl isterse, istediği gibi

KEYFE METTEFAK Hangisi olursa

Nasıl rast gelirse

KEYFER f

Karşılık, mukabil

* Mükâfat veya ceza

KEYFÎ (KEYFİYYE) Keyfe, arzuya bağlı

İsteğe âid ve müteallik

KEYFİYYET Bir şeyin esâsı ve iç yüzü

Nasıl olduğu ciheti

* Kalite

Madde

(Kemmiyetin zıddıdır

)
KEYHAN f

Dünya, arz

KEYL Ölçme

* Kile

Hububat ölçüsü

Ölçek

KEYLEKAN Bir pırasa cinsi

KEYLÎ Kile ile ölçülen şeyler

KEYLUS Hazmı kolay olan gıda

KEYMUS yun

Yiyecek ve içecek maddelerin midede hazmolunup erimesinden hâsıl olan bir sıvıdır ve kana karışır

KEYNUNET Varlık, var olma

KEYS Zekâ, kavrayış, anlayış, idrâk

KEYS Yaramaz huylu kişi

KEYSAN Ayakla bir kimsenin dübürüne vurmak

* Özür, mâzeret

KEYSANİYYE Revâfiz tâifesinden bir sınıf

KEYSUM Çok miktar olan kuru ot

KEYUL Muharebe gününde dizilen safların son safı

KEYT (Keyte) şöyle, şöylece, kezâ

KEYVAN f

Satürn (Zuhal) gezegeni

KEYY (KEYYE) Adama veya davara yapılan nişan

* Yarayı dağlama

KEYYAL Kile ile ölçen kimse

Kileci

KEYYEFE (Tekyif

den mâzi fiili) İnceleyip iç yüzünü bildi, idrak etti manasınadır

KEYYİS (Keyyise) Akıllı, anlayışlı, kiyasetli, idrakli, zeki

* Zarif

KEZA Böyle, böylece

Bu dahi öyle

KEZALİK Bunun gibi

Böylece

Bu da böyle

KEZAME (C

: Kezâyim) İki kuyu arasındaki yarıklar ve delikler

(Su birinden birene akar)

* Terazi iplerinin kendinde toplandığı halka

KEZAN Küfeki taşı

KEZAZ (Kezazet) Hadden tecavüz etmek, haddini aşmak

* Tıb: Nefes alamıyacak derecede mide dolgunluğu

KEZAZE Kuruluk, münkabız olmak, kabızlık

KEZB Tırnakta görünen beyazca yer

KEZBERE Kanbel otu

* Baldırıkara otu

KEZEB (Kezub

C

) Yalancılar

KEZÎM Öfke ve kızgınlığını yenen

KEZKAZ Tez tez yürümek, hızlı hızlı gitmek

KEZKEZ Kenger otu zamkı

KEZKEZA Kırbanın dolu olması

KEZKEZE Çok fazla kırmızılık

KEZM Kızgınlığı yenme

Öfke ve hiddeti meydana çıkarmama

* Men'etmek, engel olmak

* Hapsetmek

* Nefesin çıktığı yer

KEZM Bir şeyi ağzına alıp ön dişiyle kırmak

* Burnun kısa ve yüksek olması

* Parmakları kısacık olmak

* Atın dudaklarının kaba ve kısa olması

KEZMA Parmakları kısacık olan kadın

KEZMAZİC (KEZMÂZİL) İlgın ağacının koruğu

KEZUB Çok yalancı, aldatıcı

Daima yalan söyleyen

KEZUM Sükut etmek

Susmak

KEZV Çok olmak

KEZV Çokluk, kesret, fazlalık

KEZZ Boğazına çıkana kadar yemek

* Çok yemekten dolayı ağırlaşmak

KEZZ Dar

* Münkabız, katı

KEZZAB Yalancı

Çok yalan söyleyen

KEZZAB-I BÎ-HİCAB Utanmaz ve hayâ etmez yalancı

KEZZE Katı sesli

* Kısa

KIBAB (Kubbe

C

) Kubbeler

Tepesi yarım küre şeklinde olan binâ damları

KIBAH (Kabih

C

) Çirkinler, kabihler

KIBAL (Bir yazıyı) karşılaştırma, mukabele etme

* Pabucun ayak üstüne gelen yeri

KIBAL(E) Ebelik bilgisi ve işi

KIBB Kişinin arkasında yumrulanan kemik

KIBBE (C

: Kıbbât) Kırkbayır adı verilen karın

KIBEL Yan, taraf, yön, cihet, cânib

KIBLE Kâbe-i Muazzamanın bulunduğu Mekke-i Mükerreme ciheti

Kıble tarafı, güney

* Cenubdan esen rüzgâr

KIBLEGÂH f

Kıble tarafı

Kıblenin bulunduğu yer

KIBLENÜMA (Kıblenâme) f

Kıblenin tâyinine yarayan pusula

Cihet ve yön gösteren âlet

KIBS Çok adet, çok miktar

KIBT Mısır'ın eski yerli halkı

KIBTÎ (C

: Kabâti) Kıbt soyundan olan

Çingene

* Çingene ile alâkalı

KIBTİYAN (Kıbti

C

) Kıbtiler, çingeneler

KIDAD Perâkende olup dağılmak

KIDAH Temrensiz ok

KIDD Kayış

KIDDE Tarikat

* Bölük

KI'DE Halı

* Bir oturma tarzı

KIDEM Öncelik ve eskilik

* Evveli bulunmamak

Ezeli olmak

* Başkasından daha önce olmak

Zamanca daha evvelki olmak

Rütbece daha yüksek olmak

* Cenab-ı Hakkın "Kıdem" sıfatı, yâni; ebedî ve ezelî oluşu

KIDEMEN Kıdemce, kıdem yoluyla

KIDN Havan

* Kadının mahfe içinde kendisi için koyup sakladığı giyim eşyası

KIDR (C

: Kudur) Çömlek, tencere ve kazan gibi, yemek pişirmeye mahsus kaplar

KIDVE İlimde ileri olup kendisine uyulan

Kendine itimad edilip ardınca gidilecek olan

KIFAR Çöller

Susuz, otsuz yerler

KIFVE Kuyruk

* Fuhuş sözle iftira etmek

KIHF (C

: Akhâf) Kafatası

Beynin, içinde bulunduğu kafa kemiği

KIL' (C

: Kılâ) Gemi kanadı

* Eyerde oturmayan kimse

KILA' (Kal'a

C

) Surlar, kaleler, hisarlar

KILÂ-İ RASİNE Sağlam kaleler

Muhkem surlar

KILAA Yelken

KILADE Gerdanlık

Boyna takılan kıymetli şey

* Akarsu

KILAFET Gemi ziftleme san'atı

Kalafatlık

KILAVUZ Yol gösteren, rehber

* Vapurlara yol gösteren

* Bazı hayvan katarlarının önüne düşüp, onları sevkeden hayvan

* Eskiden evlenme işlerine vasıtalık eden kadınlar

* Düşman hakkında mâlumât edinmek için ordu hizmetinde kullanılan kişiler

* Okçuluk müsabakalarında ilk atılan ok

KILDE Yağ tortusu

KILEVB Kurt, zi'b

KILHIM Yaşlı hayvan

KILIBIK Karısının sözünden çıkmayan erkek

Karısının baskısı altında olan adam

KILKAL Hareket ettirmek

KILKIL Siyah tohumlu bir ot

KILLE(T) Titremeğe benzer bir hâlet ki hiddet vaktinde ârız olur

* Azlık

Nâdirlik

Kıtlık

KILLET-İ NUKUD Para darlığı

Para sıkıntısı

KILLÎB Eski kuyu

* Kurt

KILS (C

: Kulus) İftira etmek

* Atmak

* Liften yapılmış kalın ip

* Kusmak

* Kap dolup dökülmek

KIL Ü KAL (I ve A, uzun okunur) Dedikodu

KILV Yeyni eşek

* Çelik oyunu oynamak

KILYAN Beyaz nohut

KIMAH Sudan başını kaldırmak

KIMAR Kumâr

KIMAT Örtü, sargı

Sarılacak bez

Beşik bağırdağı

* Keserken koyunun ayağını bağlamada kullanılan ip

KIMATR Eşya veya kitab saklanan yer

Kitaplık

KIMCAR Bıçak kını

KIMIZ Ekşimiş kısrak sütü

KIMKIM İyi cins olmıyan kuru hurma

KIMME (C

: Kumem) Boy, kamet

* Beden

* Başın tepesi

* Dağ tepesi

* Her şeyin yükseği

* İnsan cemaati, topluluk

KIMT Kamıştan yapılan evlerin kamışlarını bağladıkları ip

KINA' Başörtüsü, eşarp

Örtü, yaşmak, peçe, nikâb

* İçinde hediye gönderilen tabak

KINA Burnun ortası yumru olmak

* Hurma salkımı

KINA Râzı olmak, kabul etmek

KINAF Büyük burunlu kişi

KIN'AR Dağ keçisinin semiz ve büyük olanı

KIN'AS Büyük deve

KINDÎD şarap, hamr

KINKIN Yol gösterici, kılavuz

* Bir cins çekirge

* Yer altındaki suyun miktarını bilip kazan kimse

KINN (C

: Aknân-Akınne) Köle

KINNARE Mezbaha

KINNE (C

: Kinen) Hurma lifinden yapılan urganın sağlam ve dayanıklı olması

* Dâne çadırı dedikleri ot

* Bir nevi devâ

KINNEB Kendir otu

* Kınnap

İnce sicim

KINNESRİN Şam diyârında bir mekân adı

KINNÎNE Büyük şişe

* Şarap kabı

KINS Her nesnenin aslı ve bitecek yeri

KINTAR (C

: Kanâtir) Yüzyirmi rıtıl veya yetmiş bin dinar

* Çok mal

* Bir sığır derisi dolu altın ve gümüş

KINTAR Belâ, meşakkat, zahmet

KINVE (KUNVE) Koyunu döl için saklamak

KIPTİ Avrupanın bazı cihetlerine Hintten gelerek yerleşen çingenelere verilmiş isim

Çingene

KIRA Konaklık etmek

* İhsan etmek

KIRA' Cimâ etmek

* Sağlam, muhkem

* Şiddetli

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KIRAAT (KIRAET) Okuma

Düzgün ve çabuk okuma

* Okuma kitabı

* Fık: Namazda Kur'an-ı Kerim'den bir miktar okumak

İnsan bir yazıyı ya kendi kendine yahut başkasına dinletmek üzere okur

Hususi mütâlaa nasıl olsa olur

Fakat dinletmekten maksad, anlatmak olduğu için o yolda okumanın dikkat edilecek bâzı noktaları vardır

Bir eser mensur ise onu okumağa Kırâet, manzum ise inşâd denir

Gerek kırâet, gerek inşâd: Mihânikî, mantıkî, bediî diye üçe ayrılır

(Bak: Bediî kıraet, İnşad, Mantıkî kıraet, Mihanikî kıraet)
KIRAAT-I SEB'A Kur'an-ı Kerim'i yedi türlü okuma tarzı

Mâna değişmemek üzere Kur'an-ı Kerim Kureyş, Huzeyl, Havâzin, Kinane, Sakif, Temim ve Yemen lehçeleriyle "sırat, mâlik, cibril" gibi kelimelerin yedi türlü okunmasına denir

* Yedi türlü okuma

KIRAATHANE Müşterilerine gazete, mecmua ve kitap gibi şeyleri bulunduran geniş ve içi döşenmiş kahvehane

KIRAB Kılıç veya bıçak kını

KIRAF Cima etmek

* Karışmak

KIRAĞI (Bak: Şebnem)
KIRAM Nakışlı perde

* Duvara tutulan örtü

* Çarşaf

KIRAN (C

: Kırânât) Yakınlık, mukarenet

* Ayrı iki şeyin birleşmesi

* İki gezegenin bir burçta bulunması

KIRAR Davarın yaşını anlamak için dişine bakmak

KIRAT Dirhemin onaltıda birini ifade eden eski bir ağırlık ölçüsü

KIR'AV Çorak tarla

KIRBA (C

: Kıreb-Kırebat) Saka tulumu

Deriden su kabı

* Tıb: Çocuklarda karın şişmesi

* Süt tulumuna da kırba denir

* 13 bin dirhemlik veya 32 okıyyelik bir kab

KIRBAN Yakınlık

* Cimadan kinâye olur

KIRD Atılmış yünü andıran bulut

* Maymun

KIRF Kabuk

KIRFE Töhmet

* Ağaç kabuğu

* Darçın

KIRGIZ Türk Milletlerinden büyük bedevi bir kavim olup Asyanın kuzeybatısında ve Türkistanla Sibirya arasında, başka bir deyimle Türkistanın kuzey taraflarında ve Doğu Türkistanın kuzeyinde olarak Rusya ile Çin hududunda bulunuyorlar

Batı tarafındakilere Kırgız ve Kazak; Çin hududundakilere ise Kara Kırgız ismi verilmiştir

Kırgız ismi, kır kelimesinden mürekkeb olup; kır adamı yani göçebe demektir

Kırgız ve Kazaklar, Rusya'daki Volga Nehrinden Doğu Türkistan hududuna kadar geniş ve uzun bir mıntıkada bulunup cevelângâhları yaklaşık olarak 2,5 milyon kilometrekare genişliğindedir

Kırgız ve Kazaklar cinsiyet ve simaca Türklerden sayılıp; konuştukları dil, esasında Türkçe olduğu halde Moğolca bazı kelimeleri ve İslâm lisanı olan Arabî ve Farisîden alınmış tabirleri de vardır

KIRİTİK (Bak: Kritik)
KIRKANBAR İçinde çok çeşitli şeyler bulunan yer veya kap

* Çok şeyler bilen kişi

KIRKBAYIR Geviş getiren hayvanların midelerinin bir bölümü

KIRKIS Küçük üvez

* Köpeği çağırmak

* Yüzük yapılan özlü balçık

KIRLA Bir kuş cinsidir ve sulardan balık avlar; derler ki su içine girdiğinde bir gözüyle üstünü gözler, bir gözüyle su içinde avını gözler

Gayet korkak bir kuştur

KIRM (C

: Kurum) Ulu şerif, şerefli kişi

KIRMAZ Beyaz ekmek

KIRMETA Kitapla satırların veya yürürken adımların birbirine yakınlığı

KIRMÎD (C

: Karâmid) Pişmiş kiremit

KIRMİL (C

: Karâmil) Azgın devenin yavrusu

* İki hörgüçlü deve

KIRN Korkak

KIRNAK Halayık, cariye, esir kadın

KIRNAS Doğan kuşunun, avının ardınca gitmesi

KIRRA Soğuk, berd

* Çok fazla susuzluk

* Akıllılık

KIRRÎS Sazan balığı

KIRŞİB Yaşlı davar

* Arslan

Çok yiyen, obur

* Uzun boylu kimse

* Kötü ahlâklı

KIRTAB Kafası üstüne yıkmak

KIRTA'BE Bez parçası

KIRTALE (C

: Kırtâl) Yemiş toplamakta kullanılan sepet

KIRTAS (C

: Karâtis) Kâğıt

Kâğıt tabakası, sahife

* Kâğıtçı

KIRTASİYE Kâğıt işleri

Kâğıtla alâkalı

Onunla yapılan muâmeleler

KIRTIBİYY Bir nevi oyun

KIRTÎT Zahmet meşakkat

KIRVAN Kafile, kervan

* Dünyanın her tarafı

Doğu ve batı

KIRZAB (C

: Karâzıbe) Keskin kılıç

* Hırsız

KIRZAM Saçma sapan şeyler konuşan

Manâsız sözler söyliyen kimse

KIRZÎN (KİRZİN) (C

: Kerâzin) Büyük balta

KIS "Kıyas et, buna benzet, bununla ölç!" mânalarına gelir ve bazı tâbirlerde geçer

Meselâ: (Ve kıs ala hâzâ: Bunun üzerine kıyas et

)
KISA' (Kas'a

C

) Tabaklar, çanaklar, çömlekler

KISABE Kesicilik, kasaplık

KISAR (Kasir

C

) Kısalar

Kasr olanlar

KISAR-I MUFASSAL Kur'an-ı Kerim'de 99

sure olan Zilzal suresinden 114

olan Nas suresine kadar olan surelerdir

KISAS Kıssalar

Fıkralar

Hikâyeler

KISAS Cinayette ödeşmek

Bir suç işliyenin aynı şekilde cezalandırılması

Öldürme veya yaralanmada suçlu olana aynı şeyin yapılması

Suçsuz yere adam öldürene veya yaralayana şeriatın aynı cezayı tatbik etmesi

KISASEN Kısas yoluyla

Öldüren veya yaralayanı eşit şekilde cezalandırarak

KISDE (C

: Kusad) Bir şey kırıldığında herbir parçası

KISIM (Kısm) Bir parça, bölük, takım, kesim

* Kapalı avucunun alabildiği miktar

KISM-I SÂNİ İkinci kısım

KISIR Çocuğu olmaz, doğurmaz

* Münbit olmayan ve mahsul alınamayan verimsiz toprak

KISL Zayıf kişi

KISLAM Isırıcı hayvan

KISMAL Kesmek

KISME Kırık parçası

* Misvak parçası

KISMEN Bir kısım olarak

Bir parça olarak

KISMET Bölmek ve ayırmak

Bahşetmek

Taksim etmek

* Fık: Hisse-i şâyiayı, yani, taksim olunmamış maldaki hisseleri sahiplerine tahsis etmektir

KISMÎ Bir kısmı, bir parça, bir bölüm

KISRA (KUSÂRE) Ekincilerin kesmik dedikleri başakta kalan buğday

Buğday çalkandığında kalbur içinde kalan kaba buğday başları

KISS Nasâra tâifesinin ulusu, reisi ve danişmendi

* Bir yerin adı

KISSA Fıkra

Hikâye

İbret verici hikâye

Vak'a

Mâcerâ

Rivâyet

KISSAGÛ f

Hikâye ve kıssa anlatan

KISSAGÜZÂR f

Hikâye anlatan kimse, masal söyliyen kişi

KISSAHÂN f

Hikâye söyliyen, kıssa ve masal anlatan

KISSAPERDÂZ f

Hikâye düzen kişi

Kıssacı, masalcı

KISSÂT (Kıssa

C

) Kıssalar

Hikâyeler

KISSİS Keşiş

Papaz

Hristiyan din adamı

KIST Pay

Hisse

Nasib

Kısım

Mizan

Rızık

Kısım kısım verilen bir hediyenin, borcun her defada verilen bir parçası

Tartı ve ölçüde doğruluk

Adalet etmek

KIST-EL YEVM Bir aylık maaşın bir güne isâbet eden miktârı

* Çalışılmayan günler için kesilen para

KISTAS Mizan, ölçü

Büyük terazi

Kıyamet günündeki büyük terazi

* Mânevi değer ve kıymet ölçüsü

* En doğru tartan

* Taksit

Taksit ile ödenen şey

KISTEYN İki hisse, iki pay

İki ölçü, iki parça

KISVED Kuvvetli, boynu kalın olan kişi

KIŞ' (Bak: Kaş')

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KIŞ'A Bulut açılıp dağıldıktan sonra havada geri kalan parça

