Alzheimer Hastaliği

ALZHEİMER HASTALIĞI

1986 yılında ABD Eski Başkanı Ronald Reagan ; politikayla ilgili sorulara

"hatırlamıyorum " "anımsayamıyorum" şeklinde yanıtlar vermekteydi 8 yıl sonra ;

1994 yılında Başkan Reagan'ın Alzheimer Hastası olduğu açıklandı

Ne Bilmeli ?

Alzheimer Hastalığı , yaşlanmanın normal bir sonucu değildir

Alzheimer Hastalığı olan kişilerde ; dil, düşünce ve hafıza fonksiyonlarında

zorlanmalar ve bu fonksiyonlarda eksiklik gözlenir Hastalık daha da

ilerlediğinde kişinin bütün yaşamına etki etmeye başlar Banyo yapmak , tuvaleti

kullanmak, yemek yemek gibi tüm hareketlerinde kişiye yardımcı olunması gerekir

Gün geçtikçe kişinin ailesi, yakınları ve arkadaşları bu durumdan etkilenmeye

başlar Alzheimer Hastalığı geriye dönüşü ve tedavisi olmayan bir hastalıktır

ABD'de tüm halkın %5 'i Alzheimer Hastası'dır Bu, ABD de 4 milyon Alzheimer

Hastası var anlamına gelmektedir Bu sayıya hastaların ailesi ve yakınları da

dahil edilirse milyonlarca insan bu hastalıktan etkilenmektedir Yapılan

hesaplara göre 2050 yılında ABD'de 14 milyon kişi Alzheimer Hastası olacaktır

Her yıl ABD'de 100bin kişi Alzheimer Hastalığı'ndan ölmektedir 65 yaş

üzerindeki kişilerin %5-10'u Alzheimer Hastası'dır 85 yaş üzerinde bu oran %50

lere kadar çıkabilmektedir Alzheimer Hastalığı adını Alman Doktor Alois

Alzheimer'dan alır 1906'da DrAlzheimer bunama sonrası ölen bir kadın

hastasının beyin dokusundaki değişiklikleri tespit etmiştir DrAlzheimer , ölen

hastasının beyninde bir takım yığınlar ( bugün bunlar : senil veya nöron plağı

olarak adlandırılır) ve sinir lif demetlerinde yumaklar ( Nörofibriler

yumaklar) gözlemiştir

Bugün bu plak ve yumakların Alzheimer hastalığının nedenleri olduğu düşünülüyor

Bilim adamları Alzheimer Hastalığı'ndan ölen kişilerin beyinlerinde bunların

dışında da bazı değişiklikler belirlemiştir Hafıza ve diğer zihinsel

fonksiyonlara ait beyin bölgelerinde sinir hücrelerinde kayıp olduğu

bulunmuştur Aynı zamanda milyarlarca sinir hücresi arasında karmaşık mesajları

taşıyan kimyasal maddelerin de bu hastaların beyinlerinde düzeylerinin azaldığı

bulunmuştur Böylece Alzheimer Hastaları'nda sinir hücreleri arasında bu

mesajlar engellenerek normal düşünme ve hafıza yeteneği bozulabilmektedir

Alzheimer Hastalarında ;Meynert çekirdeği olarak adlandırılan beyin bölgesinde ;

nöronal degenerasyon (sinir hücrelerinin haraplanması ) vardır Sinirler arası

iletilerde rol alan kimyasal madde (nörotransmitter ) Asetilkolin'in beyindeki

düzeyleri azalmıştır

Nörofibriler Yumaklar ;Nörofibriler yumak yapının

oluşumu net bir durum değildir Nörofibriler yumak, nöron yapının içinde yer

alır Yumak ve nöronların yapısı bozulur Nörofibriler yumak oluşumunun nasıl

olduğu ve beyne nasıl etki yaptığı halen bilinmemektedir

Nöron Plakları ; Plaklar nöronun dışında yer alır

Beta amiloid olarak adlandırılan bir protein yapıdır Diğer proteinler de plak

oluşumunda rol alır Amiloid, beyinde normalde bulunan bir proteindir

Yaşlanmayla beraber Beta amiloid formu beyinde birikir ve plak gelişimine yol

açar

Belirtileri Nelerdir ?

