Serebral Paralizi Beyin Felci Açıklama

Bobath SP’yi “henüz gelişmemiş beyinde ortaya çıkan lezyonun santral (merkezi) sinir sistemi oluşumunu etkilemesi” olarak tanımlamaktadır

Beyinde motor bölgenin (kol-bacakların tam kullanımı yürüme yemek yeme merdiven çıkma gibi günlük yaşamı sürdürmeye yarayan hareket yeteneğini sağlayan beyin bölgesi) gelişimi 7-8 yaşlarında tamamlanır Hamilelik döneminin başlangıcından 7-8 yaşlarına kadar beyinde oluşabilecek herhangi bir problem bu bölgenin fonksiyon bozukluğu olarak karşımıza çıkar Ortaya çıkan tablo ise Serebral Paralizi olarak adlandırılır

SP’de beyin hasarı ilerleyici değildir Fakat ortaya çıkan sorun ömür boyu devam eder

SP’nin görülme sıklığı

SP’nin görülme sıklığı hakkında çok net bilgiler olmamakla birlikte ABD’de ölçülen oranlar dünya geneli için bir kıyaslama olanağı verebilir;

Amerika Serebral Paralizi Derneği’nin verilerine göre ABD’de toplam nüfusun % 02’si (1000’de 2) SP’li Buna göre ABD’de yaklaşık 1000000 SP’li var Bu rakama her yıl 5000-7000 bebek ekleniyor

Ülkemizde ise bu konuda yeterli ve güvenilir bir istatistik olmamakla birlikte toplam nüfus içerisindeki SP’li oranının % 166 (600’de 1) olduğu tahmin edilmektedir Buna göre Türkiye’de yaklaşık 700000 SP’li bulunmaktadır

Türkiye’de oranların fazla olması akraba evlilikleri hamilelik döneminde geçirilen hastalıkların fazla olması ve bakım şartlarının yetersizliği doğum şartlarının olumsuzluğu bebek bakım hizmetlerinin yetersizliği ilk çocukluk yıllarında bebeklerde bulaşıcı ve ateşli hastalıkların fazlalığı ve beslenme yetersizliği gibi nedenlere bağlanmaktadır

SP’nin Nedenleri

Doğum öncesi nedenler

Genetik durumlar

Hamilelik döneminde geçirilen enfeksiyonlar

Rubella herpes

Fetal anoksi (Bebeğin anne karnında oksijensiz kalması; beyin kanamasına neden olur)

Plesentanın gelişim bozukluğu ya da erken ayrılması

Rh uyuşmazlığı (eritroblasis fetalis hemolitik anemi hiperbilurunemi)

:-):-):-):-)bolik hastalıklar (diabetes mellitus hamilelik toksemisi)

Gelişimsel bozukluklar (vasküler ya da iskelet yapıda)

Beslenme bozuklukları

Sigara alkol ya da madde bağımlılığı

Annenin enzim veya L-Dopa tedavisi görmesi

Akraba evlilikleri

Annenin aldığı ilaçlar (Zorunlu hallerde doktor kontrolü dışındakiler)

Hamilelik döneminde geçirilen tıbbi müdahaleler (Diş çekilmesi operasyon röntgen vb…)

Doğum sırasında oluşan nedenler

Zor doğum (Anoksi) plesentanın erken ayrılması plesenta previa uzayan doğum

İlaç sedasyonuna bağlı asfiksi nedeniyle beyin kan damarlarında kompresyon ve yırtılma

Prematüre (erken doğum) postmatüre (geç doğum)

Kordon komplikasyonları

Geliş anomalileri (makat doğum ayaktan geliş)

Forseps ya da vakumla doğum

Doğum sonrası (post-natal) nedenler

Düşük doğum kilosu

Vasküler hadiseler ve intrakranial hemoraj

Kafa travması

Ensefelopati

Toksik durumlar

Kardiak arreste bağlı anoksi

Nöbetler (Konvülzyon epilepsi)

Tümör

Viral ve bakteriyal beyin enfeksiyonları

Sarılık (Hiperblirunemi)

Menenjit

Serebral Paralizi’nin Erken Teşhisi

İnsan sağlığının söz konusu olduğu tüm durumlarda olduğu gibi SP’li vakalarda da teşhis ve ardından yapılacak tedavi için mutlaka bir uzman kuruluşa başvurulmalıdır Ancak bebekte ortaya çıkabilecek ilk belirtilerin aile tarafından da kolayca gözlenebileceği de unutulmamalıdır SP’li vakalarda fizik tedavi ve rehabilitasyonun başarısı için erken teşhis çok önemlidir

SP nasıl erken teşhis edilir?