KIŞA' (C

: Kuşu) Hamam süprüntüsü

* Kuru deri

* Deriden olan ev

KIŞ'AME Fak dedikleri nesne

* Küçük arı

* Kene

KIŞBAR Ağaç parçası

KIŞDE Yağın tortusu

* Maymunun dişisi

KIŞLA Askerlerin barınmalarına mahsus bina veya yer

KIŞLAK Kışın, otundan ve suyundan istifade edilen arazi

KIŞM Et

* İç yağı

KIŞR (KIŞIR) Kabuk

Dış taraf

* Libâs

KIŞR-I ARZ Yer kabuğu

KIŞR-I ŞECER Ağaç kabuğu

KIŞRÎ Kışra, kabuğa dair

Dış yüce ait ve müteallik

Yüzünden

Derinden ve esastan olmayan

Künhü ve esası olmayan

KIŞŞEBE Dişi maymun eniği

* Cüssesi küçük olan kız

KIT' (C

: Aktâ-Aktu) Deve palası

* Yük üstüne örttükleri palas

* Gecenin bir miktarı

* Yassı ve büyük olan ok temreni

KIT'A (C

: Kıtat) Dünyanın kara parçalarından her biri

* Memleket

Ülke

* Mat: Bir dairenin bir yayı ile onun çapı arasındaki kısım

* Tıb: Kesik organın vücudda kalan parçası

* Ask: Çok kalabalık olmayan askerî kuvvet

* Edb: En az iki beyitten yapılmış manzume parçası

* Bir dönüm araziden az olan yer

* Parça, cüz

Bölük, kısım

* Taraf

KIT'A-İ CESİME Büyük parça

KITA' Kesme, parçalama, kat etme

* Haram olan şey

KITAAT (Kıt'a

C

) Bölümler, cüzler, parçalar

* Büyük kara parçaları

* Askeri birlikler

* Ülkeler, memleketler

KITAB (KUTUB) Karıştırmak

* Yüzünü pörtürmek

* Kaşlarını bir yere toplayan

KITADE Geven, dikenli ot

KITAF Bağdan üzüm kesecek ve ağaçtan yemiş devşirecek vakit

KITAL Muharebe

Kavga

Öldüresiye yapılan karşılıklı harp

KITAR (C

: Kutur-Kuturât) Deve katarı

KITB (KITBE) (C

: Aktâb) Bağırsak

KITF Üzüm salkımı

Salkım

* Toplanmış yemiş

KITFİR Zeliha'nın kocası olan Mısır azizinin ismi

KITKIT Ufak taneli yağmur

KITL (C

: Aktâl) Düşman, adüvv

* Misil, benzer, eş

KITLIK Kahtlık

(Bak: Kaht)
KITMİR Ashab-ı Kehf'in köpeğinin adı

* Hurma ile çekirdeğinin arasındaki ince zar

Çekirdeğin arasındaki ince pürüz

* Hakir ve küçük olan şeylerde mesel olmuştur

KITR Erimiş bakır

KITT (C

: Kutut) Nasib, hisse

* Kitab ve kâğıt

* Erkek kedi

KITTA Dişi kedi

KITTAVŞ Kedi

KIVAM Olgunluk derecesi

Her şeyin en uygun hali

* Mâyi bir şeyin koyulaşmış hali

* Tav

* Durma

* Çağ

* Bir şeyin nizamı

* Doğrular

Dikler

Dik ve doğru çizgiler

KIVAM-I DİN Dinin direği

KIVRA' Horozların birbiriyle döğüşmesi

KIY'A Düz yer, arz-ı müstevi

KIYA' Erkek dişiye aşmak

* Hurma ve buğday döktükleri düz yer

KIYAD (KIYÂDE) Çekmek

KIYADET Kumandanlık, seraskerlik

Kumanda

KIYAFET Bir şeyin dış görünüşü, zâhiri

* Bir kimsenin giydiklerinin bütünü

* Heyet, şekil, suret

* Feraset

* Bir kimsenin ardınca olmak

KIYAM Ayakta durmak

Ayağa kalkmak

* Ayaklanmak

İsyan

* Ölümden sonra tekrar dirilmek

* Bir işe başlamak, devam etmek

* Satılan bir mal hakkında müşteri ile anlaşıp kararlaşma

* Canlanmak

* Kıyâmet günü (mânâsına da gelir)

* Namazın iftitah tekbiriyle rüku arasındaki ayakta durma kısmı

KIYAM-I BİNEFSİHÎ (Kıyâm-ı bizâtihî) : Fık: Varlığı, durması kendi zâtı ile olmak mânasında bir sıfat-ı İlâhîdir

Şöyle ki: Hak Teâlâ'nın ezelî ve ebedî olan varlığı kendi zâtı ile kaimdir

Kendi varlığı, kendi hüviyetinin, kendi mukaddes zâtının muktezasıdır

Aslâ başkasının değildir

Bunun için, Allah Teâlâ'ya "Vâcib-ül Vücud" denir

(Bak: Vücud)
KIYAMET Dünyanın yıkılıp harab olması

Her şeyin mahvolması

Dünyanın sonu ve mahşer meydanına bütün insanların dirilip toplanacağı zaman

* Mc: Büyük belâ

* Fazla sıkıntı

(Bak: Haşr)(Yevm ve sene vesâire gibi her nevde bir kıyamet-i mükerrere vardır

Ve keza beşerdeki istidad kıyamete bir remizdir

İ

)(Mevt-i dünyanın vuku bulmasıdır

Şu mes'eleye delil: Bütün Edyan-ı Semâviyyenin icmâıdır ve bütün fıtrat-ı selimenin şehadetidir ve şu kâinatın bütün tahavvülât ve tebeddülât ve tagayyürâtının işaretidir

Hem asırlar, seneler adedince zihayat dünyaların ve seyyar âlemlerin, şu dünya misafirhanesinde mevtleriyle, asıl dünyanın da onlar gibi ölmesine şehadetleridir

Şu dünyanın sekeratını, âyât-ı Kur'aniyyenin işaret ettiği surette tahayyül etmek istersen, bak, şu kâinatın eczaları, dakik, ulvi bir nizam ile birbirine bağlanmış

Hafi, nâzik, lâtif bir rabıta ile tutunmuş ve o derece bir intizam içindedir ki; eğer ecram-ı ulviyyeden tek bir cirm, "Kün" emrine veya "Mihverinden çık" hitabına mazhar olunca, şu dünya sekerata başlar

Yıldızlar çarpışacak, ecramlar dalgalanacak, nihayetsiz feza-yı âlemde milyonlar gülleleri küreler gibi büyük topların müthiş sadaları gibi vâveylâya başlar

Birbirine çarpışarak kıvılcımlar saçarak, dağlar uçarak, denizler yanarak, yeryüzü düzlenecek

İşte, şu mevt ve sekerat ile Kadir-i Ezeli, kâinatı çalkalar; kâinatı tasfiye edip, cehennem ve cehennemin maddeleri bir tarafa, cennet ve cennetin mevadd-ı münasibeleri başka tarafa çekilir, âlem-i âhiret tezâhür eder

S

)(Kıyametin hâdisatından ervâh-ı bâkiye müteesir olacaklar mı?Elcevab: Derecatlarına göre müteessir olacaklar

Melâikelerin tecelliyat-ı kahriyede kendilerine göre müteessir oldukları gibi müteessir olurlar

Nasılki bir insan, sıcak bir yerde iken, hariçte kar ve tipi içinde titriyenleri görse akıl ve vicdan itibariyle müteessir olur

Öyle de; zişuur olan ervâh-ı bâkiye, kâinatla alâkadar oldukları için, kâinatın hâdisat-ı azîmesinden derecelerine göre müteessir olmalarını; ehl-i azâb ise, elemkârâne, ehl-i saadet ise, hayretkârane, istiğrabkârane belki bir cihette istibşarkârâne teessüratları bulunmasını, işarat-ı Kur'aniye gösteriyor

Zira Kur'an-ı Hakim, her zaman kıyametin acâibini tehdit suretinde zikrediyor

"Göreceksiniz

" diyor

Halbuki cism-i insani ile onu görenler, kıyamete yetişenlerdir

Demek, kabirde cesetleri çürüyen ervahların da o tehdid-i Kur'aniyeden hisseleri var

M

)
KIYAMET SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 75

Suresi olup "Lâ Uksimu" Suresi de denir

Mekkidir

KIYAS Benzetmek, karşılaştırmak, mukâyese

İki şeyi birbiri ile karşılaştırmak

Benzeterek hüküm ve muhâkeme etmek

* Man: Doğru kabul edilen iki hükümden bir üçüncü hükmü çıkarmak

* Fık: İki belli şeyden birinin mahsus olan hükmünü, yâni, bu hükmün mislini, aralarındaki müttehid illetten dolayı, diğerinde de ictihad ile izhâr etmektir

KIYAS-I AKÎM Man: Neticesiz veya doğru netice vermeyen kıyas

KIYAS-I BİNNEFS Nefsini misal alarak, nefsine kıyaslayarak

Bir şeyin bizzat kendini kıyas ederek yapılan kıyas

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KIYAS-I FUKAHA Hakkında açıkça âyet ve hadis bulunmayan mes'elelere dâir; ilim ve irfanda allâme ve mütebahhir, ilmi ile amelde ve Sünnet-i Seniyyeye ittiba ve imtisalde, ibadet ve taatta, takva ve verada, züht, azimet ve riyazetle, terakki ve taâli eden müctehid fukaha tarafından kıyas ile verilen hüküm

KIYAS-I HÂDİ' Man: Aldatıcı kıyas

KIYAS-I HAFİYYE Man: Sebebi gizli olan,zihne birden gelmeyen kıyas

* Fık: Te'siri kavi olan kıyastır

Veyahut sıhhati zâhir, fesadı gizli olan kıyastır

KIYAS-I İSTİSNAÎ Bir hükmün neticesinin aynı veya nakzı, mukaddemelerinden birinde bilfiil zikredilirse, ona kıyâs-ı istisnâi denilir

Başka bir tâbirle: Neticesi veya zıddı bizzat kendisinde zikredilen kıyas

"Eğer bu cisim ise, mutlaka bir yer tutar" gibi

Veya "Güneş doğmuş ise, gündüz olmuştur" gibi

KIYAS-I MAALFÂRIK Birbirine benzemiyen şeyler arasında yapılan kıyas

Yani, doğru olmayan ve hakikata uymayan mukayese

KIYAS-I MUKASSİM Man: İki şıkkı bulunan ve her iki şıkkın neticesi aynı olan kıyas

(Sultan Mehmed Fatihin, babasına gönderdiği şu haber buna güzel bir numunedir

"Padişan sen isen ordunun başına geç; yok padişah ben isem, sana emrediyorum ordunun başına geç

")
KIYAS-I MÜREKKEB Man: İkiden fazla mukaddemeden mürekkeb kıyas

KIYAS-I TEMSİLÎ Temsil tarzında yapılan mukayese

(Diyorsunuz ki: "Sen sözlerde kıyâs-ı temsili çok istimal ediyorsun

Halbuki fenn-i mantıkça, kıyas-ı temsili, yakini ifade etmiyor

Mesâil-i yakiniyede bürhan-ı mantıki lâzımdır

Kıyas-ı temsilî, usul-i fıkıh ulemasınca zann-ı galib kâfi olan metalibde istimal edilir

Hem de sen, temsilâtı bazı hikâyeler suretinde zikrediyorsun

Hikâye hayalî olur, hakiki olmaz

Vâkıa muhalif olur?"Elcevab: İlm-i Mantıkça, çendan "Kıyas-ı temsilî, yakîn-i kat'i ifade etmiyor

" denilmiş

Fakat kıyas-ı temsilînin bir nev'i var ki, mantıkın yakînî bürhanından çok kuvvetlidir

Ve mantıkın birinci şeklinin birinci darbından daha yakındır

O kısım da şudur ki: Bir temsil-i cüz'î vasıtasıyla bir hakikat-ı küllînin ucunu gösterip, hükmü o hakikate bina ediyor

O hakikatın kanununu, bir hususî maddede gösteriyor

Tâ o hakikat-ı uzma bilinsin ve cüz'î maddeler, ona irca' edilsin

Meselâ: "Güneş, nuraniyyet vasıtasıyla, birtek zât iken; her parlak şey'in yanında bulunuyor temsiliyle bir kanun-u hakikat gösteriliyor ki, nur ve nurani için kayıd olamaz

Uzak ve yakın bir olur

Az ve çok müsavi olur

Mekân onu zaptedemez

Hem meselâ: "Ağacın meyveleri, yaprakları; bir anda, bir tarzda kolaylıkla ve mükemmel olarak birtek merkezde, bir kanun-u emrî ile teşkili ve tasviri" bir temsildir ki, muazzam bir hakikatın ve küllî bir kanunun ucunu gösterir

O hakikat ve o hakikatın kanununu gayet kat'i bir surette isbat eder ki, o koca kâinat dahi şu ağaç gibi o kanun-u hakikatın ve o sırr-ı Ehadiyyetin bir mazharıdır, bir meydan-ı cevelanıdır

İşte bütün Sözlerdeki kıyasat-ı temsiliyyeler bu çeşittirler ki bürhan-ı kat'i-yi mantıkîden daha kuvvetli, daha yakînîdirler

S

)
KIYASEN Kıyas yoluyla, benzeterek, kaideye tatbik ederek

KIYASÎ (Kıyâsiyye) Benzetme ile olan

* Genel kaideye uygun ve muvafık olan

KIYASİYYAT (Kıyâsi

C

) Benzetme veya tatbik ile olanlar

* Umumi kurallara uygun olanlar

KIYATE Azık vermek

KIYEM (Kıymet

C

) Kıymetler, değerler

KIYEMÎ (C

: Kıyemiyyât) Az bulunan pahalı şey

KIYEMİYYAT (Kıyemî

C

) Değerli nesneler, az bulunan pahalı şeyler

KIYFAL Baş damarı

KIYMET Değer, baha, semen, bedel

KIYMET-İ HAKİKİYE Hakiki ve gerçek değer

KIYMET-AGÂH f

Kıymetten anlar, değer bilir

KIYMET-DÂR f

Değerli, kıymetli, pahalı

KIYMET-NÂ-ŞİNÂS f

Değer takdir edemiyen, kıymet bilemiyen

KIYMET-ŞİNAS f

Kıymet bilir

İnsaniyetli, değer bilir

KIYTAS Balina balığı, kadırga balığı

KIYYE Okka

Eskiden kullanılan bir ağırlık ölçüsü

Kıyye-i atika da denir

Şimdiki 1282 gram

(Bak: Okıyye)
KIYYE-İ ÂŞÂRİ Kilo

Bin gram olan ağırlık ölçüsü

KIYYE-İ ATİKA Okka

KIZA Yumuşak yerlerde biten bir ot cinsi

KIZAF Sür'atle gitmek, hızla gitmek

KIZAN Oğlan, erkek çocuk

* Delikanlı, cesur ve silâhlı köylü genç

KIZBAN (Kadib

C

) İnce düz fidanlar, çubuklar, dallar

KIZIL t

Kırmızı, alrenk

* Kıldan yapılan ip

* Aşırı, müfrit

KIZILBAŞ Râfizîlere verilen bir isim

KIZILELMA Tar: Osmanlı Türkleri tarafından Roma'ya verilen addır

(O

T

D

S

)
KIZILHAÇ Hristiyan ülkelerde Kızılay karşılığı olan yardım teşkilâtı

KIZIL TEHLİKE Dinsizlik, anarşistlik ve komünistlik tehlikesi

KIZM Katı, şiddetli, şedit

KIZR Pak olmayan nesne

* Temiz olmayan şey

KIZZE Ufak taş

* Taşlı çukur yer

* Kızlık dedikleri hâlet

KİBA Süprüntü

KİBAR (Kebir

C

) İnce ve nârin yapılı

Terbiyeli ve nezaket sahibi

Hassas

* Kebirler

Büyük rütbeliler

Büyükler

KİBARANE f

Büyük adamlara, nâzik ve görgülü kimselere yakışır şekil ve surette

KİBARE Ululuk, büyüklük

KİBASE Bütün olan hurma salkımı

KİBAŞ (Kebş

C

) Erkek koyunlar, koçlar

KİBER Ululuk

Büyüklük

Yaşlılık

KİBER-İ SİNN Yaşlılık, ihtiyar olmak, yaş büyüklüğü

KİBİR (Kibr) Kendisini büyük gösteriş

Büyüklük

Kendisini, başkalarından üstün olmadığı hâlde üstün görme ve tutma hastalığı

* Şeref ve şan

* Bir şeyin muazzamı

Büyük

KİBRİT Kükürt

* Kırmızı, yakut, altun

* Ucu kibritlenmiş yakacak madde

KİBRİT-İ AHMER Kırmızı kibrit

* Cisimleri altun hâline koyacak derecede te'sirli olduğu söylenen şey

İksir

* Tas: Mürşid

Kıymeti çok yüksek olan

KİBRİTÎ Kükürtle alâkalı

* Kükürt renginde olan

Açık sarı rengi

KİBRİTİYET Kükürt niteliği

KİBRİYA Azamet

Cenab-ı Allah'ın azameti ve kudreti, her cihetle büyüklüğü

KİBS Menzil, mekân

KİBT f

Bal arısı, nahl

KİC Dağın yüksek ve yüce yeri

KİDNE Et

* Yağ

KİFA Bir parça veya iki bez (ki birbirine dikip çadır eteğini yaparlar

) * Eşitlik, beraberlik, müsâvât

KİFAF (Aslı: Kefaf) Yetecek kadar olma

İhtiyaca yetecek kadar azık

* Bir şeyin güzide ve hayırlısı

* (Keffe

C

) Terazi kefeleri

KİFAF-I NEFS (Aslı: kefaf-ı nefs) Yalnız kendisi için yetecek kadar

* Ölmeyecek kadar olan rızık, gıda

KİFAH Din için muharebe

KİFAT Cem'olmuş, toplanmış, biriktirilmiş

* İçinde birşey toplanıp biriktirilen yer

* Hızlı uçmak, gitmek

* (Küfv

C

) Küfüvler, benzerler, eşler, denkler

KİFAYET Lüzumlu kadar olmak

Yetişmek

Bir işe yetecek kadar olmak

İktidar

Liyâkat

Yararlık

KİFFE (C

: Kifef) Ağ

Tuzak

* Terazi kefesi

* Her yuvarlak nesne

KİFL Nazir, benzer

* Nasib, ecir

* Oturma yeri

KİFR Büyük dağ

KİFT (C

: Kifât) Küçük çömlek

* Çuval ve buna benzer kap

KİG f

Göz çapağı

KİH İrin, cerahat

KİH (C

: Kihân) f

Küçük, sagir

KİHAL (Kehl

C

) Kemâlini bulmuş kimseler

Kâmil insanlar

Olgunluk çağında bulunanlar

KİHALET Göz için sürme yapma

Sürmecilik

* Göz doktorluğu

Göz hastalıkları bilgisi

KİHAN (Kih

C

) Küçükler

KİHAN Ü MİHAN Küçükler ve büyükler

KİHANET (Bak: Kehânet)
KİHİN f

Küçük, sagir

KİHTER f

Yaşça en küçük olan

KİHTERÎ f

Yaşça küçüklük

KİK Uzun ve dar sandal

KÎL Söz, kelâm, denilen

KİLÂ Her ikisi, her iki (mânalarında olup dâima izâfet olur)

KİLÂ' Saklamak, korumak

KİLÂB (Kelb

C

) Köpekler

KİLÂB-I EHLİYE Ehlî köpekler

Ev, çoban ve av köpekleri

KİLAET Korumak

Gözlemek

Muhafaza

KİLAR f

Kiler

KİLAZ Bodur, tıknaz kimse

KİLE 40 litrelik hububat ölçüsü

Eski bir ağırlık ölçüsü

KİLE (C

: Kilel) İnce tülbendden yapılan cibinlik

KİLECE (C

: Kilecât-Keyalic) Arpa

* Kile, mikyal

KİLEM (Kelime

C

) Kelimeler, kelâmlar, sözler

KİLER Erzak koymağa mahsus dolap

Yiyecek, içecek şeyler koyulan mahzen, anbar veya oda

(Bak: Kilar)
KİLİSA f

Kilise

KİLİSE Hıristiyanların mâbedi

Hıristiyan mezhebi

KİLK f

Kalem

Kamış kalem

* Kamıştan ok

KİLLE Kesmez olmak

* Yorulmak

Müsterâh

KİLS Kireç, kireçtaşı

KİLSÎ Kireçtaşı yapısında olan

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KİLTE Deste, demet

KÎL U KAL Dedikodu

KİLVAZ Tevrat'ın mukaddes sandığı

KİLYE Böbrek

KİLYETEYN İki böbrek

KİLYEVÎ Böbrek şeklinde olan

Böbrekle ilgili

KİMAD Sıcak bez ile âzâyı kızdırmak

KİMAM (Kimm

C

) Tomurcuklar

* Hayvan ağızlığı

Boyunduruk

KİMN Saman

KİMYA Basit cisimlerin hususiyetlerini, bu cisimlerin birbirlerine olan tesirlerini ve bundan ileri gelen birleşmeyi inceleyen ilim

Basit maddelerdeki değişikliği anlamağa çalışan ilim kolu

* Edb: Aşk

* İlâç

* Tas: Mevcud olana kanaat ve elde edilmesi mümkün olmayana ait arzuyu terk etmek

KİMYA-YI AVAM Dünyanın kıymetsiz ve fâni olan şeylerini âhiret metalarına feda etmek

KİMYA-YI HAVAS Kendinden geçip Allaha tam teslim olmak ve dönmek

KİMYA-YI SAADET Rezaletlerden sakınıp nefsi tehzib ve tezkiye ve faziletleri kazanmak sureti ile nefsi tahliye etmek, süslemek, tezyin etmek

* İmâm-ı Gazalinin bir eserinin ismi

KİMYAGER Kimyacı

KİMYEVÎ Kimyâ ile alâkalı
KİN f

Gizli düşmanlık

Garaz

Buğz

Adâvet

KİN-İ MUZMER Gizli kin

KİNAİYYAT (Kinâye

C

) Temsillerle anlatılan imalı ve dokunaklı sözler

(Mâlumdur ki, fenn-i belagatta bir lâfzın, bir kelâmın mânâ-yı hakikisi, başka bir maksud mânaya sırf bir âlet-i mülahaza olsa, ona "lâfz-ı kinâi" denilir