Alzheimer Hastalığı , yavaş başlar İlk belirtisi çok ciddiye alınmayan

unutkanlık olabilmektedir Alzheimer Hastaları yakın zamanda yaşadıkları

olayları , eşya ve kişilerin isimlerini hatırlayamayabilirler Basit

matematiksel işlemleri yapmakta zorlanabilirler Bu iki durumda çok ciddiye

alınmayacak düzeyde yaşansa da hastalığın başlangıcı için önemli bir işaret

olabilir Belirtileri olan Alzheimer Hastasına ve aile üyelerine gerekli tıbbi

yardımı sağlayabilmek çok da kolay değildir Alzheimer Hastalığı olan kişiler

saç taramak veya diş fırçalamak gibi basit işleri yaparken bile fırçaları

saçlarında veya ağızlarında unutabilirler Problem çözme ,düşünme , anlama,

okuma, yazma gibi fonksiyonları daha fazla kaybedebilirler Bunların sonucunda

Alzheimer Hastaları kaygılı , sinirli ve saldırgan olabilirler Evlerinden

uzaklara gidebilirler Sonuçta bu kişiler toplumsal bakıma ihtiyaç duyarlar

Sağlık kuruluşlarında doktorlar , %90 oranda bu hastalığı zamanında ve doğru

olarak teşhis edebilirler Mikroskop altına beyin dokusuna bakıldığında

Alzheimer Hastasının beyninde oluşan değişiklikler saptanabilir Ancak bu , kişi

öldükten sonra yapılacak otopsi sonucunda mümkündür Canlı bir insana beyinden

parça alınarak inceleme yapılamaz Bu ,çok tehlikeli bir uygulamadır Doktorlar,

hastanın belirtileri ve yapacakları muayene ve tetkikler ile kişinin Alzheimer

Hastası olabileceğini söyler Alzheimer Hastası olabilir demek ; o kişinin bu

hastalığa ait belirtileri taşıdığı anlamına gelir

Tam Sağlık Öyküsü

Doktor , kişinin genel sağlığı ve geçmişte yaşadığı sağlık problemlerini

sorar Hasta , günlük yaşamında kendisini etkileyen sağlık problemleri hakkında

bilgi verir Doktor , daha çok bilgi alabilmek için kişinin ailesi veya

arkadaşları ile de görüşmek isteyebilir

Temel Tıbbi Laboratuar Testleri

Kan ve idrar tahlilleri , olabilecek diğer hastalıkları da araştırmada

doktora yardımcı olacaktır Bazı durumlarda alınacak az miktarda spinal sıvının

test edilmesi de gerekebilir Bütün bunların sonucunda doctorun tanı koyması

kolaylaşacaktır

Nörofizyolojik Testler

Bunlar , hafıza , problem çözme , dikkat , sayma ve dil testleridir Bu

testler doktorun koyacağı tanıyı özgülleştirebilecektir

Beyin Taraması

Doktor Beyin Taraması da denebilecek bu özel test ile beyne ait

görüntüleri inceleyecektir Beyin Tarama Testleri içinde Bilgisayarlı Beyin

Tomografisi , Manyetik Rezonans Görüntülemesi ve Pozitron Emisyon Tomografisi

yer alır

Doktor , yapılan beyin tarama sonuçlarına göre bir tanı için net şeyler

söyleyebilecektir Hastanın sağlık öyküsü ve test sonuçlarından alınan

bilgilerle doktor , kişide olan belirtilerin olabilecek diğer nedenlerini

tanıdan çıkarmış olur Bu belirtileri yapabilecek diğer nedenler arasında ;

