Ebüssuud Efendi Kimdir - Ebüssuud Efendinin Hayatı

On altıncı asrın meşhûr Osmanlı âlimlerinden On üçüncü Osmanlı şeyhülislâmıdır Tefsir, fıkıh ve diğer ilimlerde büyük âlimdi İsmi, Ahmed bin Muhammed’dir Ebüssü’ûd el-İmâdî ismiyle meşhur olup, Hoca Çelebi adıyla da tanınmıştır 1490 (H896) senesinde İskilip’te doğdu 1574 (H982)te İstanbul’da vefât etti Bazı kaynaklarda İstanbul yakınlarındaki Müderris köyünde doğduğu da bildirilmektedir Âlimler yetiştiren bir âileye mensuptur Dedesi, Ali Kuşçu’nun kardeşi Mustafa İmâdî’dir Semerkand’dan Anadolu’ya gelip yerleşmiştir Babası âlim ve kâmil bir zât olup, Hünkâr şeyhi olarak bilinirdi

Ebüssü’ûd Efendi, önce babasından ilim öğrendiGençlik çağında da babasının derslerine devâm ile icâzet(diploma) aldı Babasından sonra Müeyyedzâde Abdurrahmân Efendi, Mevlânâ Seyyid-i Karamânî ve İbn-i Kemâl Paşadan ilim öğrendiTahsilini tamamladıktan sonra, yirmi altı yaşında müderris oldu Çeşitli medreselerde müderrislik yaptı 1532’de Bursa kâdılığına bir sene sonra da İstanbul kâdılığına tâyin edildiÜç sene İstanbul kâdılığı yaptı 1537’de Rumeli kazaskerliğine tâyin edildi Sekiz sene bu vazifede bulundu

Ebüssü’ûd Efendi, Kânûnî SultanSüleymân Hanın sevip değer verdiği, pek kıymetli bir âlimdi Kânûnî, onu bütün seferlerinde yanında bulundurdu 1541’de Pâdişâh’ın emri üzerine,Budin’in ve Orta Macaristan’ın tapu ve tahrir işlerini yaptı 1545 senesinde elli beş yaşındayken, Fenârîzâde Muhyiddîn Efendiden sonra şeyhülislâm oldu

Kânûnî Sultan Süleymân ile İkinci Sultan Selîm Hanın saltanatları zamânında 30 sene şeyhülislâmlık yaparak din ve devlete üstün hizmetlerde bulundu Osmanlı şeyhülislâmları arasında en çok bu makamda kalıp hizmeti geçen Ebüssü’ûd Efendidir

Süleymâniye Câmiinin temel atma merâsiminde, mihrâbın temel taşını Ebüssü’ûd Efendiye koydurtan Kânûnî Sultan Süleymân Hân, onu çok sever ve her önemli işinde onun fetvâsına mürâcaat ederdi Devrinde âlimler arasında bir mesele hakkında farklı hüküm ortaya çıksa, Ebüssü’ûd Efendinin tarafını tercih ederdi Ebüssü’ûd Efendi, o devirde, devlet kânunlarını dînin hükümlerine uygun şekilde telif etmiştir Tımar ve zeâmetlere dâir mevzûlarda verilen kararlar, genellikle Ebüssü’ûd Efendinin fetvâlarına dayanmıştır Mülâzemet usûlü de onun zamânında tesis edilmişti Kânûnî, Arâzî Kânunnâmesi’ni de Ebüssü’ûd Efendiye hazırlatmıştır

Kânûnî Sultan Süleymân Hanın cenâze namazını Ebüssü’ûd Efendi kıldırdı Pâdişâh’ın vefâtı üzerine bir mersiye yazdı Bu mersiyesi de, edebiyattaki yüksek derecesini göstermiştir

Ebüssü’ûd Efendi, sekiz sene de İkinci Selim Han zamânında şeyhülislâmlık yaptı

Ebüssü’ûd Efendi, 25 Ağustos 1574 târihinde 84 yaşında vefât ettiİslâm âleminde çok tanınmış olduğundan vefâtı büyük bir üzüntüyle karşılandıCenâze namazını Kazasker Muhşi Sinân Efendi, Fâtih Câmiinde kıldırdı Cenâze namazı için o devrin âlimleri, vezirler, dîvân erkânı ve halk, büyük bir kalabalık hâlinde toplandı İkinci Selim Han, Ebüssü’ûd Efendinin vefâtından dolayı pek ziyâde üzülmüştür

Ebüssü’ûd Efendi dînî hükümleri çok iyi bilen, sağlam karakterli, kimseye haksızlık etmeyen, hatır için aslâ söz söylemeyen, gâyet tedbirli bir âlimdi Devrin durumunu, şartlarını, halkın örf ve âdetlerini dikkate alır, işlerinde dînin emirlerinden aslâ dışarı çıkmazdı

İstanbul ve İskilip’te hayrât yaptırdıİskilip’te, babası Muhyiddîn Mehmed İskilibî’nin ve annesinin medfûn bulunduğu türbenin yanında bir câmi ve bir medrese, o civarda bir de köprü yaptırmıştır İstanbul’da, Eyüp’te bir medrese yaptırdı Kabri, bu medresenin yanındadırYine İstanbul’da Şehremini ve Mâcuncu semtlerinde birer çeşme ve hamam yaptırmıştır Mâcuncu’da bir konağı ve Sütlüce’de bahçeli bir yalısı vardıTefsirini bu yalıda yazmıştır

Osmanlı sultanlarından İkinci Selim, Üçüncü Murad ve Üçüncü Mehmed’in zamanlarında hizmet veren; Ma’lûlzâde Seyyid Mehmed,Abdülkâdir Şeyhî, Hoca Sa’deddîn, Bostanzâde Mehmed Sun’ullah Efendi, Bostanzâde Mustafa, meşhur şâir Bâki Efendi, Hâce-i Sultanî Atâullah Efendi, Kınalızâde Hasan ve Ali Cemâlî Efendinin oğlu Fudayl Efendi gibi pekçok âlimin hocasıdır

Eserleri: Ebüssü’ûd Efendi, tefsir, fıkıh ve diğer ilimlerde pekçok eser yazmıştır Bâzıları şunlardır:

İrşâdü’l-Aklisselîm: Meşhûr tefsiridir Ma’ruzât, Hasm-ül-Hilâf, Gamzetü’l-Melîh, Kevâkib-ül-Enzâr, Fetvâlar, Kânûnnâmeler, Münşeât, mektupları, şiirleri ve diğer eserler