Ve "kinâi" tabir edilen bir kelâmın mânâ-yı aslisi, medar-ı sıdk ve kizb değildir

belki kinâi mânasıdır ki, medar-ı sıdk ve kizb olur

Eğer o kinâi mâna doğru ise; o kelâm, sadıktır

Mâna-yı asli kâzib dahi olsa sıdkını bozmaz

Eğer mâna-yı kinâi, doğru değilse, mâna-yı aslisi doğru olsa, o kelâm kâzibdir

Meselâ: Kinâi misâllerinden: (filânun tavil-ün-necad) denilir

Yâni: "Kılıcının kayışı, bendi uzundur

" Şu kelâm, o adamın kametinin uzunluğuna kinayedir

Eğer o adam uzun ise, kılıncı ve kayışı ve bendi olmasa da,yine bu kelâm sâdıktır, doğrudur

Eğer o adamın boyu uzun olmazsa; çendan, uzun bir kılıncı ve uzun bir kayışı ve uzun bir bendi bulunsa, yine bu kelâm kâzibdir

Çünki, mâna-yı aslisi maksud değil

S

)
KİNAN (C

: Eknan-Ekinne) Perde, örtü

KİNANE (C

: Kenâin) Okluk, sadak, ok kuburu

KİNAS (C

: Künüs) Geyik yatağı

KİNAYE Dolayısı ile dokunaklı söz

Maksadı dolayısı ile anlatan söz

Üstü örtülü dokunaklı söz

Açıktan olmayıp hakiki mânâyı başka ifâde ile dokunaklı konuşmak

KİNCER f

Büyük fil

KİNDAR f

Kin tutan

İçinde kin ve garez besliyen

Öc ve intikam almağa düşkün

KİNDARANE f

Kinci olarak, kindarcasına

KİNDARE Arkasında deve hörgücü gibi, hörgücü olan bir cins balık

KİNDİR Kaba eşek

KİNE f

Kin, garaz

Kalbde beslenen düşmanlık

KİNE-İ PELENG "Kaplan kini" : Kolay kolay sükunet bulmayan kin

KİNECU f

Öc almağa uğraşan, intikam almak için çalışan

KİNEDÂR f

Kindâr, kin güden, düşmanlık besliyen

KİNEGÂH f

Savaş meydanı, muharebe alanı, harp sahası

KİNEHÂH f

İntikam ve öc almak istiyen

Müntakim, kinci

KİNEKEŞ f

Düşmandan öc ve intikam alan

KİNEMEŞHUN f

Kinle, intikamla dolu

KİNETİK Fr

Hareketle alâkalı

Hareket dolayısıyla meydana gelen, hareketli

KİNEVER f

Kin besleyen, hased eden, kinci

KİNCER f

Büyük fil

KİNF Zenbil

* Çoban dağarcığı

KİNFİRE Burun ucu

KİNN (C

: Eknân) Perde, örtü

KİNNAR Bez ve keten parçası

KİNNARAT Bir nevi elbise

* Çalgılar, defler

KİNNE Erkek görmüş kadın

KÎR Katran, zift

KİRA' Kirâ

Bir eşya veya yerin, geçici bir zaman kullanılmak üzere para ile bir kimseye verilmesi

* Böyle bir şey karşılığı alınan para

KİRAB (Kerübe

C

) Yeri sürüp aktarmak

* Yeri süpürmek

* Suyun aktığı yerler

KİRABE Yeri sürüp aktarmak

KİRAM Benzetmeli, kinâyeli

* (Kerim

C

) Kerimler, şerefliler

* Eli açık cömert kimseler

KİRAMEN KÂTİBÎN İnsanların iki tarafında bulunup, sevablarını ve günahlarını yazan meleklerin adı

KİRAR Bir daha, tekrar

Tekerrür

KİRAREN Tekrar tekrar, çok sefer, tekrar suretiyle

KİRAZ Rahmin, kabul ettikten sonra yine dışarı döktüğü meni

KİRAZ Evmek, acele

KİRBAL (C

: Kerâbil) Hallaç yayı

* Kalbur

KİRBAN Dolu kap

KİRBAS (C

: Kerâbis) Bez

Kumaş, keten veya pamuk bez

KİRBASÎ Bez satıcı kimse

KİRDAR Bir kimse, tasarruf ettiği yerin bir zirâ veya iki zirâ toprağını almak için başkasına satmak

* Bina

* Ağaç

KİRDİDE (C

: Kerâdid) Bir miktar toplanmış hurma

* Sepet dibinde geri kalan hurma

KİRDİKÂR f

Sâni

Yapan Allah (C

C

)

KÎRFAM f

Simsiyah, katran renginde

KİRFÎ Bazısı bazısının üstüne yağılmış olan yüksek bulutlar

* Yumurtanın dış kabuğu

KİRİS f

Yaltaklanma

* Aldatma, kandırma, hile yapma

KİRİŞEK f

Savaşçı, cengâver, muharib

KİRİŞTE f

Çerçöp

KİRKİRE (C

: Kerâkir) Şecaat

* Deve göğsü

KİRM f

Böcek kurdu

KİRM-İ EBRİŞİM İpekböceği

KİRPAS f

Padişah veya vezir konaklarındaki divanhâne

KİRPİK Göz kapağının kenarındaki kıllar

* Bir nevi taş

* Hayvan ve nebatların beden yapısında bâzı küçük ve ince uzantılar

KİRPİK-İ AKIL Mc: Akıl gözünün kirpiği

Aklın, hakikatleri anlamasına engel olan şey

(Meşhurdur ki: Îdin hilâline bakardı cemaat-i kesire

Kimse bir şey görmedi

Zevâli bir ihtiyar yemin etti ki; "Gördüm"

Hâlbuki gördüğü kirpiğinin takavvüs etmiş beyaz bir kılı idi

O kıl oldu onun hilâli

O mukavves kıl nerede? Hilâl olmuş kamer nerede? Ger anladın şu remzi:Zerrattaki harekât, kirpik-i aklın olmuş birer kıl-ı zulmettar, kör etmiş maddi gözü

Teşkil-i cümle envâ fâilini göremez, düşer başına dalâl

O hareket nerede? Nazzam-ı kevn nerede? Onu ona vehm etmek muhal-ender muhal

S

)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KİRS (C

: Ekrâs-Ekâris) Her nesnenin aslı

* Bir araya getirilmiş beytler

* Biri biri üstüne yığılmış kalmış davar tersi

KİRŞ İşkembe

Geviş getiren hayvanların midesi

* Karın, mide

KİRZİM (C

: Kerâzim) Yüksek burunlu kimse

* Büyük balta

KİS (C

: Ekyâs) Cepte taşınır küçük para kesesi

* Rahimde döl yatağı

* Bedendeki bâzı sıvıların toplandığı kese biçimindeki oyuklar

KİSA Halı, seccâde

Yünden yapılan elbise

KİSAL Bir yerde oturup kalan ve gideceği yere geç giden

KİSB (Bak: Kesb)
KİSBÎ Kazanılmış, kesbedilmiş

Kesb ile alâkalı

KİSB Ü KÂR Kazanç, iş güç

KİSE (Kis-Kese) f

Küçük-büyük torba kab

* Para kesesi

Kumaştan çanta biçiminde torba kab

* Yoğurt kesesi

* Para

Para hesabı

Öz para

* Kestirme yol

KİSEBÜR f

Yankesici, hırsız

KİSEDAR f

Parayı toplıyan, para hesabını tutan kimse

Vekilharç

KİSEF (Kisf

C

) Kıt'alar, parçalar, kısımlar

KİSFE (C

: Kisef) Kısım, cüz, parça, bölüm

KİSKİS Taşın ve toprağın ufağı

KİSR Üstünde eti çok olmayan kemik

* Çadır eteği

KİSRA Husrevden muarreb veya galat olan bu isim Sa'sâniler sülâlesinden olan Eski İran padişahlarına ve bilhassa Nevşirvan'den sonrakilere verilmiş olup, Rum imparatorlarına Kayser, Çin hükümdarlarına Fağfur ve Hakan denildiği gibi, bunlara da Kisra denilirdi

KİSRE (C: Kiser) Ekmek parçası

* Parçalanmış olan şeyin bir parçası

KİST f

Kimdir? (mânâsına soru edâtı)
KİSVE Elbise

Kılık

Hususi kıyafet

Küsve

Kisbet

KİSVE-İ İLMİYE İlim adamlarına, hocalara âit elbise

KİSVET Elbise

* Özel kıyâfet

* Yağlı güreş yapan pehlivanların giydikleri, meşinden ve dar paçalı olan pantolon

Kisbet

KİŞ f

Din, mezheb

* Keten kumaş

* Ok kuburu, sadak

* şimşir

KİŞAF (KÜŞÂF) Bir kaç yıl üstüne yük vurulmayan deve yavrusu

* Dişi deve hâmile iken erkek devenin ona cimâ etmesi

KİŞAH Davarın böğrüne yapılan işaret

KİŞMİŞ f

Çekirdeksiz çok küçük tâneli üzüm

KİŞNİŞ Güzel kokulu bir tohum olan karakimyon

KİŞRE Yüzüne gülmek

KİŞT f

Ekin

* Tarla

KİŞTKÂR f

Çiftçi, ekinci

KİŞTZAR f

Ekinlik, ekin tarlası, tarla

KİŞVER f

Memleket, ülke

* İklim

KİŞVERGİR f

Ülke tutan

Pâdişah, hükümdar

KİŞVERGÜŞA f

Ülke açan, cihangir

KİŞVERHÜDA f

Hükümdar, pâdişah

KİŞVERKÜŞA Memleket fetheden

KİTAB Kitab

* Levh-i mahfuz

* Kur'ân

KİTAB-I MÜBİN (Bak: İmam-ı Mübin)
KİTABE Kabartılarak veya oyularak sert levhalar üzerine yazılan yazı

Levha olarak yazılan manzum olmayan nesir halinde levha yazma ilmi

* Mezartaşı yazısı

KİTABE-İ SENG-İ MEZAR Mezar taşı yazısı

KİTABET Yazmak

Kâtiblik

Usulüne göre bir şeyi yazmak

KİTABET-İ FITRİYE Fıtri olan yazılmış şeyler

* Kâinat sahifelerinin kitab gibi oluşu

KİTAB-HANE f

Kitabevi, kütüphane

Kitap okunan veya satılan yer

KİTABÎ Kitaba dair ve müteallik

Kitaba tabi olan

Kitaba uygun

Kur'an, İncil, Tevrat kitablarından birine inanan

Semavî kitaplardan birine inanan

KİTAF İp

KİTBE Kitabe yazmak

Zam ve cem'etmek

Artırmak ve biriktirmek

KÎTE Bir gün veya bir gece yenecek yemek

KİTFEYN İki omuz küreği

KİTİ (Giti) f

Dünya

Yer

Cihan

Âlem

KİTLE Kütle

Yığın

Küme

* Mâden, taş gibi şeylerden toplu şey

KİTMAN Sır saklama

Kimseye sır açmama hâli

KİTR Her nesnenin ortası

* Deve hörgücü

KİTR Nişan oku

* İblisin ismi

KİVARE Petek

KİYAE Zayıflık

* Korkaklık

KİYAH f

Ot

KİYAHBESTE f

Ot bitmiş, ot yetişmiş

KİYAN f

Merkez

* Yıldız, seyyâre

KİYAN Tabiat

KİYANE Kefâlet, kefil olma

KİYASET Zeki

* Uyanıklık

Zekâ

Ferâset

Zeyreklik

KİYFE (KİFE) Bez parçası

KİYR Demirciler körüğü

* Dağ, cebel

KİYYA Sakız

KİYYE Sakız

KÎZ Küçük kap

KİZA Yemeği çok yemekten dolayı basan ağırlık

KİZB Yalan

Yalan söyleme

(Sıdkın zıddı)(Kizb, küfrün esasıdır

Kizb, nifâkın birinci alâmetidir

Kizb, Kudret-i İlâhiyyeye bir iftiradır

Kizb, Hikmet-i Rabbaniyyeye zıddır

Ahlâk-ı âliyeyi tahrib eden kizbtir

Âlem-i İslâmı zehirlendiren, ancak kizbtir

Âlem-i beşerin ahvalini fesada veren, kizbtir

Nev-i beşeri kemalâttan geri bırakan, kizbtir

Müseylime-i kezzab ile emsalini âlemde rezil ve rüsva eden, kizbdir

İşte bu sebeblerden dolayıdır ki; bütün cinayetler içinde tel'ine, tehdide tahsis edilen, kizbdir

Sual: Bir maslahata binaen kizbin câiz olduğu söylenilmektedir

Öyle midir?Cevab : Evet, kat'i ve zaruri bir maslahat için bir mesağ-ı şer'i vardır

Fakat hakikate bakılırsa, maslahat dedikleri şey bâtıl bir özürdür

Zira usul-ü şeriatta tekarrur ettiği vechile, mazbut ve miktarı muayyen olmıyan bir şey hükümlere illet ve medar olamaz; çünki, mikdarı bir had altına alınmadığından su-i istimale uğrar

Maahâza, bir şeyin zararı menfaatına galebe ederse, o şey mensuh ve gayr-i muteber olur

Maslahat, o şeyi terk etmekte olur

Evet, âlemde görünen bu kadar inkılâblar ve karışıklıklar, zararın özür telâkki edilen maslahata galebe etmesine bir şâhiddir

Fakat kinaye veya ta'riz suretiyle yani gayr-i sarih bir kelime ile söylenilen yalan, kizbden sayılmaz

İ

)
KİZBERE Baldırıkara adı verilen ot

KİZİR Köy muhtarının yamağı hükmünde olan adam

Köy kâhyası

KİZYUN Toprak parçası

KLASİK Fr

Çok eskiden yazıldığı hâlde değerini kaybetmeyen eser veya san'at eseri

* Âdet hâline gelmiş usul

KLASÖR Fr

Tasnif işlerinde kullanılan, gözlere ayrılmış dolap veya çekmece

* Geniş mukavva dosya

KLİNİK yun

Hastaya bakılan yer

* Ders gösterilen hastahane koğuşu

KLİŞE Fr

Matbaada tipografik baskıda kullanılan kabartma resim veya yazılar çıkarılmış madeni levha

KLÜP ing

Eğlenerek boş olarak vakit geçirmek yahut okumak, konuşmak üzere üyelere mahsus toplantı veya eğlence yeri

KOALİSYON ing

Bir maksad için birleşen kuvvetler yahut partiler topluluğu

KOÇKAR Dövüş için terbiye olunmuş iri koç

KOÇ YİĞİT Güçlü kuvvetli, bahadır, gözünü budaktan sakınmaz, cengâver

KODAMAN İleri gelen

Servet veya mevki sahibi kimseler hakkında alay yollu söylenir

KODES Tavuk yeri, kümes

* Hapishane

KOF İçi boş

Kovuk

* Aklı ve ilmi olmayan

Câhil

KOKONA Yaşlı rum kadını

KOLAĞASI t

Eskiden mevcud olan yüzbaşı ile binbaşı arasındaki rütbe

KOLON Fr

Sütun

* Matbaacılıkta, dizilen yazı sütunu

KOLONİ Fr

Bir ülkenin, sınırları dışında işgal ettiği ve yönettiği ülkeye sıkı bağlarla bağlı arazi

* Başka bir memlekete yerleşmeğe giden göçmen topluluğu veya bir topluluğun yerleştiği yer

* Bir memlekette bulunan yabancılar topluluğu

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KOLORDU t

Ekseriyetle üç tümen ve diğer tamamlayıcı birliklerden kurulan askeri birlik

KOMANDO (Portekizce) Ask: Müstakil olarak çalışan ve baskın, sabotaj v

b

gibi özel vazifeler yapan, az sayıda askerlerden kurulu birlik, çete

KOMBİNEZON Fr

Tertib, düzenlemek

* Çare

* Kadın iç gömleği

KOMEDİ yun

Cemiyetin gülünç ve kusurlu hâllerini ortaya koyan tiyatro eseri

* Uydurma, yapmacık hareket veya söz

* Gülünecek hareketler

KOMEDİYEN İki yüzlü, riyakârlık gösteren

* Komedi oynayan tiyatro oyuncusu

Maskara

KOMİSER Fr

Emniyet teşkilâtının meslek dereceleri içinde yer alan ve en az lise tahsilini yapmış, polis enstitüsünün orta ve yüksek kısmını tamamlamış üniformalı veya sivil memur

KOMİSYON Fr

Meclis şubesi

Hususi surette teşkil olunan meclis

* Ticarette vasıtalık etme, dellâllık ücreti

KOMİTA (Slavca) Maksadına ulaşmak için ekserî silah kullanan, siyasî, gizli ihtilaki cemiyet

Eşkiya

KOMİTACI Siyasi bir gayeye ulaşmak için, silâhlı mücadele yapan gizli bir topluluk veya teşkilâtın mensubu olan kimse

KOMİTE Fr

Bir komisyon arasından seçilmiş âzası bulunan, bir iş için toplanan hey'et

Meclis şubesi

Hey'et

KOMPARTIMAN Fr

Yolcu trenlerinde vagonların bölümlerle ayrılmış kısımlarından her biri

KOMPETAN Fr

Bir işi iyi bilen

Bir şey hakkında yerinde kararlar alabilen kimse

KOMPLEKS Fr

Bir anda kavranamıyacak şekilde çeşitli sebeblerden, unsurlardan meydana gelmiş

* Basit olmayan

Mürekkep

* İnsanların davranışlarına, ruh hâllerine yön veren birbirine bağlı şuuraltı hayallerinin bütünü

KOMPLO Fr

Bir kişiye karşı toplu olarak alınan karar

Tuzak

Suikast

KOMPRİME Fr

Toz halinde iken sıkıştırılıp ufak hap haline getirilmiş ilaç

KOMÜNİZM Fr

Cemiyet içinde fertlerin her türlü mülkiyet haklarını ve aile hayatını ve dini kaldırıp materyalizmi esas alan ve bütün mülkiyeti devlete mal eden bâtıl bir nazariye

(Şimalde koca bir devlet, gençlik hevesatını elde ederek, bu asrı fırtınalarıyla sarsıyor

Çünki: Akibeti görmiyen kör hissiyatla hareket eden gençlere, ehl-i namusun güzel kızlarını ibahe eder

Belki hamamlarında erkek kadın beraber çıplak olarak girmeleri ve izin vermeleri cihetinde bu fuhşiyatı teşvik eder

Hem serseri ve fakir olanlara zenginlerin mallarını helâl eder ki: Bütün beşer, bu musibete karşı titriyor

S

)(Evet hariçte iki cereyana karşı bu kahraman millet, Kur'an kuvvetiyle dayanabilir

Yoksa küfr-ü mutlakı, istibdad-ı mutlakı, sefahet-i mutlakı ve ehl-i namusun servetini serserilere ibahe etmesini âlet ederek, dehşetli bir kuvvetle gelen bir cereyanı durduracak, ancak, İslâmiyet hakikatıyla mezcolmuş, ittihad etmiş ve bütün mâzideki şerefini İslâmiyette bulmuş olan bu milletteki din kuvveti ve iman bütünlüğüdür

Şimâldeki dehşetli anarşilik tohumunu saçan ve nesil ve milleti mahveden ve herkesin çocuklarını kendine alıp karabet ve milliyeti izale eden ve medeniyet-i beşeriyeyi ve hayat-ı içtimaiyeyi bütün bütün bozmağa yol açan kızıl tehlike

R

N

) (Bak: Anarşizm)
KONAK Menzil, yolculukta gece vakti inilen yer

* Yolculukta bir yerde durma, dinlenme

İki menzil arasındaki yol

* Büyük ev, zengin ve mükellef ikâmetgâh

* Resmi dâire

KONDÜKTÖR Fr

Kılavuz, memur, müdür

* Trenlerde vagon ve bilet işlerine bakan vazifeli kimse

KONFERANS Fr

Dinleyicilere herhangi bir mevzu hakkında bilgi vermek gayesiyle yapılan konuşma

KONGRE Fr

Çeşitli memleketlerden yöneticilerin, elçilerin ve delegelerin katılmasıyla yapılan toplantı

KONSEY Fr

İdare vazifesi yüklenmiş kişilerin topluluğu

* Müzakere hâlinde bulunan kimselerin meydana getirdiği kurul

* Bu tarz bir toplantının yapıldığı yer

KONSOLİT (Konsolide) Fr

Ana sermayenin ödeme tarihi belli olmayan ve yalnız faizi ödenen devlet tahvili

KONSOLOS İtl

Yabancı ülkelerde yurttaşlarının haklarını korumak ve bağlı bulunduğu hükümete siyasî ve ticarî bilgileri vermekle vazifeli hariciye memuru

KONTENJAN Fr

Alâkalıların her birine düşen miktar veya yer

Pay miktarı

KONVOY ing

Aynı yere giden nakil vasıtaları topluluğu

* Aynı yere nakledilen insan grubu

* Harb gemilerinin himayesinde sefer yapan yük gemileri katarı

KOPİL Küçük Rum çocuğu

* Çapkın, külhani

KOR t

Her tarafı iyice yanıp içine kadar ateş hâline gelmiş kömür veya odun parçası

* Askeriyede kolordu

KORSAN itl

Deniz haydutu

Deniz eşkiyası

* Başkaların haklarını zor kullanarak yiyen kimse

* Bir hakkı izinsiz olarak kullanan

KORSAN GEMİSİ Deniz hırsızlığı ve korsanlık yapan gemiler

Düşman gemilerini basarak mallarını alan bir devletin donanma gemilerine de aynı ad verilirdi