Tiroid Bezi problemleri , Depresyon , Beyin Tümörleri, İlaçlar ve Beyin Damar

Hastalıkları olabilir Bu hastalıklar da Alzheimer Hastalığına benzer

belirtiler oluşturabilmektedir

Tedavi

Alzheimer Hastalığı , ağır zihinsel zarar ile biten ve hafıza

problemleri ile yavaş başlangıçlı bir hastalıktır Hastalığın gelişim hızı

kişiler arasında farklılıklar da gösterebilmektedir Bazı kişiler 5 yıl gibi bir

süre hastalığa sahip olabilirken , bazı kişilerde bu, 20 yıl gibi bir süre

olabilmektedir

Alzheimer Hastalığı tedavisinde kullanılan iki ilaç mevcuttur : Tacrin ve

Donezepil olarak isimlendirilen bu ilaçlar Kolinesteraz enzimini inhibe eder

Kolinesteraz enzimi; Asetilkolinin yıkımında anahtar rol oynarBöylece

asetilkolinin yıkımı engellenerek beyindeki asetilkolin miktarının yükselmesi

sağlanır Ancak önemle belirtmek gerekir ki; bu iki ilaçta tedavi edici

özellikte değildir Yalnızca Alzheimer hastalığı'nın, hastada oluşturduğu

belirtileri azaltır Tacrin karaciğere de etki edebilen bir ilaçtır Bunun bir

benzeri Rivastigmin adlı madde ise yalnızca beyinde etki gösterebilmektedir

E Vitamini ve Asetilsalisilik asit de tedavi amaçlı kullanılmaktadır E vitamini

sinir hücrelerinin zarlarının hasar görmesini engellemektedir Araştırmalarda

Alzheimer Hastalarına, E vitamininin bazı beyin fonksiyonları için faydalı

olabildiği gösterilmiştir

Bazı çalışmalarda Gingko Glikozidlerinin de hastalara yardımcı olduğu

belirlenmiştir

ABD'de ayrıca cerrahi tedavi denenmiştir Burada karın zarının (omentum) bir

parçası beyinde kullanılmış ve sonuçta kısa süreli bellekte düzelme sağlandığı

rapor edilmiştir

Bugünkü tıbbi bilgilerle Alzheimer Hastalığını hiç bir tedavi durduramaz

Alzheimer Hastalığı olan kişiler , sürekli doktor kontrolünde olmalıdır Doktor

, hastalık sırasında ilerleyebilecek belirtileri ve birlikte olabilecek diğer

hastalıkları kontrol edecektir Doktor ve diğer sağlık çalışanları , hasta ve

ailelerine yardım ve destekte bulunabilmektedir

Sıklıkla diğer aile üyelerinin Alzheimer Hastasına daha çok yardımcı olmaları

gereği ortaya çıkarHastalık kötüye doğru gittikçe hastanın yardım ve sağlık

bakım ihtiyacı da artar Hastaya bakan kişiler yönünden bu, fiziksel ve ruhsal

yönden çok yorucu olmakla beraber ailenin yaşantısı , işleri ve ekonomik

durumuna da etkiler yapar

Alzheimer Hastalığı ile ilgili kuruluşlar , hasta ve yakınlarına eğitim

programları sağlamakla beraber hasta bakımını üstlenmiş kişilere ve ailelere

destek verir

Riskler

Alzheimer Hastalığı için risk faktörleri ; ileri yaş ve aile sağlık

öyküsünde Alzheimer Hastalığı'nın olmasıdır Bunun dışında , ciddi kafa

yaralanmaları ve düşük eğitim düzeyi de Alzheimer Hastalığı için risk faktörleri

arasındadır

Diğer faktörler ile ilgili araştırmalar devam etmektedir Bunlardan bazıları :

Genetik Faktörler

Yapılan araştırmalar hastalığın yarısından fazlasında genetik faktörlerin

rolü olabileceğini göstermektedir

Örneğin , apolipoprotein E ( Apo E ) olarak adlandırılan protein önemlidir,

kanda kolesterolün taşıdığı ApoE her insanda olan bir proteindir Apo E'nin

beyindeki görevi tam olarak bilinmemektedir ApoE geninin , farklı formları

vardır Bunlardan birisi kişiyi Alzheimer Hastalığına karşı korurken bir diğeri

kişiyi Alzheimer Hastalığına yatkın hale getirmektedir Ancak ApoE geni ile

ilgili araştırmalar devam etmektedir

Çevresel Etkenler

Bilim adamları , Alzheimer Hastalığı olan kişilerin beyin dokusunda

alüminyum , çinko ve diğer bazı metallari buldu Alzheimer Hastalığı ile bu

maddelerin bağlantısı olup olmadığı ile ilgili araştırmalar da devam etmektedir

Virüsler

Bazı araştırmalarda ise Alzheimer Hastalığı ile virüslerin arasındaki

ilişki belirlenmeye çalışılmaktadır

Bunların hiçbirisi tek başına hastalığa sebep olarak gösterilemez Yani yalnızca

genetik etkenler Alzheimer Hastalığı'nın nedeni olarak gösterilemez Sıklıkla

bir kaç etkenin birlikteliğinden kaynaklanarak hastalık gelişmektedir Ayrıca

her hasta için farklı olabilen etkenler de söz konusu olabilir

Ayrıca Alzheimer Hastalığı ile ilgili tanı koymak için yapılabilecek testlerle

ilgili araştırmalar da vardır Eğer hatalığın çıkış zamanı geciktirilebilirse

hastalığa yakalanan kişilerin sayısı da azaltılabilecektir Alzheimer

Hastalığı'nın geciktirilmesi kişinin yaşam kalitesini geliştirir aynı zamanda

sağlık harcamalarını da azaltır

Diğer bazı araştırmalar da hastaya ve hastanın bakımını sağlayan kişilere

kolaylıklar sağlama ve hastanın yaşam kalitesini yükseltebilmeye yönelik olarak

yapılmaktadır Bu araştırmalarda hastada ortaya çıkan problemli bir takım

davranışların , uykusuzluğun düzeltilebilmesi amaçlanmaktadır

Önleme Yolları

Beyninizi Yaşlanmanın Etkilerinden Nasıl Korursunuz ?

Yaşlanma ile birlikte beyinde plak ve yumaklar meydana

gelmektedir Beynin çalışmasını bir spor ekibinin mücadelesine benzetirsek; eğer

bir oyuncu yaralanır veya oyun dışında kalırsa ekibin iyi performans

gösterebilmesini diğer oyuncuların performansları etkileyecektir Bunun gibi

beynin yaşlanmayla beraber kaybettiği sinir hücrelerinin olumsuz etkileri ancak,

diğer hücrelerin sağlıklı olmasıyla mümkündür Bu da fiziksel ve zihinsel olarak

aktif kalmakla sağlanabilir İnsanların isimlerini hatırlayarak , bulmacalar

çözerek , matematik işlemleri yaparak , çok okuyarak ve yeni kelimeler öğrenerek

; Beyin hücrelerinin çalışmasını geliştirebilirsiniz