Aileler bebeğin gelişiminde en ufak bir gecikme ya da sapma gördüğünde ya da aşağıdaki belirtileri gözledikleri durumda derhal doktora başvurmalıdırlar

SP’nin habercisi olabilecek erken belirtiler

1 aylık bebekte;

Sürekli ağlama

Emme bozukluğu

Israrlı ve sürekli kusma

Çevresinden gelen uyarılara cevap vermeme

Havale (Konvülzyon)

2 aylık bebekte

(yukarıdakilere ek olarak);

Bulunması gereken reflekslerin kaybı

Kaslarda aşırı sertlik ya da gevşeklik

3 aylık bebekte;

Gözde kayma titreme

Bebeğin sırtüstü baş ve topuklar üzerinde yay gibi sert bir şekilde durması

Bebeğin gülmemesi annenin yüzüne bakmaması

4 aylık bebekte;

Baş kontrolünün olmaması

Gözde odaklaşmanın sağlanamaması

Elin ya da ellerin beş parmak içte kalacak şekilde yumruk halinde tutulması

Kaybolması gereken reflekslerin devam etmesi

8 aylık bebekte;

Dönme ve oturma aktivitelerinin olmaması

El-göz koordinasyonunun yokluğu

Tekme atarken iki bacağın da itilmesi

Bebeğin bacaklarını uzatarak oturduğu pozisyonda vücudunun öne eğilmesi bacakların birbiri üzerine binmesi

10 aylık bebekte;

Emeklemenin olmaması ya da her iki ayağın birden çekilerek sıçrar tarzda emekleme

Ayağa kalkmada zorluk

İsmi ile çağrılınca tepki vermemesi

Ağızdan salya akması

Verilen yiyeceği ağzına almaması ya da ağzına götürememesi

1 yaşındaki bebekte;

Tutunarak yürüyememesi

Parmak ucuna basarak yürüme

belirtileri gözlendiği durumlarda derhal doktora başvurmalıdır

Serebral Paralizi’de Tedavi ve Rehabilitasyon

SP tıbbi yaklaşım(1) ve rehabilitasyon yaklaşımı(2) olarak iki yönlü ele alınmalıdır;

Tıbbi yaklaşım

Teşhisle başlar SP teşhisi Pediatrik Nörolog başta olmak üzere ilgili hekimler tarafından konulur Teşhiste yardımcı olmak üzere EEG (Elektro Ensefalografi) EMG (Elektro Myografi) SEP (Somatosensoryel Evok Potansiyel) VEP (Visuel Evok Potansiyel) MR (Magnetik Rezonans) gibi ileri tetkiklerden yararlanılabilir

SP’li hastada direk SP’ye yönelik etkin bir ilaç yoktur Ancak hastalıkla seyreden konsülzyon (havaleler) ve epilepsi için yaygın şekildi ilaç kullanılmaktadır Bunun yanında kaslardaki aşırı sertliği önlemek için de bazı ilaçlar kullanılmaktadır

Bu konuda ayrıntılı bilgi çeşitli hastanelerin Pediatrik Nöroloji Servisi Hekimlerinden alınabilir

SP’li çocukta rehabilitasyonun amaçları

Çocuklarda görülen hareket bozukluklarını en aza indirmek

Oluşabilecek kas-iskelet sistemi bozukluklarını önlemek postür bozukluklarının oluşmasını engellemek

Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız davranabilmeyi sağlamak

Yardımcı araç gereç ve cihazları belirlemek

Eğer SP tablosuna eşlik eden görme işitme konuşma ve zeka problemleri varsa bunların en aza indirilmesini sağlamak

Aile eğitimi vermek ve SP’li çocuğun eğitimi konusunda aileye yol göstermek

SP’li çocuğun yaşayacağı mekanların düzenlemesine yapmak

Rehabilitasyon Ekibi

Fizik ve tedavi ve Rehabilitasyonun her alanında olduğu gibi SP’li çocukların rehabilitasyonu da bir ekip tarafından yürütülür Bir SP rehabilitasyon ekibinde şu uzmanlar yer alır;

Doktor (Pediatrik Nörolog Ortopedist Pediatrik Cerrah Çocuk Psikiatristi Beyin Cerrahı Kulak Burun Boğaz Uzmanı… Hastalığın klinik yapısına göre bunlardan biri ya da bir kaçı)

Fizyoterapist

İş-Meşguliyet Terapisti

İşitme-Konuşma Terapisti

Psikolog

Çocuk Gelişim Uzmanı

Odyolog

Özel Eğitim Uzmanı

SP’li çocuklarda Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon asıl olarak Fizyoterapist İş-Meşguliyet Terapisti ve İşitme-Konuşma Terapisti tarafından yürütülür

Yapılan bir çok araştırmaya göre SP tedavi ve rehabilitasyonunun 1 yaşından önceki dönemlerde başlamasının sonuç alınmasını kolaylaştırmaktadır SP rehabilitasyonuna erken dönemde başlanması SP’li çocukta anormal kas tonusunun düzenlenmesi normal motor gelişimin sağlanmasını kolaylaştıracak kas yapısındaki bozukluk nedeniyle oluşabilecek postür bozukluğu önlenebilecek ve çocuğun fonksiyonel olarak bağımsızlığı sağlanacaktır