KOSTANTINİYYE İslâm dünyasında İstanbul için kullanılmış isimlerden biri

KOTRA ing

Tek direkli, yelkenli, narin küçük gemi

KOY Küçük körfez

Karanın içine girmiş, rüzgârdan saklı deniz parçası

Deniz koyuna benzer, çevresi mahfuz yer

Köşe, bucak

KOZMOĞRAFYA yun

Yıldızların yerlerinden ve hareketlerinden bahseden ilim

Felekiyyat

İlm-i hey'et

KOZMOPOLİT Fr

Her yabancı şeye karşı alâka gösteren, milliyet duygularından mahrum kimse

* Çeşitli milletlerden insanları içine alan

KOZMOZ (Kozmos) yun

Kâinat

Bütün gökler

KÖFTEHOR (Bak: Kuftehar)
KÖHNE f

Eski, eskimiş

* Zamanı geçmiş

Demode olmuş

KÖHNEBAHAR Sonbahar

KÖLE t

Bütün tarihî devirlerde başka milletlerden, yabancılardan zorla kaçırılıp hürriyetten mahrum hale getirilerek hizmette kullanılan erkek

(İslâmiyet köleliği en âdil usullerle kaldırmağa çalışmış ve Resul-i Ekrem (A

S

M

), insanları kölelikten kurtarmayı ibadet olarak ilân etmiştir

)
KÖRÜK Ateşi havalandırmak için yapılmış bir âlet

* Hava ile çalışan bazı çalgıların hava vermeğe mahsus kısmı

KÖŞE (Bak: Kuşe)
KÖŞELİ PARANTEZ t

Cümleden tamamıyla ayrı "haşiye" gibi bir sözü içine alır

KRAMP Fr

Adalenin kasılması

KRATER (Bak: Atmiye)
KRİTİK yun

Tenkid

Sıkışık durum, sıkıntılı

* Tıb: Hastalığın en kötü zamanı

KRUVAZÖR : Fr

Daha ziyade toplarla mücehhez açık denizlerde emniyeti te'min etmek ve konvoyları korumakla vazifeli süratli harp gemisi

KUAL Üzüm çiçeği

KUAS Koyunun burnunda olan bir hastalık

KUAS Boynun içine geçik olması

KUAS Bir hastalık (ki göğüsü tutar

)
KUB f

"Vuran, vurucu, döven" mânâlarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır

Meselâ: (Leked-kub: Tekme vuran)
KUBA' Hınzır avazı

* Büyük ölçek

KUBAA Serçe gibi küçük bir alaca kuşun adı

* Avcıların giydiği hırka

KUBAKIB Acele eden kimse, aceleci

* Bir yıldan sonra olan yıl

KUBALE Mukabele

* Kapı önü

KUBAN (Kub

C

) f

Vurucular, dövücüler

* Vurarak, döverek mânâlarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır

KUBB Kürk

KUBBE Yarım küre şeklinde yapılan bina damı

KUBBE-İ ÂLİYE Yüksek kubbe

KUBBE-İ HADRÂ Yeşil kubbe

KUBBE-İ KANEK Ağzın tavanı

Damak

KUBBE-İ MİNA Gökyüzü

Gök kubbesi

KUBBE-İ ULYÂ Sema, gökyüzü

KUBBE-İ ZERRİN Güneş, şems

KUBBET-ÜL İSLÂM İslâmın kubbesi

* Belh şehrinin başka bir adı

KUBBE ALTI Tar: Topkapı Sarayı'nda başta sadrazam olmak üzere devlet adamlarının ve vezirlerin toplanıp devlet işlerini görüştükleri yer

KUBBE-NİŞİN f

İstanbulda Topkapı Sarayı'nda Kubbealtı denen yerde toplanan kabine üyeleri denebilecek toplantıya katılan vezirlerin herbiri

KUBBERE (C: Kubber-Kabbere) Turgay dedikleri küçük kuş

* Bacaksız, kısa boylu kimse

KUBBİTÎ Beyaz helva satan kimse

KUBEB (Kubbe

C

) Kubbeler, kemerler

Tepesi yuvarlak, yarım küre şeklinde yapılan binâ damları

KU'BERE Bileği meydana getiren iki kemiğin küçüğü

KUBH Günah ve çirkin hareket

Kabahat

Suç

* Fık: Aklen ve şer'an müstehcen olup dünyada zemme, âhirette azaba ve itaba mahal olan şey

KUBHİYYAT (Kubh

C

) Çirkin hareketler ve işler

Günah ve çirkin şeyler

KUBKUBA Acele etmek

KUBLE Öpme

KUBTİYYE (KIBTIYYE) (C: Kubâti) Mısırda yapılır parlak ince keten bezi

KUBU' Kirpinin büzülüp başını derisine çekmesi

* Bir kimsenin başını yakasına çekmesi

KUBUB Kuruluk

KUBUL Erlerin ve kadınların önü

* Evvel, önce, ilk

KUBUN Gitmek

KUBUR (Kabr

C

) Kabirler, mezarlar, türbeler

KUBUS Sür'atle yürüdüğünden yere tırnağının ucundan başka yeri değmeyen at

KUBZA (KABZA) (C: Kubzât) Bir tutam nesne

KUÇE f

Dar sokak, küçük sokak

* Pazar, çarşı

KUDAHİS Bahâdır, kahraman, şucâ

KUDAM f

Hangisi? Hangileri? (mânasına sorudur)
KUDAR Büyük yılan

* Aşçı, tabbah

Deve boğazlayıcı, deve kasabı

KUDAS Gümüş boncuk

KUDAT (Kadı

C

) Kadılar

Şeriat kanunlarıyla hâkimlik edenler

KUDDAM Ön taraf

İleri taraf

KUDDAMÎ Ön

KUDDİSE "Mübarek, kudsi ve mukaddes olsun

" anlamına gelen bir kelimedir

KUDDİSE SIRRUHU "Sırrı ve hakikatı muazzez ve müşerref olsun" meâlinde bir hürmet ifadesidir

(S- Sahabe-i Kiram Hazeratına Radıyallahu Anh denildiğine binaen, başkalara da bu mânada söylemek muvafık mıdır?Elcevap: Evet, denilir

Çünkü Resul-i Ekrem'in bir şiarı olan Aleyhissalâtü Vesselâm kelâmı gibi Radıyallahu Anh terkibi, sahabeye mahsus bir şiar değil, belki sahabe gibi Veraset-i Nübüvvet denilen Velâyet-i Kübrada bulunan ve makam-ı rızaya yetişen Eimme-i Erbaa, Şâh-ı Geylâni, İmam-ı Rabbani, İmam-ı Gazali gibi zatlara denilmeli

Fakat örf-ü ulemada Sahabeye, Radıyallahu Anh; Tâbiin ve Tebe-i Tâbiine, Rahimehullah; onlardan sonrakilere, Gaferehullah; ve Evliyaya, Kuddise Sırruhu denilir

M

)
KUDDUS Kusur ve noksanlıklardan müberrâ olan, en mukaddes

Hiç eksiği olmayan, pâk, temiz

Cenab-ı Hakk'ın sıfatlarındandır

* Mübarekliğin hadsiz derecesini ifâde eder

"En mukaddes" gibi

KUDDUSÎ Cenab-ı Hakk'ın Kuddus sıfatına dair ve müteallik

Kusursuz olan Cenab-ı Hakk'a ait

* Kudsi ve temiz olana ait ve ona müteallik

KUDEGÎ f

Çocukluk

KUDEK (C

: Kudegân) f

Çocuk, sabi

KUDEK-MENİŞ f

Çocuk tabiatlı

Çocuk mizaclı

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KUDEMA (Kadim

C

) Kadimler

Eski büyükler

Eski adamlar

İleri gelen büyükler

Eski zamanda gelmiş olanlar

KUDEYH Küçük kadeh, kadehcik

KUDMUS Kadim nesne, eski

KUDRET Güç

Takat

* Her yeri kaplayan kudretullah

* Varlık

Ehliyet

Becerebilme

* Zenginlik

* Kabiliyet

* İlm-i kelâmda: Allah Teâlâ'ya mahsus ezelî ve ebedî ve bütün kâinatta tasarruf eden sıfattır

(Arkadaş bir kelime-i vâhidenin işitilmesinde; bir adam, bin adam birdir

Yaratılış hususunda da Kudret-i Ezeliyeye nisbeten bir şey, bin şey birdir

Nev ile fert arasında fark yoktur

M

N

)
KUDRET-İ İLÂHİYE Allah'ın kudreti

(Cenab-ı Hakk'ın kudret, ilim, iradesi; şemsin ziyâsı gibi bütün mevcudata âmm ve şâmil olup, hiçbir şeyle müvazene edilemez; Arş-ı Azama taalluk ettikleri gibi, zerrelere de taalluk ederler

Cenab-ı Hak, şems ve kameri halkettiği gibi, sineğin gözünü de O halketmiştir

Cenab-ı Hak; kâinatta vaz'ettiği yüksek mizan gibi, hurdebinî hayvanların bağırsaklarında da pek ince ve lâtif bir nizam vaz'etmiştir

Semadaki ecramı birbiriyle rabteden câzibe-i umumî kanunu gibi, cevahir-i ferdi de, yani zerratı da o kanunun bir misliyle nazmetmiştir

Sanki bu zerrat âlemi, o semavî âleme küçük bir misaldir

Hülâsa, aczin müdahalesi ile, kudret mertebeleri ayrılır

Aczi mümteni' olan kudretçe; büyük, küçük birdir

Kudret-i Ezeliye, en evvel eşyanın melekût, yani içyüzüne taalluk eder

bu yüz ise, alelumum güzel ve şeffaftır

Evet, şems ve kamerin yüzleri parlak olduğu gibi, gecenin ve bulutların da iç yüzleri ziyadardır

İ

)
KUDRET-İ KÜLLİYE Cenab-ı Hakk'ın küllî ve mutlak olan kudreti

KUDRETYÂB f

Gücü yetebilen, yapabilen, kuvvet ve kudreti olan

KUDS Mübareklik

Kudsilik

Nezafet

Pâk olmak

Noksanlardan uzak olmak

KUDSÎ (Kuds

dan) Mukaddes, kutsal, muazzez

KUDSİYAN Kudsiler

* Melekler

Melâike taifesi

KUDSİYET Kudsilik, mukaddeslik, azizlik

* Temizlik, paklık

KUDSÜMAN Erkek örümcek

KUDUM Uzak ve uzun bir yoldan gelmek

* Ayak basmak

* İleri geçmek

İlerilik

KUDUMİYYE Uzak yoldan gelen bir büyük zâta, oranın halkı tarafından takdim edilen hediye

* Edb: Böyle bir vaziyetten dolayı yazılan kaside

KUDUR (Kıdr

C

) Çömlekler, tencereler

Yemek pişirilen kaplar

KUDURÎ (Hi: 362 - 428) Bağdadlıdır

Ahmed İbn-i Muhammed Bağdâdi diye de anılır

Hanefi fıkıh âlimlerindendir

Bu zatın, fıkha dâir meşhur kitabının ismi de Kudurî'dir

KUDVE Halkın uyup tâbi oldukları kimse

KUF f

Baykuş denen bir kuş cinsi

KUFAHİR (KUFÂHİRÎ) Büyük ve iri cüsseli kimse

KUFAÎ Burnu sıcaktan kavlar kızıl kimse

KUFAN Zahmet, meşakkat

* Kufe dedikleri beldenin adı

KUFAR (Kafr

C

) Issız ve susuz yerler

Çöller, sahralar

KÛFE f

Küfe

Dayanıklı ve kaba büyükçe sepet

KÛFE Kızıl kum

* Kızıl kumlu bir yerin adı ki o sebebten "Kûfe" diye isim verilmiştir

KUFF Yüksek yer

KUFFAZ Kadınların ellerine ve ayaklarına taktıkları bir süs eşyası

* Eldiven

KUFFE (C: Kıfâf) Pamuk sepeti

* İçine kumaş konan nesne

* Yüksek yer

* Kurumuş

* Çürük ağaç

KUFÎ Kûfe şehrine mensub

Bu şehirle alâkalı

KUFL (C

: Akfâl) Kilit, sürgü

KÛFTE f

Kıyılıp ezilmiş veya dövülmüş et, köfte

KUFTEHAR f

Köfte yiyen

* Geveze, çenesi düşük

* Şarlatan

Kendini beğenmiş

* Çapkın

KUFUF Kişinin korkudan tüyü ürperip kalkmak

KUFUL (Kufl

C

) Kilitler

* Seferden veya yolculuktan dönme

KÛH f

Dağ

KÛH-U KAF Efsânelerde geçen Kafdağı

KÛH-U TUR Tur dağı, Sina dağı

KUHAB At ve deve öksürüğü

KUHAMUN f

Tepesi düz olan dağ

KUHAN f

Kambur

* Eyer, at eyeri

* Sığır veya deve hörgücü

KUHARİYE Yaşlı kadın

* Yaşlı hayvan

KUHAZ Koyunlara ârız olan bir hastalık

KUHBEDEN f

Dağ gibi iri vücutlu kimse

İri yarı kişi

KUHCİĞER f

Dağ yürekli, kahraman, bahâdır, yiğit

KUHE f

Dağ

* Hücum, saldırma

* Dağ tepesi gibi kubbeli ve sivri olan şey

* Deve hörgücü

* At eyeri

KUHH Halis, saf, katıksız

KUHÎ f

Dağa mensub

* Dağla alâkalı

* Dağlı

KUHİSTAN f

Dağlık bölge, dağlık yer

KUHKEN f

Dağ kazan, dağ deviren

KUHKUB f

Dağ vurucu

Dağı yerinden oynatan

* Kuvvetli at veya katır

* Kale veya sur döven top

KUHL Göz ilâcı

* Göze çekilen sürme

KUHLÎ Sürme gibi siyah olan

KUHME Düşünmeden bir işe girişme

* Şiddet

* Kıtlık senesi

* Zor iş

KUHNÜMUN f

Heybetli, azametli

Dağ gibi görünen

KUHPARE f

Kuvvetli at

* Dağ parçası

KUHPAYE f

Dağlık arazi

KUHPÜŞT f

Kanbur

KUHSAR f

Dağ tepesi

* Dağlık yer

KUHUT Kıtlıktan sıkıntı ve eziyet çekme

KUKNAS Hindistan'da olan bir cins beyaz kuş

KU'KU' Alaca renkli, uzun gagalı bir büyük kuş

KUL De, söyle, bildir (meâlinde emirdir)("Kul" kelimesi Kur'anın çok yerlerinde mezkûr veya mukadderdir

"Kul" emri risalet ve nübüvvete işarettir

İ

)Türkçede "Kul", emir dinleyen hizmetkâr, Allah'ın mahlûku, Allah'a itaat ve ibadet eden veya köle mânasındadır

KUL'A(T) (C: Kulu') Ödünç mal

Yurt edinmeye müsait olmayan yer

KULA' Ağız ağrısı

KULAA Suyu emip yarılmış ve yerden koparılmış balçık

* Büyük taş

KULAB f

Büyük dalga

* Göl, büyük havuz

KULAB Bir çeşit deve hastalığı

KULAFE Kılıf, kın, kabuk

Zarf

KULAKIL İhlâs ve Muavvezeteyn sureleri

KULAL Az, kalil

KULAME Tırnak kesintisi

Kesinti

KULAMETEYN İki tırnak kesintisi

Parantez

( )
KULB Bilezik

* Bir yılan cinsi

KULE (C: Kulul-Kılâl) Çocukların oynadıkları bir oyun

KULEL (Kulle

C

) Kuleler

* Dağ tepeleri

KULEL-İ SEB'A İstanbul'daki yedi tepe

KULFE Zeker ucundaki sünnet edilecek deri

KULİS FAALİYETİ Toplantı yapılan yerlerde, toplantı haricinde çeşitli grupların yaptığı gizli çalışma

KULKALAN Bir nevi ot

KULKUL Şen, çevik, atik

* Bir şeyin deprenmesiyle çıkan ses

* Büyük, derin deniz

* Hızlı giden at

KULKULANİ Üveyik kuşuna benzer bir kuş

KULLAB (C

: Kalalib) Çengel, kanca

Ucu eğri nesne

KULLAM Çöğene benzer bir otun adı

KULLE (C

: Kulel) Doruk, dağ tepesi, zirve

* Kule

* Bazı harp gemilerinin güvertelerinde bulunan ve makine ile hareket eden ağır top

KULMUH Bir ot

KULUB (Kalb

C

) Kalbler, gönüller

KULUCE Ekin ekmek için yeri ıslah etmek

KULUNÇ Tıb: Şiddetli bağırsak ağrısı

Omuzlarda ve vücutta bir ağrı

KULZÜM Deniz, bahr

* Kızıldeniz

KUMAME (C: Kumâm) Cemaat, topluluk

* Süprüntü

KUMANYA ing

Bir gemi içinde bulunan kimselerin beslenmeleri için gemiye doldurulan erzak

Gemi zahiresi

* Eskiden piyade kayığının arka kısmındaki dolapçık

* Gemi kileri

Geminin erzak koymağa mahsus yeri

KUM (KUMİ) (Kavm

den) Kalk (mânasına emir)

KUMAR Para vs

karşılığında oynanılan oyun

Meşru bir ihtiyacın karşılanması için bir çalışma sonucu olmadan piyango ve şans oyunları gibi haram yollarla kazanç elde etmektir

Dinimizde böyle oyunların her türlüsü haramdır

Bir müslüman kendi menfaatini isteyip zararını istemediği gibi; diğer bir müslümanın da çıkarını gözetip kötülüğünü isteyemez

Halbuki kumara katılan herkes, karşı tarafın zarariyle kendi çıkarlarını düşünmektedir

Eğer böyle bir menfaat ve zarar oyunda konulmamışsa ve dince yasaklanan maksadlar da yoksa, yine de her insan için en kıymetli mal olan zamanını boş yere harcamak olur ki bu da zarardır

Maksatsız, fikirsiz ve dünyaya ne için geldiğini bilmeyen basit bir insan böyle yollara düşer ve gittikçe perişan olur

Halbuki insan, sonsuz ve yüksek gâye sahibi, yüksek şahsiyetli ve nizamlı bir hayat yaşamalıdır

(Bak: Meysir)
KUMARBAZ Kumar oynayan

Kumarcı

KUMAR-HANE f

Devamlı olarak kumar oynanan yer

KUME Bir yere toplanmış olan şeyler

* Yüksek, yüce yer

KUMİSTAN f

Kumluk çöl veya arâzi

KUMKUMA (C: Kamâkım) İçine mürekkep, zemzem gibi şeyler konulan yuvarlak testi

* Bakır şişe, bakır ibrik

KUMME Arslanın, ağzı ile aldığı şey

KUMMEHAN Za'ferân

* Şarap köpüğü

KUMMELE (C: Kummel) Kene cinsinden bir böcek

KUMPANYA Fr

şirket

* Mc: Cemaat, zümre

KUMRÎ (C: Kamâri) Kumru

Dişisine "kumriye", erkeğine "sakhar" derler

KUMUDD Sağlamak, sert, katı

* Uzun, tavil

KUMUS Suya batıp kaybolmak

KUMZE Toplanmış hurma

KÛN Kuyruk sokumu bölgesi

Arka, mak'ad, kıç

KUNABE Toplu yapraklar (Buğdayın başı onun içinde olur

)
KUNAH Çomak

KUNAİS (C: Kanâıs) Büyük cüsseli, iri vücutlu kişi

KUNAN Koltuk kokusu

* Gömlek yeni

KUNBUA (C: Kanâbi) Kestikten sonra yine içinde kalan nesne (Ot kökü gibi)
KUNBUL(E) (C

: Kanâbil) Kalın vücudlu kimse

Sinirli ve hiddetli olan

* 30 ilâ 40 yaş arasındaki kimse

* At

* Bomba

KUNBURA (C: Kanâbir) Çökük kuşu

KUNBUZA (C: Kunbuzât) Kısa boylu kadın

(Müz: Kunbuz)
KUNDAK Küçük çocukları sıkı bağlamaya yarıyan bezler takımı

* Yangın çıkarmak için bir yere sokulan, tutuşturulmuş yağlı bez çıkısı

KUNDAK SOKMAK Mc: Ara bozacak bir söz söylemek veya böyle bir harekette bulunmak

* Yangın çıkarmak

KUNEFHAR Büyük cüsseli, iri vücutlu

KUNFUZ(E) (C: Kanâfiz) Kirpi

* Fare

* Devenin, kulakları ardında terleyen ve teri akan yerleri

* Otları dolaşık yer

KUNN Gömlek yeni

KUNNE(T) (C

: Kanan-Kunen-Kınan) Dağ başı

KUNNEB Kendir

Kenevir

KUNNEBİT (C

: Kannâbit) Lahana cinsinden bir bitki

KUNTA Karalık

KUNU' Kanaat etme, kâfi bulma

* Suâl ve tezellül

KUNUT Yatsı veya sabah namazlarında ayakta okunan duâ

İbadet

Duâ

Taat

Şükür eylemek

* Namazda dünya kelâmından imsak eylemek, yani kendini tutup konuşmamak

(Kunut, birşeye o suretle devam ve mülâzemet edip durmaktır ki, taat, huşu, sükut, kıyam mânalarını tazammun eder ve lisanımızda, divan durmak tâbir edilir

