İrritabl Kolon Hastalığı

Genel
İBS barsakların en sık hastalığıdırKramp tarzında ağrı ,gaz ,şişkinlik ve dışkılama bozukluğu ile karekterizedirİBS'li bazı hastalarda zor veya birkaç gün süren katı dışkılama ile karekterize kabızlık vardırBazılarında sıklıkla acil dışkılama ihtiyacıyla birlikte cıvık dışkılama ile karekterize ishali vardırBazı hastalarda ise hem kabızlık hem isal olurİBS'li bazı hastalarda acil dışkılma ihtiyacı ile birlikte kramp tarzında ağrıları vardır,fakat rahat dışkılayamazYıllardan beri İBS'ye pek çok isim verilmiştir"Kolitis","mukuslu kolit","spastik kolon","spastik barsak","fonksiyonel barsak hastalığı"Aslında bu terimlerin birçoğu yanliştırÖrneğin kolitis kalın barsağın enflemasyonu(iltihabı)demektirİBS'de enflamasyon(iltihap)yokturDaha ciddi bir hastalık olan ülseratif kolit ile karıştırılmamalıdır

İBS'nin sebebi bilinmiyorBu yüzden henüz tamamen iyileştirici bir tedavisi yokturDoktorlar onu "fonksiyonel bir hastalık" olarak adlandırılırlarÇünkü barsakların muayene ve tetkiklerde hastalık belirtisi yokturİBS çok büyük rahatsızlık hissi ve sıkıntıya neden olurFakat,İBS'nin brsaklara sürekli bir zararı yokturBarsak kanamalarına yol açmaz,kanser gibi ciddi bir hastalığa yol açmaz İBS sıklıkla ılımlı bir şekilde hastaları canından bezdirirOnlar sosyal olaylara girmeye ,iştenden ayrılmaya eğilimlidirler,kısa mesafelerde bile olsa seyahat etmekten korkarlarBununla birlikte İBS'li birçok hasta diyet ,stresin düzeltilmesi ve bazı ilaçlarla semptomları kontrol altına alınabilir
Sebepleri nelerdir ?
6 feet uzunluğunda olan kolon ince barsakları rektum ve anüse bağlarKolonun en büyük fonksiyonu , ince barsaklardan gelen sindirim materyelinden su ve tuzu absorbe ( emmek) etmektedirHer gün ince barsaklardan kolona 2 lt kadar sıvı materyel girerSıvı ve tuzun büyük bir kısmı absore edilinceye kadar bu materyal birkaç gün kolonda kalırGaita , dışkılama oluncaya kadar kolonun sol tarafına doğru hareketleriyle sol kolona geçer ve orada depolanır

Kolon motilitesi(barsak kaslarının kasılması ve içeriğinin hareketi)sinirler,hormonlar,kolon kasındaki elektiriksel aktivite ile kontrol edilirElektirikli aktivite kalp fonksiyonlarını kontrol eden mekanizmaya benzer bir pacemaker(uyarı merkezleri)gibi rol oynar

Kolonun hareketleri hafifçe geriye ve ileriye ancak esas olarak rektuma doğru olmak üzere içeriği ileriye doğru sürerGünde birkaç kere güçlü kas kontraksiyonları kolonu aşağıya hareket ettirir,fekal materyali dışa doğru iterBu güçlü kontraksiyonları bazıları dışkılama ile sonuçlanır

Doktorlar organik bir sebep bulamadıklarından dolayı İBS için genellikle psikolojik iç çatışma veya stres İBS semtomları arttırırken araştırmalar göstermiştir ki diğer faktörler de önemlidirAraştırıcılar sadece küçük bir uyarı ile İBS'li kişilerin kolon kaslarında spazm başladığını buldularÖyle görülüyorki İBS'li hastalar olması gerekenden daha hassas ve reaktif bir kolona sahiptirler Bu yüzden bir çok kişi için can sıkıcı olmayan uyaranlara kuvvetle cevap verirler

Yemek yeme ve kolondaki gaz ve diğer materyelin meydana getirdiği gerilme gibi olağan olaylar İBS'li kişilerde aşırı bir reaksiyona sebep olabilirler Bazı yiyecekler ve ilaçlar bazı kişilerde spazmı başlatabilirBazen spazm gaitanın pasajını geciktirerek kabızlığa yol açar Çukulata ,süt ürünleri,fazla alkol alımı sıklıkla suçlu bulunmuşturKahve bir çok kişide cıvık gaitaya sebep olur Fakat İBS'li hastaları daha çok etkiler Araştırıcılar ayrıca İBS'li kadınlarda menstürial periyod esnasında semptomların daha arttığını bulmuşlardırBu da üreme hormonlarının İBS semptomlarını arttırabileceğini düşündürmüştür
Belirtileri nelerdir ?
Eğer İBS hakkındaki bilgiler sizi ilgilendiriyorsa,normal barsak fonksiyonlarının kişiden kişiye değiştiğini kavramak ,anlamak önemlidirGünde 3 kez dışkılama da,haftada 3 defa dışkılama da normaldirNormal dışkı şekillidir fakat katı değildirKan içermezDışkılama sırasında kramp ve ağrı olmaz