SP’de rehabilitasyon programı

Rehabilitasyon programı;

Egzersiz tedavisi

Or¤¤¤ (cihaz) uygulamaları

Ev programı ve aile eğitimi

El-göz koordinasyonu sağlanması

Uygun yardımcı araç gerecin belirlenmesi

İşitme-konuşma terapisi

Yemek yeme giyinme oyun aktiviteleri gibi aktivitelerin eğitimi

bileşenlerinden oluşur Tüm bu uygulamalar özellikle egzersiz uygulamaları deneyimli fizyoterapistler tarafından yapılmalıdır

Bilinmesi gereken en önemli şey SP tedavi ve rehabilitasyonunun çok uzun süren bir süreç olduğudur Bebeğin büyümesiyle birlikte rehabilitasyon uygulamaları da devam eder Rehabilitasyon çocuk bağımsız (ya da en az bağımlılıkla) yaşama yetisini kazanana kadar devam etmelidir

SP’li çocuklar da diğer çocuklar gibi bir çok ihtiyacı olan çocuklardır Ayrıca çoğu SP’li çocuk diğer çocuklar gibi gelişebilir

SP fiziksel bir özürdür Az oranda zeka yetersizlikleri görme konuşma işitme ve algı bozuklukları fiziksel özüre eşlik etse de ilerleyici değildir Bilinçli bir yaklaşım ve etkili rehabilitasyon ile yetersizlikleri en aza indirmek mümkündür

Rehabilitasyon sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli noktalar

Egzersizler aile tarafından öğrenilmeli ve evde tekrar edilmelidir

Egzersizler çok uzun ve sıkıcı olmamalıdır Oyun aktiviteleri ile birleştirilerek yaptırılmalıdır

SP’li çocuklarda mental ve duyusal engeller yüzünden genellikle yetersiz olan iletişim kurma yeteneğini arttırmak için sesli ve renkli oyuncaklar ya da objeler kullanılmalıdır

SP’li çocuğun kontrolü en az 3 ay aralıklarla pediatrik nörolog pediatrist gerekirse ihtiyaç duyulan uzmanlık alanlarındaki hekimler fizyoterapist iş-meşguliyet terapisti odyolog çocuk gelişim uzmanı ve psikolog tarafından yapılmalıdır

Normal çocuk gelişimi izlenerek SP’li çocuğun bu gelişimi yakalaması için ailenin çaba göstermesi gerekir Ancak SP’li bir çocuğun sınırlılıkları iyi bilinmeli normal bir çocukla kıyaslanmamalıdır Fakat SP’li çocukta gelişimi sağlayabilmek için de erken yaşlardan başla¤¤¤¤¤ dil ve sosyal gelişim üzerinde durulmalıdır

SP’li bebeklerin taşınması terapistin gösterdiği şekilde destekli ve çevre iletişimini sağlayacak şekilde yapılmalıdır

Oturma emekleme ayakta durma gibi motor gelişim aşamaları terapistin uygun gördüğü zamanlarda başlatılmalıdır

SP’li çocuğun beslenmesi sırasında uygun oturma or¤¤¤leri (yardımcı cihazlar) ve destekli sandalye kullanılmalıdır

SP’li çocuğun etkilenme tipine göre beslenme şekli ve tipi de değişecektir Bu konuda bir diyetisyenden bilgi alınmalıdır Beslenme sürece sıvı yiyeceklerden katı yiyeceklere doğru ilerlemeli beslenme pozisyonları terapistten uygulamalı olarak öğrenilmelidir

SP’li çocuk mümkün olduğunca uygun bir kaşık ile beslenmelidir Okul çağına gelen çocuklar fiziksel özürlerine rağmen özel bir eğitim kurumunda eğitime başlatılmalıdır

Zeka problemi algılama problemi olan çocukların eğitimi için özel eğitim uzmanlarının yardımı şarttır

Yürümeye başlayacak SP’li çocuklarda ayakkabı ve gerekiyorsa yürüme cihazının tipine karar vermek önemlidir Bu seçim fizyoterapist kontrolünde yapılmalıdır

SP’li çocuklarda değişik psikolojik bozukluklar oluşabilir Aile ve çevreyle uyumda zorlanan çocuklar için psikologlardan yardım alınmalıdır

SP’li çocukların evde sürekli bakıcılar ya da ebeveynlerle kalmaları doğru değildir Normal çocuklarla da iletişim kurabileceği ortamlar yaratılmalıdır

Havale (konvülzyon) geçiren çocuklar için muhakkak pediatrik nöroloğa başvurulmalıdır

SP’li çocuklar aşırı koruma altına alınmamalı ve yapabilecekleri aktivitelere fırsat tanınmalıdır