Bunun için kunut taattir, kunut tul-i kıyamdır, kunut sükuttur, kunut huşu ve hafd-ı cenah ve sükun-ı etraftır diye çeşitli nokta-i nazardan târif edilmiştir

Bir hadis-i şerifte "Efdal-üs salâti tul-ül kunut" buyurulmuştur ki, kıyam demektir

Binaenaleyh namazda kıyam ve kıraeti, duayı veya huşu ve sükutu uzatmağa da kunut denilir

E

T

)
KUNUT Ümidsizlik

Ye'se kapılma

KUNV (C: Kınân-Kınyân-Aknâ) Üzerinde hurması olan hurma salkımının çöpü

KUNYAN (KINYÂN) Kişinin nefsi için saklayıp elden çıkarmadığı mal

KUNYE (KINYE) Kişinin nefsi için saklayıp elden çıkarmadığı mal

KUNZUA (C: Kanâzı') Çakıl taşı

* Tıraş edilmiş başın üstünde bırakılan bir tutam saç

KÛPAL f

Gürz

Demir topuz

KÛR (C

: Kûrân) f

Kör, âmâ

KUR'A Talih denemek maksadı ile çekilen kapalı pusla veya fal açma

KURA (Karye

C

) Karyeler, köyler, kasabalar

KURÂ-YI MÜTECÂVİRE Komşu köyler

KURA' İbâdet eden

KURAA Kalem kesintisi

Kalem yongası

KURAB (Kurbet

C

) Yakınlar, akrabalar

KÛRABE f

Kubbeli mezar, türbe

KURAD (C: Kırdân-Ekride) Kene adı verilen böcek

KURAKIR Güzel sesli kimse

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KUR'AN Allah (C

C

) tarafından Hz

Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâma Cebrâil Aleyhisselâm vâsıtası ile (yâni vahiyle) gönderilen ve beşeriyetin bütün saadet düsturlarını hâvi en mukaddes ve en son kitâb-ı semâvidir

Din ve dünyanın nizâmını en iyi şekilde bildirir, kâinatın neden ve niçin yaratıldığını ve hikmetlerini beyan eder

Başıboşluk ve serserilikten kurtarıp ibâdet ve taata, emniyet ve nizâma ve saadete sevkeder ve insanın ebedi selametine vesile olur

* Lugat mânasına göre Kur'ân: Tilâvet, okumak, cem' ve zammolunmuş, okunmuş mânâlarına gelir

Fürkan, Zikir, Hüdâ, Hitab, Kitab, Mushaf, Nur, Necm, Hüdâ, Mev'iza, Aziz, Besâir, Bürhan

gibi elli beş kadar isimle de anılır

(Bak: Kelâmullah)
KUR'AN-I HAKÎM Hakim olan Kur'an-ı Kerim

Hakim: Hikmetli, hikmet sâhibi, yahut çok hâkim ve muhkem mânalarına gelir

KUR'AN-I MU'CİZ-ÜL BEYAN Beyan ve ifadesi mu'cize olan Kur'an

(Kur'an: Şu kitâb-ı kebir-i kâinatın bir tercüme-i ezeliyesi

ve âyât-ı tekviniyeyi okuyan mütenevvi dillerinin tercüman-ı ebedisi

ve şu âlem-i gayb ve şehadet kitabının müfessiri

ve zeminde ve gökde gizli Esmâ-i İlâhiyenin mânevi hazinelerinin keşşâfı

ve sutur-u hâdisatın altında muzmer hakaikın miftahı

ve âlem-i şehâdette âlem-i gaybın lisanı

S

)(-Kur'an-ı Kerim-, bütün mebâhis-i esasiyeyi ve mühimmeyi öyle bir tarzda beyan eder ki, o beyan, bütün kâinatı bir saray gibi idare eden ve dünyâyı ve âhireti iki oda gibi açıp kapayan; ve zemin bir bahçe; ve semâ, misbahlariyle süslendirilmiş bir dam gibi tasarruf eden; ve mâzi ve müstakbel, bir gece ve gündüz gibi nazarına karşı hazır iki sahife hükmünde temaşa eden; ve ezel ve ebed, dün ve bugün gibi silsile-i şuunatın iki tarafı birleşmiş, ittisal peyda etmiş bir surette, bir zaman-ı hâzır gibi onlara bakan bir Zât-ı Zülcelâle yakışır bir tarz-ı beyandır

Nasıl bir usta, bina ettiği ve idare ettiği iki haneden bahseder, proğramını ve işlerinin liste ve fihristesini yapar; Kur'an dahi, şu kâinatı yapan ve idâre eden ve işlerinin listesini ve fihristesini tabir câiz ise, proğramını yazan, gösteren bir Zâtın beyanına yakışır bir tarzdadır

Hiç bir cihetle eser-i tasannu ve tekellüf görünmüyor

Hiç bir şâibe-i taklid veyâ başkasının hesâbına ve onun yerinde kendini farzedip konuşmuş gibi bir hud'anın emaresi olmadığı gibi, bütün ciddiyetiyle, bütün safvetiyle, bütün hulusiyle sâfi, berrak, parlak beyânı, nasıl gündüzün ziyâsı, "Güneşten geldim" der

Kur'ân dahi," Ben Hâlık-ı Âlem'in beyanıyım ve kelâmıyım" der

Evet şu dünyâyı antika san'atlarla süslendiren ve lezzetli nimetlerle dolduran ve san'atperverâne ve nimetperverane şu derece san'atının acibeleriyle şu derece kıymettar nimetlerini dünyanın yüzüne serpen, sıravâri tanzim eden ve zeminin yüzünde seren, güzelce dizen bir Sâni', bir Mün'imden başka şu velvele-i takdir ve istihsanla ve zemzeme-i hamd ve şükranla dünyâyı dolduran ve zemini bir zikirhâne, bir mescid, bir temaşagâh-ı san'at-ı İlâhiyeye çeviren Kur'an-ı Mu'ciz-ül Beyan kime yakışır ve kimin kelâmı olabilir? Ondan başka kim ona sâhib çıkabilir? Ondan başka kimin sözü olabilir? Dünyayı ışıklandıran ziya, güneşten başka hangi şeye yakışır? Tılsım-ı kâinatı keşfedip âlemi ışıklandıran beyan-ı Kur'an, Şems-i Ezelî'den başka kimin nuru olabilir? Kimin haddine düşmüş ki ona nazire getirsin? Onun taklidini yapsın?Elhak, bu dünyayı san'atlarıyla zinetlendiren bir san'atkârın, san'atını istihsan eden insanla konuşmaması muhaldır

Mâdem ki, yapar ve bilir, elbette konuşur

Mâdem konuşur, elbette konuşmasına yakışan Kur'andır

Bir çiçeğin tanziminden lâkayd kalmayan bir Mâlik-ül Mülk, bütün mülkünü velveleye veren bir kelâma karşı nasıl lâkayd kalır? Hiç başkasına mal edip hiçe indirir mi? S

)(Kur'an-ı Hakim yirmi üç sene mütemadiyen damarlara dokunduracak ve inadı tahrik edecek bir tarzda meydan okudu ve der idi ki: "Şu Kur'anın Muhammed-ül Emin gibi bir ümmiden nazirini yapınız ve gösteriniz

Haydi bunu yapamıyorsunuz, o zât ümmi olmasın, gayet âlim ve kâtip olsun

Haydi bunu da getiremiyorsunuz; bir tek zât olmasın, bütün âlimleriniz, beliğleriniz toplansın, birbirine yardım etsin, hattâ güvendiğiniz âliheleriniz size yardım etsin

Haydi bununla da yapamıyacaksınız, eskiden yazılmış beliğ eserlerden de istifade edip, hattâ gelecekleri de yardıma çağırıp, Kur'anın nazirini gösteriniz, yapınız

Haydi bunu da yapamıyorsunuz; Kur'anın mecmuuna olmasın da, yalnız on Suresinin nazirini getiriniz

Haydi on Suresine mukabil hakiki doğru olarak bir nazire getiremiyorsunuz; haydi hikâyelerden asılsız kıssalardan terkib ediniz

Yalnız nazmına ve belâgatına nazire olsun getiriniz

Haydi bunu da yapamıyorsunuz, bir tek suresinin nazirini getiriniz

Haydi Sure uzun olmasın, kısa bir Sure olsun, nazirini getiriniz

Yoksa, din, can, mal, iyalleriniz; dünyada da âhirette de tehlikeye düşecektir

" M

)(Amerikalı Filozof Karlayl (Carlyle) şöyle diyor: Kur'anı bir kerre dikkatle okursanız, O'nun hususiyetlerini izhara başladığını görürsünüz

Kur'anın güzelliği diğer bütün edebî eserlerin güzelliklerinden kabil-i temyizdir

Kur'anın başlıca hususiyyetlerinden biri, (O'nun asliyyetidir

Benim fikir ve kanaatıma göre Kur'an serâpa samimiyet ve hakkaniyetle doludur

Hz

Muhammed'in (A

S

M

) cihana tebliğ ettiği dâvet, hak ve hakikattır

İ

)
KÛRÂN (Kur

C

) f

Körler

âmâlar

KÛRÂNE f

Körcesine

KURARE Çömlek içindeki yemek piştikten sonra yanmasın diye içine konulan su

KURAT Fitil ucundan yanmış yer

KURAZ (KARİZA) Isırgan otu

KURAZE Altun ve gümüş kırıntısı

* Kumaş parçaları

KURB Yakınlık

Yakında oluş

Yakın olmak

Yakınlık kazanmak

(Zamanda, mekânda, nisbette, hatvede ve kuvvette kullanılır

) * Tıb: Böğür

Karnın yumuşaklığına kadar olan yer

KURB-İ DERECE Ölen bir kimseye yakınlık derecesi

KURB-İ HÜDÂ Allah'a manevî yakınlık

KURB-İ MESÂFE Yer, mekân yakınlığı

KURBAN Allah'ın rızasını kazanmağa sebep olan şey

* Etleri, fakirlere parasız olarak dağıtılmak niyetiyle farz, vâcib veya sünnet olarak kesilen koyun, keçi, deve, sığır

gibi hayvan

* Bir maksad uğrunda feda olma

* Beylerin ve meliklerin yakınlarından olan kimse

KURBET Yakınlık

* Fık: Allah'a manevî yakınlığa sebeb olan amel-i sâlih

KURBİYYET Yakınlık kazanmak

Yakınlık

Bir şeye kendi gayretiyle yakınlaşmak

(Bak: Akrebiyyet)(Sahabelerin kurbiyet-i İlâhiyye noktasındaki makamlarına velâyet ayağıyla yetişilmez

Çünki: Cenâb-ı Hak bize akrebdir ve herşeyden daha ziyade yakındır

Biz ise, ondan nihayetsiz uzağız

O'nun kurbiyetini kazanmak iki surette olur

Birisi: Akrebiyetin inkişafiyledir ki, nübüvvetteki kurbiyet ona bakar ve nübüvvet veraseti ve sohbeti cihetiyle sahabeler o sırra mazhardırlar

İkinci Suret: Bu'diyetimiz noktasında kat-ı meratib edip bir derece kurbiyete müşerref olmaktır ki, ekser seyr-i sülûk-u velâyet ona göre ve seyr-i enfüsî ve seyr-i âfâkî bu suretle cereyan ediyor

İşte, birinci suret sırf vehbîdir, kesbî değil, incizabdır, cezb-i Rahmânidir ve mahbubiyettir

Yol kısadır, fakat çok metin ve çok yüksektir ve çok hâlistir ve gölgesizdir

Diğeri kesbîdir, uzundur, gölgelidir

Acaib hârikaları çok ise de, kıymetçe, kurbiyyetçe evvelkisine yetişemez

Meselâ: Nasıl ki dünkü güne bugün yetişmek için iki yol var

Birincisi: Zamanın cereyanına tâbi olmıgirsin bir tarafına

!!!, bir kuvvet-i kudsiye ile, fevkaz-zaman çıkıp, dünü bugün gibi hazır görmektir

İkincisi: Bir sene kat'-ı mesafe edip, dönüp dolaşıp, düne gelmektir; fakat, yine dünü elde tutamıyor; onu bırakıp gidiyor

Öyle de, zâhirden hakikata geçmek iki suretledir

Biri: Doğrudan doğruya hakikatın incizabına kapılıp, tarikat berzahına girmeden, hakikatı, ayn-ı zâhir içinde bulmaktır

İkincisi: Çok merâtibden seyr-i süluk suretiyle geçmektir

Ehl-i velâyet, çendan fena-i nefse muvaffak olurlar, nefs-i emmareyi öldürürler

Yine sahabeye yetişemiyorlar

Çünki, sahabelerin nefisleri tezkiye ve tathir edildiğinden; nefsin mahiyetindeki cihazat-ı kesire ile, ubudiyetin envâına ve şükür ve hamdin aksamına daha ziyade mazhardırlar

Fena-i nefisten sonra, ubudiyet-i evliya besatet peyda eder

S

)
KÛR-BOĞAZ f

Obur, körboğaz

KURBUK Mevzi ismi

* Yardım

* Dükkân

KURDAH Maymun

KÛRDİL f

Câhil

Gönlü kör

KURDUH Maymun

* Küçük karınca

KÛRE f

Demirci ocağı

Kuyumcu ocağı

* Küre

KURENA Bir padişâhın yakınında bulunan ve onun sohbetine iştirak edenler

Yakınlar

Arkadaşlar

KURENG f

Al at

KUREVÎ (Kurâ

dan) Köylü

Köye âit, köye dâir

KUREYŞ Kökü Hz

İbrahim'e (A

S

) dayanan, Peygamberimiz Hz

Muhammed'in de (A

S

M

) mensub olduğu Arab kabilesi

KUREYŞ SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 106

Suresidir

Liilâfi Suresi de denir

Mekkîdir

KUREYŞÎ Kureyş kabilesinden olan

Kureyş'e mensub

KUREYZA Medine-i Münevvere yakınında Yahudi taifesinden bir kavim

KURFUSA (KARFESA) Mak'adı üstüne oturup dizlerini karnına yapıştırıp iki kolunu baldırları üstüne kavuşturmak

KURHA (C: Kuruh) Silâh yarası

* Çıban

KURHANE (C: Kurhân) Bir cins mantar

KÛRÎ f

Körlük, âmâlık

KURKUBE Et, lahm

KURKUL Çekirge

KURKUR Büyük gemi

KURKUS Geniş, bol, vâsi

KURMAY Ordunun muharebeye hazırlanmasında ve savaş sırasındaki sevk ve idaresi için hususi tarzda yetiştirilmiş subay

* Mc: Becerikli

KURME İşaret için devenin burnundan bir miktar deri kesip tam ayrılmadan yine burnu üstüne yapıştırmak

KURMUD Dağ keçisinin erkeği

KURMUS (C: Karâmıs) Avcıların dağda olan kulübesi veya soğuktan sakındıkları küçük çukur yer

KURNAS Dağın burnu

KURNE Sivri veya tümsek şey

* Hamam kurnası

Kurna

KURNEVE Boya otu

KURNUK Yumuşak bedenli delikanlı

KURR Karar

* Soğukluk

KURRA (Kari'

C

) Okuyucular

Kur'ân-ı Kerimi usul ve tecvidine göre okuyanlar

Dindar ve sâlih kimse

KURRASA (C: Kırâs) Papatya çiçeği

KURRE Parlaklık

Tâzelik

Gözün parlak ve nurlu olması

* Ağlamaktan sonraki serinlik

* Dilşâd olmak

* Bir atımlık şey

* Kurbağa

KURRET-ÜL A'YUN Gözlerin nuru

* Çok sevilen ve göz aydınlığına sebeb olanlar

KURS (KURSA) Kelepçe

* Çevrik nesne

* Yuvarlak

Tekerlek şeklinde olan

KURS-U ŞEMS Güneş yuvarlağı

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KURŞUM (KIRŞÂM) Büyük kene

KURT(A) (C

: Kırta-Kırat) Küpe

KURTAN At'ın arkasına vurdukları keçe

KURTAT Eyer altına konan bir nesne

* Boyun

KURTUBÎ Kılıç

Halid bin Velid'in kılıcı

KURTUM (C: Karâtım) Usfur otunun tohumu

KURTUM Mestin burnu

KURUH (Kurha

C

) Yaralar

KURULTAY (Bak: Meclis)
KURUM (Karm

C

) Değerli insanlar

Kıymetli ve değeri büyük kişiler

KURUN (Karn

C

) Asırlar

Devirler

Çağlar

KURUN-U ÂHİRE Son asırlar

İstanbul'un Fatih Sultan Mehmed tarafından zaptedildiğinden sonraki zaman

Hicri 857, Mi

1453 yılından sonraki devir

KURUN-U SÂLİFE Geçmiş asırlar

KURUN-U ULÂ Eski Roma Devleti'nin ikiye ayrılması zamanına kadar olan eski devir

İlk çağ

KURUN-U VUSTÂ Eski Roma Devleti'nin ikiye ayrılmasından, İstanbul'un Müslümanlar tarafından zabtedildiği tarihe kadar olan zamandır

Orta asırlar

KURUNE Nefis

KURUR Gözün parlak olması

KURUT Küpeler

Kadınların kulaklarına taktıkları mücevherler

KURUT Kuruluk

KURUZ (Karz

C

) Borçlar

Ödünç olarak verilen paralar

KURZUB Fakir kimse

KURZUM Kavafların ve kunduracıların üzerinde gön ve sahtiyan kesip düzelttikleri yuvarlak tahtalar

KURZÜL Kadınların başına örttükleri nesne

* Kayıt

* Kötü kimse

* At ismi

* Bel, sulb

KÛS f

Kös

Eskiden muharebelerde deve veya araba üstünde taşınarak çalınan büyük davul

KÛS-İ GAZA Savaş davulu

Muharebe kös'ü

KUSA Zayıflık

* Nâhiye

KUSAKIS Çok acı olan sarmısak

KUSALE Buğday ve arpa kesmiği

KUSAME Kassamlara verilen taksim ücreti

KUSARA İsteğin ve arzunun son derecesi

KUSARE Hususi hücre

* Gemilerde güvertelerin en üstündeki yarım güverte

KUSAS Saçın önünde ve ardında nihayeti

KUSASA Tırnak kırpıntısı

* Az miktar, az şey

KUSB (C: Aksâb) Göden bağırsak denilen büyük bağırsak

KUSBE (C: Kuseb) Göden bağırsak

KUSE f

Köse

KUSEC f

Köse

KUSEYBE Bronşcuk

KUSEYRA İyeği kemiklerinin altındaki kemik

KUSFEND f

Koyun

KUSKUS (KUSKUSA) (C: Kusâs) Kaba, kısa boylu erkek

KUSLUB Kuvvetli, dayanıklı, sağlam

KUSRE Yakın, karib

KUSSA Alın saçı

KUSSABE (C: Kısâb) Kamış boğumu

* Düdük

KUSSAS Bir demir madeninin adı

KUSS İBN-İ SAİDE İslâmiyetten önce Arabistan'da yaşamış İyâd Kabilesinin ileri gelenlerinden, mühim hakikatlı bir şâirdir

Cârud gibi hakperesttir

Henüz Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm genç iken Suk-ı Ukaz panayırındaki hitabeti ile meşhurdur

Hitabesinde bir Hak Peygamber geleceğini ve onun en güzel bir din üzere olacağını müjdelemiştir

(K

En

Sh

61)
KUST Topalak dedikleri ot

KUSTAR (KISTÂR) Kesedar

Sarraf

* Tüccar, tâcir

* Mizan, ölçü

* Bir şehre veya bir beldeye vâli olan kimse

KUSTAS Büyük terazi

KUSU Uzaklık, ırak olmaklık

* Son olmaklık

KUS'UL Yaramaz, leim, lânet edilen kimse

* Kurt eniği

KUSUR Noksanlık

Eksiklik

Noksan ve âcizlik

İhmal

Tedbirsizlik

* Cem' olmalar

* Pahalanmak

*Eksilmek

* Şiddetli olan şeyin yavaşlayıp sâkin olması

* Bereketlenmek

* İmtina', âciz olmak

* Bir hesabın üstü

Artan kısım

* (Kasr

C

) Kasırlar

Saraylar

Köşkler

(Şeytanın mühim bir desisesi : İnsana kusurunu itiraf ettirmemektir

Tâ ki, istiğfar ve istiâze yolunu kapasın

Hem nefs-i insaniyenin enaniyetini tahrik edip, tâ ki, nefis kendini avukat gibi müdafaa etsin; âdeta taksiratdan takdis etsin

