Osmanlı Devletinin Toprak Yapısı Nasıl

Osmanlı Devletinin Toprak Yapısı

Osmanlı Devleti zamanında beş türlü toprak vardı;

1 Milletin mülkü olan topraklar olup, pek azı haraçlı, pek çoğu öşürlüydü Mülk olan toprak dört kısımdı Birincisi; köy, şehir içindeki arsalar veya köy yanında olup, yarım dönümü geçmeyen ve öşürlü veya haraçlı olan yerlerdi İkincisi, halifenin izniyle millete satılan ve mahsulünden öşür verilen mîrî tarla ve çayırlardı Üçüncüsü öşürlü, dördüncüsü haraçlı topraklar olup, bunlar yarım dönümden büyük tarlalardı

2 Vakıf topraklar olup, öşürlüydü

3 Umuma terk edilen meydanlar, çayır ve benzerleriydi

4 Beytülmal'in ve hiç kimsenin olmayan dağlar, ormanlar gibi yerler olup, buraları işletip mahsul alan Müslüman öşür verirdi

5 Mîrî topraklar Memleketin çoğu böyle olup, kiraya verilirdi Sonraları çoğu millete satıldı Öşürlü toprak oldu

Dirlik sistemi: Mîrî topraklar, Osmanlı Devleti döneminde oldukça ilgi çekici bir sistemle işletilmiştir

Dirlik sistemi denilen bu usul şöyle doğmuştur: İslâmiyet'in doğuşundan beri fethedilen arazinin rekâbesi (mülkiyeti) Devlet Hazinesine “Beytülmâle” kalıyordu Hükümet bu arazinin sadece kullanılmasını fertlere bırakabiliyordu Osmanlı Hükümeti, toprakların fertler aracılığıyla işletilmesini “dirlik sistemi” ile hâlletmiştir Bu şekilde teşekkül eden dirlikler beş kısımdı:

1 Hâs: Senelik hasılatı, 100000 akçeden fazla olan dirlik Padişaha mensup büyük zevatla vezirlere ve beylerbeylerine ait olurdu Her hâs sahibi, her 5000 akçe için bir cebeli, yani savaşa hazır mücehhez (teçhizatlı) asker çıkarmakla mükellefti

2 Zeâmet: Hasılatı, 20000’den 100000 akçeye kadar olan dirlik Her 5000 akçe için bir cebeli çıkarmakla mükellefti

3 Timar: Hasılatı, 3000 akçeden 20000 akçeye kadar olan dirlik İlk 3000 akçe müstesna, her 3000 akçe için bir cebeli yetiştirmekle mükellefti

4 Yurtluk: Tersane mensuplarının, yahut bir kalenin muhafızlarının veya bir kasaba veya şehir memurlarının açıklarını karşılamak için verilen dirliklerdi Sahibinin, iki veya daha çok bölgenin öşrünü tahsil yetkisi vardı

5 Ocaklık: Asıl itibariyle yurtluktan farklı olmayıp, ocaklık sahibi, öşür vergisi yanında gümrük gibi bazı resim ve vergilerin de toplanmasına yetkiliydi