Fakat İBS'li hastalar,kramp tarzında karın ağrısı,ağrılı kabızlık veya diyareden yakınırlarBazı kişilerde kabızlık ve diyare yer değiştirebilirİBS'li bazı hastalarda müküs (sümüksü materyel) dışkılamaları tipiktirKanama,ateş,kilo kaybı,sürekli ağrı yakınmaları yokturBunların bulunduğunda başka problemlerin olduğunu gösterir

Normal giden barsak fonksiyonunu İBS'li hastalarda bazı durumlarda değişir

Barsakta reaksiyon başlatan etkenler :

Yiyecekler (her türlüsü ağrıyı başlatabilir)

Kahve ve kafein içeren maddeler

Enfeksiyonlar,

Bazı ilaçlar,

Hormonlar (adetlerle ilgisi)

Mevsim değişiklikleri

Her türlü Stress halleri

Psikolojik problemler
Diğer belirtiler nelerdir ?
Ağrılı,hassas adeleler (özellikle sırt bölgesinde)(Fibromiyalji)

Halsizlik,yorgunluk

Uyku bozukluğu

Baş ağrıları

Eklem ağrıları

Baş dönmesi hissi

Güçsüzlük hissi

Konsantrasyon güçlüğü

Nefes alamıyormuş gibi olma (gerçek nefes darlığından farklıdır)

Göğüs ağrısı (kalp kökenli ağrılardan ayırdedilmelidir)

Karın ağrıları (atipik-şişkinliğin ve dışkılama değişikliği ile beraber)

Kasık ağrıları

Ağrılı adet görme

Cinsel istek azlığı

İdrar problemleri (idrar zorluğu,idrar yaparken yanma )
Teşhis nasıl konur ?
Genellikle daha ciddi organik bir hastalık olmadığı ortaya konularak tanı konurBelirtilerin dikkatli bir tanımlaması yapılarak ayrıntılı olarak hasta dinlenmelidirFizik muayene ve laboratuar tetkikleri yapılırGaitada gizli kan aranır,Kolon grafisi veya kolonoskopi gibi tanısal işlemler de yapılabilirBu şekilde organik bir hastalık varsa ortaya çıkartılır
Diyetin bir önemi varmıdır ?
Bir çok hastada uygun bir diyet İBS belirtilerini azaltırYakınmalarının artmasına neden olan (kişinin kendine özel)yiyecekler daha az yenmelidirLaktaz enzimi bulunan bakteriler içeren yoğurt iyi tolere edilirSüt ürünlerinde laktoz bulunurLaktaz yetmezliği bulunan hastalarda ishale sebep olabilirLifli yiyecekler bir çok vakada İBS yakınmalarını azaltabilir Tahıl ekmeği ve tahıllar,fasulye,meyveler,sebzeler lifli yiyeceklerin önemli kaynağıdırBol kepekli,lifli diyet kolonu hafifçe şişkin tutar,bu şekilde spazm önlenmeğe çalışılırLifin bazı kısımları gaitanın içinde suyu tutar,gaitanın sertleşmesini önler,barsaktan geçişi kolaylaştırırYeterince lifli yiyecek yiyen İBS'li hastalar dışkılaması daha rahat ve ağrısız olurBol lifli yiyecekler gaz ve şişkinlik meydana getirebilirFakat birkaç hafta içinde vucut bu diyete alışır ve semptomlar sıklıkla kaybolur

İBS'li hastalarda fazla yemek yemek ,kramp tarzında ağrılara ve diyareye neden olabilirSık ve az miktadra yemek semptomları azaltabilirÖzellikle öğünler pasta,pirinç,tahıl ekmeği ve tahıllar sebze ve meyveler gibi az yağ içeren yüksek karbonhidratlı yiyecek içeriyorsa az miktarda alınması özellikle önerilmelidir
İlaçlar ile hastalığın kesin tedavisi mümkünmüdür ?
İlaçlarla bu hastalığın tamamen geçmesi mümkün değildirİBS tedavisinde standart bir yol yokturAntispazmodikler ve tranklizanlar ( karın ağrısı ve yatıştırıcı ilaçlar) belirtileri azaltabilirHasta depresifse (ki hastaların çoğunluğunda görülür) antidepresan ilaçlar kullanılır

İBS'li hastaların ilaç tedavisi ile ilgili en önemli durumlardan biri;hastanın ilaç bağımlılığına yatkın oluşlarıdırHastalık yaşam boyunca kişiyi etkilerBu yüzden karın ağrılarını ve streslerini azaltıcı ilaçlar hastaların laksatiflere (kabızlık için kullanılan ishal yapıcı ilaçlar)ve/veya sinir yatıştırırcılara bağımlı hale gelmesine neden olabilir
Ciddi boyutlara ulaşır mı?
İBS herhangi bir ciddi,organik hastalığa yol açmaz,Kron hastalığı veya ülseratif kolit gibi iltihabi hastalıklar ile İBS arasında bir ilişki yokturBazı hastalar daha şiddetli İBS formunda olabilirAğrı ve diyare korkusu ile kişiler kendilerini normal aktiviteden çekebilirlerBöyle vakalarda psikiatri konsültasyonu yapılmalıdır