Evet şeytanı dinliyen bir nefis, kusurunu görmek istemez; görse de, yüz te'vil ile te'vil ettirir

$ sırriyle, nefsine nazar-ı rıza ile baktığı için ayıbını görmez

Ayıbını görmediği için itiraf etmez, istiğfar etmez, istiaze etmez; şeytana maskara olur

Hazret-i Yusuf Aleyhisselâm gibi bir Peygamber-i Alişan , $ dediği halde, nasıl nefse itimad edilebilir

Nefsini ittiham eden, kusurunu görür

Kusurunu itiraf eden, istiğfar eder

İstiğfar eden, istiaze eder

İstiaze eden, şeytanın şerrinden kurtulur

Kusurunu görmemek, o kusurdan daha büyük bir kusurdur

Ve kusurunu itiraf etmemek, büyük bir noksanlıktır

Ve kusurunu görse, o kusur kusurluktan çıkar; itiraf etse, afva müstahak olur

L

)
KUSUR-İ CİNAN Cennet'teki köşkler

KUSURE Acizlik, güçsüzlük

KUSUT Haktan sapmakla cevr ve zulmetmek

* Birşeyi kısımlara ayırmak, tefrik etmek

KUSVA Son derecede bulunan

* Son, nihayet

* Son sınır

Erişilecek olan en son nokta

KUŞ'AM (C: Kaşâım) Yaşlı ihtiyar, koca kimse

* Belâ

* Arslan

* Sırtlan

* Örümcek

* Karınca yuvası

KUŞAM (KUŞÂME) Sofrada artan yemekler

KUŞ'AMAN Büyük erkek akbaba

KUŞ'AR Hıyar

KUŞA'RİRE Titreme

* Tavuk derisi gibi ürperip kabarmış deri

KUŞE Köşe

KUŞE-İ FERAG İnsanın, herşeyden feragat edip çekildiği köşe

KUŞE-İ NİSYAN Unutma köşesi, nisyan köşesi

KUŞİŞ f

Çalışma, çabalama, gayret sarfetme, uğraşma

KUŞUR (Kışr

C

) Kabuklar, kışırlar

KUŞUR-İ EŞCAR Ağaç kabukları

KUŞUTA Burnun çökük ve yassı olması

KUT Yaşatacak gıda, rızık

* Kuvvetlendirmek

KUT-I LÂ-YEMUT Ölmeyecek kadar olan rızık, yiyecek

KUT-I MESİH Hurma

* Şarap

KUT'A Bir hurma cinsi

KUTA' (C: Kutâ-Kutevât) Atın arkalaşacak yeri

* Bağırtlak kuşu

KUTA' (KUTU') Düş yormak, rüya tâbir etme

* Su kesilmek

* Başka yere gitmek

KUTAA Bir şeyin kesintisi ve kırıntısı

KUTAFE Toplarken düşüp dökülen üzüm ve yemiş döküntüsü

KÛTAH (Kuteh) Kısa, boysuz

KÛTAH-ÂSTİN f

Aslında kötü olduğu hâlde iyi gibi görünen kimse

KÛTAH-BÎN f

Neticeyi göremiyen, basiretsiz, kısa görüşlü

KÛTAHTER f

Pek kısa, çok ufak

KÛTAH-TERİN f

En çok kısa

KUTAR Kebap kokusu

Ot kokusu

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KUTB (Kutub) Dünyanın şimâl veya cenub uçları

(Güney ve kuzey taraflarının son kısımları

) * Elektrik cereyânını meydana getiren veya mıknatısın uçlarından her biri

* Dini bir meslek veya grubun başı

Bir çok müslümanların kendisine bağlandıkları azim ve büyük evliyaullahtan zamanın en büyük mürşidi

KUTB-U CENUBÎ Güney kutbu

KUTB-U DEVRAN Halife ve bu sıfatı alan Osmanlı padişahı

KUTB-UL AKTAB Kutubların başı

Hilafet-i mâneviye-i Muhammediye (A

S

M

)

Velâyet-i mâneviye makamlarının en yükseği, nübüvvet-i Muhammediyeye (A

S

M

) veraset makamı olup, bu makama ancak Cenâb-ı Hakkın bir atiyyesi olarak nâil olunur

Bu makamda bulunan zât, Hakikat-ı Muhammediyenin (A

S

M

) mazharı ve Esmâ-i İlâhiyenin câmi'idir

Her asırda bir tane bulunan bu zatların sonuncusu mezkur sıfatların en ekmeline mazhardır

Bu makam hakkında Gavs ve Kutbiyyet-i Kübrâ tâbirleri de kullanılır

KUTB-UL ÂRİFÎN Ariflerin en ileri geleni, en büyüğü

Maddi, mânevi ve İlâhi ilim sahiblerinin başı

Ariflerin kutbu

(Bak: Aktâb)
KUTB-U RİSALET Risaletin başı

* Hz

Muhammed (A

S

M

)
KUTB-U ŞİMALÎ Kuzey kutbu

KUTB-UD DİN Dinin kutbu

KUTB-UZ ZAMAN Zamanın en ileri gelen ve en büyük ârif ve mürşidi

(Bak: Aktâb)
KUTBE Nişan okunun temreni

* Erkek ismi

* Nişanlara atılan ufak ok

KUTBEYN İki kutub

Şimal ve cenub kutbu

Kuzey ve güney kutubları

KUTBÎ (Kutbiye) Dünya kutuplarına ait

Onlarla alâkalı

KUTBİYE Deve ve koyun sütünün birbirine karışması

KUTBİYET (Bak: Kutb-ul aktab)
KÛTEH (Kutâh) f

Kısa, boysuz

KÛTEHBÂL f

Kısa boylu

KÛTEHBÎN f

Kısa görüşlü

İleriyi göremez

KÛTEHDEST f

Kısa elli

Elli kısa olan

* Mc: Hasis, cimri, tamahkâr, keremsiz

KÛTEHENDİŞ f

Sonunu ve istikbali düşünmeyen

Kısa görüşlü

KUTELA' (Katil

C

) Öldürülmüş kimseler, maktuller

KÛTÎ Kısa boylu adam

KUTİLE (Katil

den) Katledildi, kahroldu veya kahrolası meâlindedir

KUTME Bozluk ve kızıllık olan renk

(O renkte olana "aktem" derler

) (Müe: Katmâ)
KUTN (C: Aktân) Pamuk

KUTNE Geviş getiren hayvanların midelerinin bir bölümü

Şirden

KUTNİYE Aşure tatlısı

KUTR (KUTUR) Taraf

Canib

* Nahiye

Mahal

Arzın veya semânın bir ciheti

* Çap

* Bölük

Bölge

* Geo: Dairenin merkezinden geçip onu iki müsavi kısma bölen doğru parçası, çap

KUTR-U DÂİRE Geo: Dairenin kutru

Çap

KUTRE Avcılar kümesi

KUTRENÎ Kutur itibariyle, çap olarak

KUTRUB Bir kuş

KUTRUTÎ Kısa boylu küçük adam

KUTTA' (Katı'

C

) Kesiciler, kat' ediciler, kesenler

KUTTA-İ TARİK Yol kesenler, eşkiyalar, haydutlar

KUTTAL (Katil

C

) Katiller, öldürücüler, öldürenler

Katledenler

KUTTAN (Katın

C

) Yerliler, oturanlar, sâkinler

KUTU' Sudan veya bir yoldan geçme

* (Kuşlar) göç etme

* (Kat'

C

) Kesintiler

KUTU' Zelil olmak

Hakarete uğramak

KUTUB (Kutb

C

) Kutublar

KUTUR Pintiliğinden dolayı ailesini sıkıntı içinde bırakan adam

KÛTVAL f

Kale muhafızı

Dizdar

* Belediye reisi

Şehir ağası

KUUD Cülus

Oturmak

* Namazın oturarak kılınan kısmı

Secdede iken kalkıp oturmak

KUULE Ayağının arkasıyla yerden toprak saçmak

KUUR (Ka'r

C

) Dipler, derinlikler

Nihâyetler

KUVÂ (Kuvvet

C

) Güçler

Kuvvetler

* Hisler

Hasseler

Takatler

* Şeriatın birer hükmü

KUVÂ-İ DİNİYE Dinî kuvvetler

KUVÂ-İ HAMSE Beş duygu

KUVÂ-YI MİLLİYE Milli kuvvetler

Bir milletin sahib olduğu kuvvetleri

* İstiklâl harbinde Anadoluda kurulan hükümet ve bu hükümetin askeri kuvvetleri

KUVÂ-YI SELÂSE Üç kuvvet

(Kuvve-i şeheviye, kuvve-i gadabiye ve kuvve-i akliye

)
KUVÂ-YI UMUMİYE Umumi kuvvetler

KUVA' Erkek tavşan

KUVAM Koyunun ayaklarını tutan bir hastalık

KUVARE Yuvarlak parça (ki gömlek yakasından veya kavun, karpuz başından keserler

)
KUVB Yavru

KUVVAD Kumandanlar, seraskerler, komutanlar

KUVVE Kuvvet

Güç

* Salâhiyyet

İktidar

* Fikir

Niyet

* Hasse

His

Duygu

Meleke

* Kabiliyyet

(Za'fiyyetin zıddı)
KUVVE-İ AN-İL-MERKEZİYE Merkezkaç kuvvet

Cisimlerin kendi mihveri üzerine hareketi zamanında merkezinde hâsıl olan kuvvete denilir

Merkezde dönen bir tekerleğin etrafında yapışık veyahut üstünde taşıdığı cisimlerin etrafa yayılıp dağılmasıyla bu kuvvetin mevcudiyyeti anlaşılır

KUVVE-İ AZM f

Azim kuvveti

Emele muvaffak olmak için gösterilen azim, cehd kuvveti

KUVVE-İ BÂSIRA f

Görme duygusu, görme kuvveti

KUVVE-İ CÂZİBE Kendine çekici kuvvet

Dünyanın câzibe, yani çekme kuvveti

KUVVE-İ DÂFİA Zararlı şeyleri men'etme ve onlardan korunma hissi

İtme kuvveti

KUVVE-İ GALİBE Üstün ve ezici kuvvet

KUVVE-İ HÂFIZA f

Zihinde hıfzetme, belleme kuvveti

KUVVE-İ HAMSE-İ BÂTINA İçteki beş his, beş duygu

(Bak: Havâs)
KUVVE-İ İLE-L MERKEZİYE Muhitten (etraftan) merkeze doğru gelen çekme kuvveti

(Kuvve-i anil-merkeziyenin zıddıdır

)
KUVVE-İ İSTİNAD Dayanma ve istinad etme kuvveti

KUVVE-İ KUDSİYE Evliyâ kuvveti

Cenab-ı Hakk'ın yardımına mazhar olan kuvvet

Hakaik-ı imâniye ve Kur'aniyeyi gayet ince ve derin bir firaset ve dirayetle anlayabilme kuvveti

KUVVE-İ LÂMİSE Dokunma ve hissetme duygusu

Sertliği ve yumuşaklığı anlama duygusu

KUVVE-İ MUHASSALA Muhtelif kuvvetlerin ağırlık merkezi

KUVVE-İ MUSAVVİRE Cenâb-ı Hakkın izni ve kanunu ile maddiyatın şekil ve suretini alma kabiliyeti (Bak: Madde-i musavvire)
KUVVE-İ MUTASARRIFA Mütehayyile vasıtasıyla zihinde hazırlanan şeyleri tertib kuvveti

KUVVE-İ MÜDRİKE İdrak kuvveti

Beş duygunun, hissin zihinde duyulması, anlaşılması

KUVVE-İ MÜMEYYİZE İnsanın iç âleminde hissedilenleri birbirinden ayırdetme kudreti

* Hayır ve şerri anlayıp ayıran bir duygu ve kuvvet

KUVVE-İ MÜTEHAYYİLE Hissolunan şeyin gıyabında resim ve tasvir kuvveti

Hayâl kuvveti

KUVVE-İ MÜVELLİDE Tevlid edici kuvve, meydana getirci kuvvet

KUVVE-İ NÂTIKA Konuşma, güzel ifade etmek kudreti

KUVVE-İ SEBUİYE İnsanda başkalarına hücum ve zararları defetmek kuvvesi

KUVVE-İ SEBUİYE-İ GADABİYE Zararlı şeyleri def'e sevkeden his ve kuvvet

KUVVE-İ ŞÂMME Koku alma, koklama duygusu

Burun

KUVVE-İ ŞEHEVİYE Cinsi istek kudreti

Yemek, içmek, konuşmak, uyumak gibi kabiliyetler

KUVVE-İ TEŞRİİYE Kanun vaz'etme kuvveti

şeriata uyan düsturlar yapma kuvveti

* Büyük Millet Meclisi

KUVVE-İ VÂHİME Vehim ve hayâl duygusu

Kuruntu hâssesi

KUVVE-İ ZAHRİYE Yardımcı ve imdatçı kuvvet

KUVVE-İ ZÂİKA Dildeki tad alma duygusu

(Bak: Dil)(Ağızdaki kuvve-i zâika bir kapıcıdır; mide, cesedin idâresi noktasında bir efendi ve bir hâkimdir

O saraya veyahut o şehre gelen ve sarayın hâkimine verilen hediyenin yüz derece kıymeti varsa, kapıcıya bahşiş nev'inden ancak beş derecesi muvafık olur

fazla olamaz

Tâ ki; kapıcı gururlanıp, baştan çıkıp, vazifeyi unutup, fazla bahşiş veren ihtilâlcileri saray dahiline sokmasın

İşte bu sırra binâen, şimdi iki lokma farzediyoruz

Bir lokma, peynir ve yumurta gibi mugaddi maddeden kırk para; diğer lokma, en âlâ baklavadan on kuruş olsa

bu iki lokma ağıza girmeden, beden itibariyle farkları yoktur, müsâvidirler; boğazdan geçtikten sonra, cesed beslemesinde yine müsâvidirler

Belki, bazan kırk paralık peynir, daha iyi besler

Yalnız, ağızdaki kuvve-i zâikayı okşamak noktasında yarım dakika bir fark var

Yarım dakika hatırı için kırk paradan on kuruşa çıkmak, ne kadar mânâsız ve zararlı bir israf olduğu kıyas edilsin

Şimdi, saray hâkimine gelen hediye kırk para olmakla beraber, kapıcıya dokuz defa fazla bahşiş vermek, kapıcıyı baştan çıkarır, "hâkim benim" der

Kim fazla bahşiş ve lezzet verse; onu içeriye sokacak

İhtilâl verecek, yangın çıkaracak, "Aman doktor gelsin, hararetimi teskin etsin, ateşimi söndürsün

" dedirmeye mecbur edecek

İşte, iktisad ve kanaat, hikmet-i İlâhiyyeye tevfik-ı harekettir

Kuvve-i zâikayı kapıcı hükmünde tutup, ona göre bahşiş verir

İsraf ise; o hikmete zıt hareket ettiği için çabuk tokat yer, mideyi karıştırır, iştiha-yı hakikiyi kaybeder

Tenevvü-ü et'imeden gelen sun'i bir iştiha-yı kâzibe ile yedirir, hazımsızlığa sebebiyet verir, hasta eder

L

)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KUVVE-İ ZÂKİRE Hafıza

Ezberleme kuvveti

Ezber edici kuvvet

KUVVET Sükunette bulunan cisimleri harekete, hareket ettikleri sükunete getirmeğe muktedir olan sebeb

(Kuvvet, te'sir ettiği cisimlerin hâricindedir

)
KUVVET-İ DEVLET Devletin kuvveti

KUVVET-ÜZ ZAHR Arka veren kuvvet

Yardımcı, imdadcı kuvvet

Geriden gelen yardımcı

* İcabında arkadan yardımcı olacak asker kuvveti

İmdâda hazır asker

KUY f

Karye, mahalle, sokak

* Yol

Semt

KUYA Çok kusmak

KUYDAŞ f

Aynı köyden olanlar

Köyleri aynı olan kimseler

KUYUD (Kayd

C

) Kayıtlar

Resmi muâmelelerin veya her hangi bir şeyin kayıtları, deftere geçirilmeleri, yazılmaları

KUYUD-U İHTİRAZİYYE Korunmak için ilerisine âid tedbir kayıtları

Bazı hakları kullanabilme şartı

KUYUDAT Kayıtlar

KUYUDAT-I ATİKA Eski kayıtlar

KUZ Bardak, kadeh

* Tas, çanak

KUZ f

Kambur

KUZA' Hırka parçası

KUZA' Ağız ağrısı

KUZAH Mevzi ismi

* şeytan ismi

(Bak: Kuzeh)
KUZAKIZ Yırtıcı ve paralayıcı yavuz arslan

KUZA'MEL Büyük şişman deve

KUZA'MELE Kötü huylu, kısa boylu kadın

* Şey

KUZAT Şeriat nâmına hükmeden hâkimler

Kadılar

(Bak: Kudât)
KUZAZAT Ok yeleği kırpıntısı

* Altın parçaları

KUZE f

Su testisi

KUZE-GER f

Çömlekçi, bardakçı

KUZEH Renk renk çizgiler

* Bulutları idâreye me'mur bir melek ismi

KUZEHİYE Gözün renkli olan tabakası

İris

KUZFE (C

: Kuzuf-Kuzefât) Yüksek yer

KUZHA (C: Kuzeh) Yol, tarik

KUZU' Evmek, acele

KUZZ Yeleksiz oklar

KUZZE (C: Kuzze) Ok yeleği

* Pire, bürgus

KÜAYT (C: Ki'tân) Bülbül

KÜBAB Bir yere toplanmış kum

KÜBAD Tıb: Karaciğer iltihabı

KÜBAS Başı büyük olan erkek

KÜBBE (C: Kübb) At sürüsü

* İplik yumağı

KÜBBENE Bahil kişi

KÜBERA (Kebir

C

) Büyükler

Ulular

KÜBERA-YI ÜMMET Ümmetin uluları, büyükleri

KÜBKÜBE İnsan topluluğu

* At sürüsü

KÜBR Yakınlık

KÜBRA (Ekber'in müennesi) Büyük, daha büyük, en büyük

* Man: İkinci kaziye (İkinci önerme)

Yâni, hadd-i ekberin bulunduğu cümle (Bak: Hadd-i ekber)

KÜBUD (Kebed

C

) Karaciğerler

KÜCA f

Nereye? Nasıl?
KÜDA Mekke-i Mükerreme'de Bâb-ı Umre'nin yolu

KÜDADE Çömlek dibinde kalan yemek

KÜDAME Her nesnenin bakiyyesi

KÜDAS Hayvan aksırığı

KÜDS Dövülmemiş harman

KÜDÛ Yerin otu geç bitmek

KÜDU' Soğuğun bitkilere zarar vermesi

KÜDUR : (Keder

C

) Kederler, hüzünler, üzüntüler, sıkıntılar, ıztırablar

KÜDURET (Keder

den) Bulanıklık

* Koyuluk, kesiflik

* Kaygı

Tasa

Kederlilik

KÜDÜRR Azâsı çok şişmiş olan yiğit

KÜDYE Kazılması güç olan sert yer

KÜF Yetiştiği satıhta kimyevî değişikliklere sebep olan küçük boylu mantarlara verilen umumi ad

* Maddelerin oksitlenme neticesinde dış tarafını kaplayan tabaka

Pas

KÜFAE Davarın bir yıllık dölü, sütü, yoğurdu, yünü ve yapağısı

KÜFALE Zammetmek, artırmak

* Boynuna almak

KÜFAT (Küfv

C

) Eşitler

* Denkler, müsaviler

KÜFE f

Taze dallardan veya kamıştan örülmüş, derin ve çeşitli boyda kaba sepet

KÜFFAR (Kâfir

C

) Gâvurlar

Hak din olan İslâmiyeti inkâr edenler

Kâfirler

KÜFFE (C: Küfât) Kaftan nigendesi, kaftan zencifi

KÜFİYYUN Eski arabça âlimlerinin ayrıldığı iki büyük şubeden biri olup diğerine Basriyyun denirdi

(O

L

)
KÜFNE Ağaç, şecer

KÜFR Örtmek mânâsınadır

Kalbe âit bir sıfattır

Hak dini inkâr edip, hakkı inkâr edene ve gizleyene "kâfir" denilir

Kâfirliğin sıfatı küfürdür

* Allaha inanmamak

Hakkı görmemek

İmansızlık

* Allaha (C

C

) yakışmıyan sıfatlar uydurmak

Müslümanlığa uymayan şeylere inanmak

* Nankörlük, dinsizlik, günah, kaba ve ayıp söz

(Bak: Kebâir - Kâfir)
KÜFR-İ CUHUDÎ Kalb ve dil ile ikrar etmemektir

(şeytan gibi)
KÜFR-İ İNADÎ İnadî dinsizlik, inadî küfür

Hakikat isbat edildiği halde yine imana gelmemek

Bilip de kabul etmez olmak

KÜFR-İ İNKÂRÎ Aslâ Cenab-ı Hakk'ı tanımayıp, İslâmiyet hakikatlarını ikrar ve tasdik etmemektir

(Evet küfr, mevcudatın kıymetini ıskat ve mânasızlıkla ittiham ettiğinden; bütün kâinata karşı bir tahkir ve mevcudat âyinelerinde cilve-i esmayı inkâr olduğundan; bütün esmâ-i İlâhiyeye karşı bir tezyif ve mevcudatın vahdaniyete olan şehadetlerini reddettiğinden; bütün mahlukata karşı bir tekzib olduğundan; istidad-ı insâniyi öyle ifsad eder ki: Salâh ve hayrı kabule liyakati kalmaz

Hem, bir zulm-ü azimdir ki: Umum mahlukatın ve bütün esmâ-i İlâhiyenin hukukuna bir tecavüzdür

İşte şu hukukun muhafazası ve nefs-i kâfir hayra kabiliyetsizliği; küfrün adem-i afvını iktiza eder

S

)(Deniliyor : Deve kuşuna demişler : "Kanatların var, uç!" O da kanatlarını kısıp, "Ben deveyim" demiş, uçmamış

Fakat avcının tuzağına düşmüş

Avcı beni görmesin diye başını kuma sokmuş

Halbuki koca gövdesini dışarıda bırakmış, avcıya hedef etmiş

Sonra ona demişler; "Mâdem deveyim diyorsun, yük götür!" O zaman kanatlarını açıvermiş

"Ben kuşum" demiş, yükün zahmetinden kurtulmuş

Fakat hâmisiz ve yemsiz olarak avcıların hücumuna hedef olmuş

Aynen onun gibi; kâfir, Kur'anın semâvi ilânatına karşı küfr-ü mutlakı bırakıp meşkuk bir küfre inmiş

Ona denilse: "Madem mevt ve zevali, bir idam-ı ebedi biliyorsun; kendini asacak olan darağacı göz önünde

Ona her vakit bakan, nasıl yaşar? Nasıl lezzet alır?" O adam, Kur'anın umumi vech-i rahmet ve şümullü nurundan aldığı bir hisse ile der: "Mevt idam değil, ihtimal beka var

" Veyahud, deve kuşu gibi başını gaflet kumuna sokar, tâ ki ecel onu görmesin ve kabir ona bakmasın ve zeval-i eşya ona ok atmasın!

Elhasıl : O meşkuk küfür vasıtasiyle deve kuşu gibi mevt ve zevali, idam mânâsında gördüğü vakit, Kur'an ve semâvi kitabların iman-ı bil'âhiret'e dair kat'i ihbaratı ona bir ihtimal verir

O kâfir, o ihtimale yapışır, o dehşetli elemi üzerine almaz

O vakit ona denilse: "Mâdem bâki bir âleme gidilecek; o âlemde güzel yaşamak için tekâlif-i diniyye meşakkatini çekmek gerektir!" O adam şekk-i küfri cihetiyle der: "Belki yoktur; yok için neden çalışayım

" Yâni: Vaktâ ki o hükm-ü Kur'anın verdiği ihtimal-i beka cihetiyle idam-ı ebedi âlâmından kurtulur ve meşkuk küfrün verdiği ihtimâl-i adem cihetiyle tekâlif-i diniyye meşakkati ona müteveccih olur; ona karşı küfür ihtimaline yapışır, o zahmetten kurtulur

Demek bu nokta-i nazarda, mü'minden ziyade bu hayatta lezzet alır, zannediyor

Çünki; tekâlif-i diniyyenin zahmetinden ihtimâl-i küfri ile kurtuluyor ve âlâm-ı ebediyeden, ihtimâl-i imanî cihetiyle kendi üzerine almaz

Halbuki bu mağlâta-i şeytaniyenin hükmü, gayet sathi ve faidesiz ve muvakkattır

L

)
KÜFR-İ MEŞKUK Küfürde ve itikatsızlıkta şüpheli olma

KÜFR-İ MUTLAK Hiç bir imâni hükmü olmamak, dine âit hiç bir hakikatı, Allah'ın varlığına âit hiç bir delili kabul etmemek

İhsan ve inayet-i İlâhiyyeye karşı şükür etmiyerek fiilen ve kavlen inkâr etmek

("Neuzü billâh" dine söğmek gibi) Küfr-ü icabettiren bazı çirkin sözlere de "küfür" denilmiştir

(Bir müslüman bir hakikat-ı imaniyeyi inkâr etse, küfr-ü mutlaka düşer

Çünkü başka dinlerin icmallerine mukabil İslâmiyette tam izahat verilmiş

Rükünler birbiriyle zincirlenmiş

Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmı tanımayan, tasdik etmeyen bir müslüman, Allahı da (sıfatıyla) daha tanımaz ve âhireti bilmez

Bir müslümanın imanı o kadar kuvvetli ve sarsılmaz hadsiz hüccetlere dayanıyor ki, inkârda hiçbir özür kalmıyor

Adeta akıl, kabulde mecbur oluyor

S

)
KÜFR-İ NİFAKÎ Dil ile imanı ikrar edip kalb ile itikad etmemektir

KÜFRAN Nankörlük etmek

Allah'ın ihsan ve inayetine mukabil teşekkür etmeyip fiilen veya kavlen inkâr etmek

KÜFRAN-I Nİ'MET Cenâb-ı Hakkın ihsan ettiği ni'metleri bilmemek ve hürmetsizlikte bulunmak

(Bak: Tahdis-i ni'met)(Bazan tevâzu, küfrân-ı ni'meti istilzâm ediyor; belki küfrân-ı ni'met olur

Bazan da tahdis-i ni'met iftihar olur

İkisi de zarardır

Bunun çare-i yegânesi ki, ne küfrân-ı ni'met çıksın ne de iftihar olsun

Meziyyet ve kemalâtları ikrâr edip, fakat temellük etmiyerek, Mün'im-i Hakikinin eser-i in'âmı olarak göstermektir

M

)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KÜFRİYYAT Küfre sebep olan işler ve sözler

KÜFR Ü DALAL Kafirlik ve sapıklık

Dinsizlik

KÜFUF (Keff

C

) Avuçlar, el ayaları

KÜFÜRBAZ f

Küfür sözü söyleyen

Ahlâksız

Küfrü âdet edinmiş olan

KÜFÜV (KÜFV) şerik

Nazir, akran, denk, eş, benzer, misil

Hemtâ

(Bak: Kefâet)
KÜFYE Ancak geçinebilecek kadar olan yiyecek

KÜH (Bak: Kûh)
KÜHBE Kırmızılığa yakın olan beyaz renk

KÜHEN f

Eski, zamanı geçmiş

Demode olmuş

Yıpranmış

KÜHENPİR f

Yaşı ilerlemiş

Çok yaşlı, ihtiyar

KÜHENSÂL f

Yaşlanmış, ihtiyarlamış, kocamış

Eskimiş

KÜHEYLAN Cins arab atı

(Gözü sürmelidir

)
KÜHHAN (Kâhin

C

) Kâhinler, falcılar

KÜHİSTAN f

Dağlık yer, dağı çok olan mevki

KÜHKÜM Oturak yeri kemiği

KÜHL Sürme

Göz için sürme boyası

KÜHLE Sığırdili denilen ot

KÜH-SAR f

Dağ tepesi

Dağlık

KÜHUF (Kehf

C

) Mağaralar

KÜHUL (Kehl

C

) Orta yaşlı kişiler

Olgun kimseler

KÜHULET Orta yaşlılık

(35-40 yaş arası) Olgunluk çağı

Bazılarına göre: Yirmibir ile altmış yaşa kadar olan insanın hayat devresi

Veya otuz ile elli arası

KÜHURE Yüzünü pörtürmek

KÜLA Kuş kanadının sonunda olan dört telek

KÜL'A Devenin arkasında olur bir hastalık

* Koyun sürüsü

KÜLAE Tehir etmek, sonraya bırakmak

KÜLAH Takke

Kalpak

Baş örtüsü

* Kazıkların toprağa girmesini kolaylaştırmak için uçlarına geçirilen huni şeklindeki demir gömlek

KÜLALE f

Çiçek demeti

* Kıvrım kıvrım olan saç

Kıvırcık saç

Bukle

KÜLBE f

Kulübe

KÜLBE(T) Sıkıntı, zorluk, ıztırab

Şiddet

* İki sahtiyan arasına konup dikilen kırmızı kayış

KÜLAM Kaba, muhkem ve sağlam yer

KÜLÇE Eritilip tasfiye olunmamış veya topraktan çıkartıldığı gibi bulunan maden

* Büyük parça şeklinde dökülmüş maden

KÜLEF (Külfet

C

) Külfetler, zahmetler, sıkıntılar, zorluklar

* Merâsimler

KÜLENG f

Turna kuşu

KÜLFET Zahmet

Sıkıntı

Yorgunluk

Zahmetli iş

Adetten ve lüzumundan çok yorularak çalışmakla iş yapmak

* Merâsim

KÜLHAN f

Hamam ocağı

Hamamda su ısıtmak için ateş yakılan yer

KÜLHANİ f

Serseri, çapkın, âvâre

KÜLİÇE f

Külçe

KÜLİÇE-İ NÜHAS Bakır külçesi

KÜLKÜL (KÜLKÂL) Kısa boylu bodur adam

KÜLL Hep, tüm, bütün

Çok

Cüz'lerden meydana gelen

Bütün cüzlerin şumul ve istiğrak üzere ifadeleri

(L

R

)
KÜLL-İ A'ZAM En büyük bütün

En büyük küll

KÜLLAB (C

: Kelâlib) Çengel, kanca

Ucu eğri demir

KÜLLE f

Topuk

* Kâhkül

KÜLLE YEVM Her gün

KÜLLÎ Külle mensub

Cüz'iyat ve ferdlerden meydana gelmiş olan

Umumi, bütün

* Çok, ziyade, fazla

* Man: İnsan dediğimiz zaman küll'ü ve küllîyi ifade etmiş oluyoruz

İnsanın eli, ayağı, kolu, gözü dersek cüz' ve cüz'îyi ifade etmiş oluruz

Dünya denilirse küll; dünyanın karaları, kıt'aları veyahut denizleri dediğimiz zaman küll'ün eczasını ifade etmiş oluyoruz

Küll, cüz'lerden meydana geliyor

KÜLLİYAT (Külliyet

C

) Bütün

Hepsi

Hepsi birden

* Bir müellifin bütün eserleri

KÜLLİYE (Külliyet) Bütünlük, umumilik, genellik

* Bolluk, çokluk, ziyadelik

* Tar: Osmanlı İmparatorluğu zamanında Arap vilâyetlerinde bazı medreselere, üniversite karşılığı verilen ad

KÜLLİYEN Kâmilen, tamamen

Cüz'î olmamak üzere

Büsbütün

Tamamıyla, toptan, kâffesi

KÜLLÜ AMM Her sene, bütün sene

KÜLLÜ DAİN Bütün hastalıklar

Bütün dertler

KÜLS Kireç

KÜLSE (C

: Ekles) Kireç renginde olmak

KÜLSUM Yuvarlak yüzlü

* Yanağı ve yüzü etli olan

KÜLTÜR : Fr

Her türlü fikir, san'at ve âdet varlıklarının hepsi

* Bir kimsenin umumi bilgi seviyesi

* Terbiye

* Ziraat

* Tıb: Tecrübe veya ilâç yapmak için mikrop besleme ve çoğaltma

KÜLUH Katı yüzlülük

KÜLÜNG f

Taşçı kazması

KÜLVE (C: Külu-Külliyât) Dağarcık altına çepeçevre diktikleri deri

* Tirşe dedikleri kayış

KÜM' Ev, beyt

KÜMAHE f

Nazarlık

KÜMAN f

(Bak: Gümân)
KÜMAŞE Sürat, hız

KÜMAT (Kemi

C

) Yiğitler, kahramanlar, savaşçılar

KÜMDET Renk değiştirme

KÜMEYT Koyu doru at

* Kırmızı şarap

KÜMM (C: Ekmâm-Ekmime) Gömlek yeni

KÜMME Kavuk

KÜMMEL (Kâmil

C

) Kâmiller

Olgunlar

İlmen, dinen ve mânen kâmil olan büyük zatlar

Büyük mâneviyat ve fazilet sahibi insanlar

KÜMMELÎN (Kâmil ve kümmel

C

) Kâmiller

KÜMMÎ Konik

Koni biçiminde olan

KÜMSERAT (C

: Kümsereyât) Armut

KÜMTE Kızıllık, kırmızılık, humret

KÜMTER (C: Kemâtir) Kısa boylu kaba adam

* Yabani eşek

Vahşi hımar

KÜMUN Pusulanıp gizlenmek

* Tıb: Gözde "gümne" denilen bir dumanlı hastalık görünmesi

KÜMZE Bir yere toplanmış hurma

KÜN "Ol" mânasında emirdir

Allah (C

C

) bir şeye Kün dese; o şey olur

KÜNA f

Arâzi

Tarla

Etrafı çevrilerek ekilen yer

KÜNAM f

Kuş yuvası

* Hayvan ini

* İnsanın rahat edip dinleneceği yer

KÜNAN f

"Ederek, yaparak, eden, yapan" manâlarına gelerek kelimelere eklenir

Meselâ: (Hande-künân: Gülerek)
KÜNASAT (Künâse

C

) Künâseler, süprüntüler

KÜNASE Süprüntü, zibil, çöp

KÜNAT (Kâni

C

) Kinâyeciler

Kinâye söyliyenler

KÜNBED f

Kubbe

KÜNBÜL Sağlam, dayanıklı, sert, katı

KÜNC (Günc) f

Köşe

Bucak

Bodrum

KÜNC-İ KANAAT Kanaat köşesi

KÜNC-İ MİHEN Mihnet, sıkıntı ve ıztırab köşesi

KÜNCÜD f

Susam

KÜND Biçimsiz, yakışıksız, kısa

* Kesmez, kör

* Yiğit, cesaretli, cesur

* Anlayışsız

Fehim ve idraki kısa

KÜNDE f

Suçlu bir kimsenin ayaklarına geçirilen tomruk

* Kalın ve yüksek ağaç

KÜNDEKÂR f

Sedefçi

Kıymetli ağaçları işleyen

Marangoz

KÜNDGÛŞ f

Sağır, işitmez

KÜNDÜR (C: Kenadir) "Günlük" denilen nesne

* Şişman ve kısa boylu kimse

* Vahşi hımar, yabani eşek

* Büyük çuval

KÜNDÜS Saksağan kuşu

KÜNENDE f

"Edici, yapıcı" mânâlarına gelerek kelimelere eklenir

KÜN FEYEKÛN (Bak: Emr-i kün)
KÜNGÂN f

Toprak ve çimento gibi şeylerle yapılan su borusu, su yolu

KÜNGÜRE f

Kubbenin en yüksek yeri, tepesi

KÜNH Bir şeyin aslı, cevheri, mikdarı

Dip

Kök

Özü, nihâyeti, vechi

* Vakit, zaman

KÜNİŞ(T) f

Mecusi tapınağı

* Yahudi havrası

KÜNNAŞE (C

: Künnâşât) Kök

KÜNNE Ev kapısı üstüne yapılan sundurma

KÜNNES (Kânis

C

) Yuvasında ve yatağında olan geyikler

* Gündüzün gizlenen, gece görünen seyyar yıldızlar

(Bak: Hunnes künnes)
KÜNTAN Kısa boylu

KÜNU' Yakın olmak

KÜNÜBDÜR Kaba nesne

KÜNUD Nankörlük

Nimeti inkâr etmeklik

KÜNUN Birşeyi gizleme, saklı tutma

KÜNUN f

şimdi

El'an

KÜNUZ (Kenz

C

) Hazineler

Defineler

KÜNUZÂT Kenzler

Hazineler

KÜNYE Bir kimsenin nereden ve kimden olduğunu bildiren ve hüviyeti yazılı olan kâğıt

KÜPEŞTE Geminin kenarlarındaki tahta siper

* Parmaklığın üzerindeki düz ve kalın tahta

KÜRA' (C: Ekru-Ekâri) İnsanda boyundan aşağısı; hayvanda topuktan aşağısı

* Koyun ve sığır baldırı

KÜRABE Ağaç dibine düşen hurmaları toplamak

KÜRAIYY Paça satan

KÜRAN f

Al renkli at

KÜRAT (Küre

C

) Küreler

Yuvarlak olan nesneler

KÜRAZ Ağzı dar bardak

KÜRBAK Dükkân

KÜRBE f

Dükkân

KÜRBET (Kerb

den) Sıkıntı

Tasa

Keder

* Belâ

Musibet

KÜRBET-İ GURBET Gurbetten dolayı olan keder

KÜRDABE Büyük su içinde olan çürüntü

KÜRDE (C: Kürüd) Sürülmüş tarla

KÜRDEVS (C: Kerâdis) Kemik başı

* At sürüsü

KÜRDİSTAN Kürdlerin oturdukları bölge

* İran'ın Ardelân eyaletinin eski adı

KÜRE (Kürre yanlıştır) Yuvarlak cisim

* Şeklin sathındaki bütün noktalar merkeze aynı uzaklıktadır

Dünya da yuvarlak olduğundan "Küre-i arz" denilmiştir

"Küre-i zemin" de denir

KÜRE-İ ARZ Dünya

(Yuvarlak olduğundan dolayı bu isim verilmiştir

)(Küre-i arz, küçüklüğüyle beraber semâvata karşı gelebilir

Çünki nasılki "Dâimi bir çeşme, varidatsız büyük bir gölden daha büyük" denilebilir

Hem, bir ölçek ile bir şey ölçerek başka yere nakledilen ve onun elinden geçmiş ve ona girmiş çıkmış bir mahsulâtla, zâhiren binler def'a ölçekten büyük ve dağ gibi bir cisimle o ölçek muvâzeneye çıkabilir

Aynen öyle de: Küre-i arz, Cenâb-ı Hak onu san'atına bir meşher ve icadına bir mahşer ve hikmetine medar ve kudretine mazhar ve rahmetine mezher ve Cennetine mezraa ve hadsiz kâinata ve mahlukat âlemlerine ölçek ve mâzi denizlerine ve gayb âlemine akacak bir çeşme hükmünde icad etmiş

Her sene kat kat ve katmerli yüzbin tarzda, masnuattan dokunmuş gömleklerini değiştirdiği ve çok def'a dolup mâziye boşaltarak gayb âlemine döktüğü bütün o müteceddid âlemleri ve arzın müteaddit gömleklerini nazara al; yani bütün mazisini hazır farzet; sonra yeknesak ve bir derece basit semavata karşı muvazene et

Göreceksin ki: Arz, ziyade gelmezse, noksan da kalmaz

İşte $ sırrını anla

S

)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KÜRE-İ AYN Tıb: Göz yuvarlağı

KÜRE-İ HÂK Yeryüzü

* Zemin yüzü

KÜRE-İ HAVA Dünyayı kaplayan hava tabakası

Atmosfer

KÜRE-İ KAMER Ay

KÜRE-İ ZEMİN Dünya, küre-i arz

KÜRE f

Toprak ocak

Mâdenci ocağı

KÜREK CEZASI Tanzimattan önce ve yelkencilik devrinde işledikleri ağır cürümden dolayı harp gemilerinden kürek çekmek üzere gemi hizmetine verilen kimseler

Bu gibiler, gemilerde kürek çektikleri için bu tâbir meydana gelmiştir

KÜREMA (Kerim

C

) Kerimler

KÜREND (Küreng) f

Al at

KÜREVÎ Yuvarlak

Küre şeklinde

KÜREVİYAT (Küreviyet

C

) Küre gibi oluşlar

Küreler

Yuvarlaklıklar

KÜREVİYET Yuvarlaklık

Küre gibi oluş

KÜREYC Dükkân

KÜREYVAT Kandaki küçük yuvarlak cisimler

Küçük küreler

KÜREYVAT-I BEYZA Kandaki beyaz renkte ve çok küçük kürecikler

Kan ve lenf gibi vücud mâyilerinde bulunan çekirdekli ve yuvarlak hücreler

Kırmızı küreciklere nisbetle azdırlar

Vazifeleri hastalık gibi düşmanlara karşı asker gibi müdafaadır

Ne zaman müdafaaya girseler Mevlevi gibi iki hareket-i devriye ile sür'atlı bir vaziyet-i acibe alırlar

KÜREYVAT-I HAMRA Kırmızı kan kürecikleri

Kana kırmızı rengini veren, çekirdeksiz, yuvarlak, küçük hücrecikler olup kanın her mm

küpünde beş milyon kadar bulunurlar, beden hücrelerine erzak dağıtırlar ve bir kanun-u İlâhî ile hücrelere erzak yetiştirirler

(Tüccar ve erzak memurları gibi)
KÜREYVE (C

: Küreyvât) Küçük yuvarlak

KÜRH Sıkıntı, meşakkat, zahmet

KÜRİZ f

Hizmetkâr, hâdim, hademe

KÜRİZÎ f

Beli bükük ve sefil ihtiyar

KÜRK Kızıl, kırmızı, ahmer

KÜRKÎ (C: Kürâki) Turna kuşu

KÜRMİH f

Çivi, mıh

KÜRNÜB Kelem dedikleri lahana

KÜRR (C: Ekrâr) Yediyüz bin kırksekiz dirhem

* Ölçek

KÜRRAS Pırasa

KÜRRASE (C: Kerâris) Elyazma kitapların sekiz sahifeden meydana gelen forması

KÜRRE f

Hayvan yavrusu

Sıpa

Tay

KÜRRE-İ HAR Eşek yavrusu

Sıpa

KÜRRE (Bak: Küre)
KÜRRE Deve ve koyun terslerinin parçası

KÜRREC Top

KÜRREZ İki yaşına girmiş doğan kuşu

* Kötü ve hâzık kimse

KÜRSİ Oturulacak yüksekçe yer

Câmilerde vâizin, medreselerde müderrisin oturduğu yer

* Taht, serir

Erike

Koltuk

* Kaide

* Merkez

* Vazife

* Saltanat, kudret ve mülk

* Başkent, hükümet merkezi

* Mânevi makam

* Arş'ın altına bir semâ tabakası

(Bak: Arş)
KÜRSİ-NİŞİN f

Tahtta oturan hükümdar, pâdişah

* Vâli

* Câmide vaaz eden

KÜRSU' Bilek kemiğinin ucunun serçe parmak tarafında olan yumruca kısmı

KÜRSÜB Kesbetmek, kazanmak, çalışmak

* Sert ve sağlam ağaç

KÜRSÜF (C: Kerâsif) Pamuk

KÜRTAJ Dölyatağı (rahim) veya kemik apsesi boşlukları içinde bulunan yabancı cisim veya hasta organları özel bir âletle çıkarıp almak işlemi

Rahmin temizlenmesi ameliyesi

KÜRUB (Kerb

C

) Kederler, tasalar, kaygılar, gamlar

KÜRUM (Kerm

C

) Üzüm kütükleri

Bağ kütükleri

KÜRUR Bir şeyin tekrarlanması

* Geri çekmek

* Menetmek, engel olmak

KÜRUR-U A'VAM Senelerin birbirini takib etmesi

Yılların ard arda geçmesi

KÜRUŞ (Keriş

C

) İşkembeler

KÜRUZ Dühul etmek, girmek, dâhil olmak

* Bir kimseye ilticâ etmek, sığınmak

KÜRÜK f

Deve yavrusu

KÜRZ (C: Karaze) Çan

* Dağarcık, torba

KÜS' Tâbi olmak, ittiba etmek, uymak

KÜSAHA Süprüntü

KÜSBE Yağı veya suyu çıkartılmış her çeşit nebâti artıklar

Yağ posası

KÜSBE Bir parça süt ve hurma

* Taamdan veya başka şeyden az iken çoğalıp toplanan nesne

KÜSBÜRE Kanbel otu

KÜSEYRA Bir dikenli ağacın zamkı

KÜSEYRE Hurma koruğu

KÜSFÜRE Kanbel otunun tohumu

KÜSİSTE (Güsiste) f

Gevşek, uyuşuk, tembel

* Kopuk, kopmuş

KÜSR Çok mal

KÜSSAB Küçük ok

KÜSSAR(E) Kırılan şeyin parçaları

KÜSSE Kaba sakal

KÜSTERDE f

Döşenmiş, yayılmış

KÜSTİC (C

: Kesticât) Mecusiler kuşağı

KÜSUD Kesad

KÜSUD Az nesne

KÜSUD Çekilme, vaz geçme

Ric'at

Gayeye varmadan geri dönme

KÜSUF Güneş tutulması

Ay'ın, dünya ile güneş arasına gelerek dünya üzerinde gölge yapması

* Mc: Birisinin felâketli hâlinde çok teessür göstermesi hâli

(Güneşin ve ayın tutulmaları, küsuf ve husuf namazları denilen iki ibâdet-i mahsusanın vakitleridir

Yâni gece ve gündüzün nurani âyetlerinin nikaplanmasıyla bir azamet-i İlâhiyeyi ilâna medar olduğundan, Cenâb-ı Hak ibâdını o vakitte bir nevi ibâdete davet eder

Yoksa o namaz, (Açılması ve ne kadar devam etmesi, müneccim hesabiyle muayyen olan) ay ve güneşin husuf ve küsuflarının inkişafları için değildir

Aynı onun gibi, yağmursuzluk dahi, yağmur namazının vaktidir

Ve beliyyelerin istilâsı ve muzır şeylerin tasallutu, bazı duaların evkat-ı mahsusalarıdır ki; insan o vakitlerde aczini anlar, dua ile, niyaz ile Kadir-i Mutlakın dergâhına iltica eder

Eğer dua, çok edildiği halde, beliyyeler def olunmazsa; denilmiyecek ki: "Dua kabul olmadı

" Belki denilecek ki: "Duanın vakti, kaza olmadı

" Eğer Cenâb-ı Hak, fazl ve keremiyle belâyı ref etse; nurun alâ nur

o vakit dua vakti biter, kazâ olur

Demek dua, bir sırr-ı ubudiyettir

S

)
KÜSUF-U CÜZ'Î Güneşin bir kısmının tutulması

KÜSUF-U KÜLLÎ Güneşin tamamının tutulması

KÜSUL Tembel, uyuşuk, gevşek

KÜSUR (Kesir

C

) Artan parçalar, geri kalan adetler

Artık

KÜSURÂT (Küsur

C

) Artan kısımlar, küsurlar, artıklar

KÜSV Bir yere yığılmış ve toplanmış nesne

* Az, kalil

KÜSVE Az, kalil

KÜŞ f

"Öldüren, öldürücü" mânalarına gelerek tamlama yapmada kullanılır

Meselâ: Düşman-küş: Düşman öldüren

KÜŞA f

"Açan, açıcı" mânâlarına gelerek tamlama yapımında kullanılır

Meselâ: Dil-küşâ : Gönül açan, gönül açıcı, ferahlık veren

KÜŞAD (Küşât) f

Açış

İlk açılış merasimi

* Açma, fethetme

* Yeni yapılan resmi bir yapının ilk defa olarak açılması

09-10-2012	#16
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük (K Harfi)-Osmanlıca Sözlük (K Harfi)İle İlgili Kelimeler... RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KESİR-ÜL EVLÂD Çocukları çok olan Evlâdı kesir olan KESİR-ÜL MÂL Malı mülkü çok olan Serveti fazla olan Zengin KESİR-ÜL VUKU' Sık sık olan, çok vuku bulan KESİR (C: Kesrâ) Parçalanmış, dağıtılmış Kırılmış KESİS Hurma şarabı * Darı bozası * Arapların taş üstünde kurutup ve dövüp azık edip yedikleri et KESİS Titremek Deprenmek * Eğrilik KESİSA Avcıların tuzağı KESKESE Söylerken sin'i kef'e tebdil edip sin yerine kef okumak * Çabuk kesmek KESLAN Uyuşuk, tembel, gevşek Yorgun KESM Doldurmak * Ağzına alıp kırmak KESM (C: Ekâsim) Bir şeyi eliyle parmaklamak * Çok miktar atlar KESR Kırmak Parçalamak Parçalara ayırmak * Mat: Bir bütünün parçalarından her biri KESR-İ ÂDİ Ondalık olmayan kesir Bayağı kesir Meselâ: 3/8, 7/20 gibi KESR-İ ÂŞÂRİ Ondalık kesir Mahreci (paydası) 10 veya 10'un her hangi bir kuvvetinden ibaret olan kesir Meselâ: 0,15 - 0,007 gibi KESR-İ HÂTIR Hatır kırma KESRA (C: Ekâsire) Acem meliklerinin lâkabı KESRE Kur'an-ı Kerim yazısında harfin altına konarak, o harfi "İ" veya "I" diye okutan ve bir adı da "esre" olan işâret KESRE-İ HAFİFE "İ" diye okunan kesre KESRE-İ SAKİLE "I" diye okunan kesre KESRET Çokluk, sıklık * Bir şeyin ekserisi ve muazzamı Bolluk (Bunun zıddı kıllettir)(Hayat, kesrette bir çeşit tecelli-i vahdettir Onun için ittihada sevkeder Hayat, bir şeyi her şeye mâlik eder M)(Hem bütün âlemlerin Rabbi kesret tabakatında vahdaniyeti ilân etmek istemesine mukabil; en azamî bir derecede bütün merâtib-i tevhidi ilân eden, yine bizzarure O Zâttır S) (Bak: Tefekkür) KESRET-İ ETBA' Tâbi olanların çokluğu Tarafdarların kesretli oluşu KESRET-İ NUKUD Para çokluğu KESS Sakal kıllarının sık ve kıvırcık olması KESS Alt dişleri çenesiyle çıkmak KESSARE Çoğaltan Artıran KESTEL itl Küçük kale Hisarcık KESUB Çok kazanan ve kesbeden KEŞ f (Keşiden) Çekmek fiilinin emir kökü Birleşik kelimeler de yapılır Meselâ: Cefâ-keş $ : Cefâ çeken Esrar-keş $ : Esrar çeken, esrar içen serseri KEŞ Yoğurt peyniri, yağsız âdi peynir KEŞ Akılsız, kolay aldanır Ahmak KEŞ' Kalb sıkıntısına uğrayıp huzursuz olmak KEŞAH Bir hastalık (İnsanın böğrüne vâki olur da dağlarlar) KEŞAKEŞ f Münâkaşa, çekişme * Keder, hüzün, tasa, gam* Sıkıntı, felâket, ıztırab * Tereddüt, kararsızlık * Pehlivanların birbirleriyle mücâdeleleri * İki kişinin, bir şeyi birer uçlarından tutup, her birinin kendine doğru çekmesi KEŞAN (Keş C) f Çekenler, çekiciler * Çeken, çekerek Çeke çeke KEŞAN Zincirden yular KEŞAN BER KEŞAN Çeke çeke, zorla sürükleye sürükleye götürerek KEŞAN KEŞAN f Sürükleye sürükleye, zorla çekerek götürerek KEŞAVERZ f Ekinci, çiftçi Ekinlik KEŞE' Kebap yapmak * Yemek * Çok dolu olmak KEŞEF f Kaplumbağa KEŞEF Alın saçının ve kâkülün dâire şeklinde yukarı doğru devrik olması KEŞENDE f "Çeken, çekici" mânalarına gelir ve birleşik kelimeler yapmakta kullanılır Meselâ: (Mihnet-keşende: Mihnet çeken) * Dayanan, tahammül eden, mütehammil KEŞF Açmak * Olacak bir şeyi evvelden anlamak Gizli kalmış bir şeyin Cenab-ı Hak tarafından birisine ilham olunması ile o gizli şeyin meydana çıkarılması KEŞF-ÜL KUBUR Kabirdeki ölünün hâlinden anlamak Ölünün azab çekip çekmediği ve sair bazı hususların bâzı veli kimselerce bilinmesi KEŞF-İ RÂZ f Gizli bir şeyi meydana çıkarmak, açıklamak * Sır toplamak, casusluk etmek KEŞFÎ Keşifle alâkalı KEŞFİYAT (Keşf C) Keşifler Bulup meydana çıkarılan şeyler * Cenâb-ı Hakkın ihsan ve ilhamı ile evliyâullahın, hususan evliya-ı izâm hazeratının ve hasseten Kur'ân-ı Hakimin irşadı ile ve feyzi ile Rüesâ-i Evliyâ ve Server-i Kâinat olan Peygamberimiz Resul-i Ekrem (ASM) Efendimizin dersi ile ferd-i ferid-i a'zam makamının zirve-i âlisine yükselen büyük hâdinin vâkıf oldukları mâziye, hâle, istikbale müteallik, kevni, mânevi sırlar, keşifler (Z Gündüzalp)(S - "Keşfiyat-ı fenniye ve fünun-u hâzıra eski insanlara meçhul ve gayr-i me'luf olduğundan, onları onlara ders vermek hatadır" diyorsun Bilhassa âhirete ait ahval gibi müstakbeldeki nazariyat da böyle değil midir? Onlar da bize meçhul ve gayr-i me'lufdurlar Onlardan bahsetmek ne için hata olmuyor?C - Müstakbeldeki nazariyat, bilhassa âhirete ait ahvale hiç bir cihetle hiss-i zâhiri taalluk etmemiştir ki, o hissin hilâfını söylemek şaşırtma olsun Binaenaleyh, o gibi şeyler, dâire-i imkândadırlar Öyle ise, onlara itikad ve onlar ile itmi'nan peyda etmek mümkündür Öyle ise, o gibi şeylerin hakk-ı sarihi, onları tasrih etmektir Lâkin keşfiyat-ı fenniye; eski insanlara göre, imkân ve ihtimal dairesinden çıkıp, muhal ve imtina derecesine girmişlerdir Çünkü gözleriyle gördükleri şeyler, onlarca bedahet derecesine girmekle, onun hilâfı onlarca muhaldir Öyle ise, onların hissiyatına hürmeten, o gibi mes'elelerde belâgatın iktizası, ibham ve ıtlaktır ki, onlara bir şaşırtma olmasın Fakat Kur'ân-ı Kerim, irşadını noksan bırakmamıştır Bu zamanın fencilerini de istifadeden mahrum etmemek üzere, çok karine ve emareleri vaz'iyle, hakikatlara işaretler yapmıştırEy insafsız! Seni insafa davet ediyorum Bir kere $ olan meşhur düsturu nazara almakla, zamanlariyle muhitlerinin müsaadesizliğini düşünerek, telâhuk eden binlerce efkârın neticelerinden doğan şu keşfiyat-ı fenniyeyi o zamanlardaki insanların kafa mideleri alıp hazmedemediklerine dikkat edersen anlayacaksın ki; Kur'an-ı Kerim'in o gibi meselelerde ihtiyar ettiği ibham ve ıtlak yolu, ayn-ı belâgat olduğu gibi, yüksek i'cazını da isbata âşikâr bir delil olduğunu gözün kör değilse göreceksin İİ) KEŞFİYAT-I FENNİYE Fen ve ilmin keşifleri (Telefon, radyo, uçak gibi) KEŞHAN (KİŞHÂN) Deyyus KEŞİDE f Çekilen, çekilmiş Çekmek * Tartılmış Dizilmiş Tertibedilmiş Yazılmış KEŞİDE-KAMET f Uzun boylu KEŞİH (C: Küşuh) Perâkende olmak, parça parça dağılmak * Böğür * Cânip, taraf KEŞİŞ Ayı avazı * Deve avazı KEŞİŞ f Papaz Manastır rahibi (Arabçası: Kıssis) KEŞİŞÂN (Keşiş C) Papazlar, manastır rahibleri KEŞİŞÂNE f Keşişe yakışır yolda Papaza uygun şekil ve surette KEŞİŞHÂNE f Kilise, manastır KEŞK Kavi, kuvvetli, sağlam * Kabuğu çıkmış arpa * Arpa suyu * Yoğurt keşi KEŞKEK Haşlandıktan sonra kurutulmuş buğday KEŞKEŞE Şin harfini kef gibi okumak * Yılan ötüşü KEŞMEKEŞ f Kararsızlık Karışıklık Tereddüd Kavga Çekişme KEŞNİ f Koruluk, orman KEŞR Gülünce dişlerin görünmesi KEŞŞAF Keşfeden Gizli şeyleri bulup meydana çıkaran * Meşhur bir tefsir ismi * İzci KEŞT Seyir ve temâşâ etmek Gezmek * Hanzale KEŞT Soymak * Keşfetmek * Fazlalığı kesmek Koparmak * Açmak Deriyi yüzmek * Yüzden perdeyi kaldırmak KEŞTÎ f Gemi, sefine KEŞTÎ-İ GAM Gam gemisi * Mc: Bu dünya KEŞTÎBAN f Gemici, kaptan KEŞTÎGÂH f Liman Gemilerin barındığı yer KEŞTÎGER f Gemi yapan veya tamir eden kimse KEŞTÎNİŞİN f Gemide oturan Gemide bulunan kimse KEŞTİTE Yuvarlak karpuz KETAİB (Ketibe C) Askerler, neferler, erler Alaylar, birlikler KETB Yazma * Toplama, cem'etme * Dikme KETD (KİTD) Bir yıldız adı * Omuzlar ile sırt arası KETEBE Kâtibler Yazıcılar * Bir hattatın yazdığı eserinde imza yerinde "Ketebehu; Onu yazdı" mânasında kulllanılır KETER (C: Ektâr) Kadr, mertebe, derece KETF Omuz Omuz kemiği * Parça parça kesmek ve bağlamak KETH Kesbetmek Çalışmak, kazanmak Amel ve sa'yetmek KETİB Dikici, diken KETİBE Asker bölüğü Ordudan ayrılmış toplu alay Düşmana çapul eden birkaçyüz kişilik süvari kolu KETİBEPERVER f Askeri koruyan ve seven Asker yetiştiren KETİF (Kitf-Ketef) (C: Ektâf) Omuz * Kürek kemiği, omuz küreği KETİFE Hased * Kapıya çakılan yassı büyük demir kilit KETİT Deve avazı * Sığır avazı KETİTE Sinir KETİZ Yemeği çok yeyip karnını iyice dolduran kişi KETKAT Kelâmı çok olan, sözü çok olan, fazla konuşan KETKETE Kahkaha derecesinden azca gülmek * Toy kuşunun sesi KETM Saklamak Gizlemek Sır tutmak Söylememek KETM-İ ESRÂR Sırları saklama KETM-İ NÜFUS Kendini göstermeme Saklama KETN Kir, pas KETT Zayıf vücutlu kimse * Mal kazanıp yığan KETTAN Keten KETUM Sır saklayan Herkese her şeyi konuşmayıp sırrını belli etmiyen * Her şeyi gizleyen KETUMANE f Ketum olup ağzı sıkı olan, herşeyi söylemiyen kimseye yakışır surette KETUMİYYET Ketumluk Ağız sıkılığı Sır vermemeklik KEU' Korkak olmak KEÛD Meşakkatli sarp yokuş KEV' Vurmak * Korkmak KEVA' Bileğin çıkması * Bilek kemiği KEV'A Eli bileğinden eğri olan kadın (Müz: Ekvâ) KEVAHİL (Kâhil C) Sırtlar, arkalar * Gayretsizler, uyuşuklar, tembeller KEVAHİN (Kâhin C) Kâhinler Falcılar Gaibten haber verenler * Alimler KEVAİB (Kâib C) Yeni yetişmiş turunç memeli kızlar KEVAKİB (Kevkeb C) Yıldızlar KEVAKİB-ŞİNÂS f Müneccim KEVALİK Kısa boylu KEVAR(E) f Meyve veya üzüm küfesi * Bal arısı gömeci, petek * Geceleri havada peyda olan bulut Sis KEVD Yakın olmak KEVDEN (C: Kevâdân) Semerli at * Akılsız, ahmak, düşüncesiz KEVH Gâlip olmak KEVKEB Yıldız * Parıldamak KEVKEB-İ DERRÎ Parlak yıldız KEVKEBE f Fevkalâde tantana İhtişam, debdebe, şöhret KEVKEBE Necim, yıldız * İnsan cemaatı Süvari alayı KEVKEBÎ Yıldıza ait, yıldızla ilgili KEVLAN Kandıra adı verilen ot KEVLEM Fülfül denilen karabiber cinsi KEVMA Büyük ökçeli dişi deve KEVMAH Dübürü büyük kimse KEVME Küme KEVN Hudus Varlık, var olmak Vücud, âlem, kâinat Mevcudiyet KEVNEYN İki âlem Dünya ve Ahiret KEVNÎ Oluşa ait ve müteallik Kâinat ilmine dair Varlıkla alâkalı KEVNİYYAT Kâinat ilmi, kozmoloji * Mevcudat, varlıklar Vücuda gelmeler KEVN Ü FESÂD Var olup sonra bozulmak KEVN Ü MEKÂN Kâinat, âlem, dünya KEVR Devretmek, dönmek * Sarık sarmak Tülbend sarmak * Bir yerde toplanmış olan develer * Çokluk, bolluk, ziyadelik * Mukül dedikleri darı cinsi KEVS (C: Ekvâs) Pabuç KEVSEC Köse kişi * Testere gibi hortumu olan bir balık cinsi KEVSEL Geminin kıç tarafı KEVSER Kıyamete kadar gelecek Âl, Ashâb, Etbâ' ve onların iyilikleri, hayırları * Bereket * Kesretten mübâlağa Çokluğun gayesine varan şey Gayet çok şey * Pek çok hayır Hikmet, ilim Kur'an, İslâm, tevhid İlm-i Ledün Ma'rifetullah * Cennet ırmaklarının kaynakları * Cennet'te bir havuz veya nehir KEVSER SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 108 Suresi