Peygamber Efendimizin (Sav) Kullandığı 40 Öğretme Metodu

Efendimiz’in (sas) Kullandığı 40 Öğretme Metodu


Efendimiz (sas) hayatının her karesinde anlatacağı bir hususu en uygun ve en güzel bir üslupla anlatmış ve öğretmede de aynı metodu kullanmıştır Bütün insanlığa rehber olan Efendimiz (sas)’in hayatına bakıldığında O’nun öğretim adına kullandığı bazı metotları öğrenmek, bütün insanlar için iyi bir örnek oluşturacaktır Burada Efendimiz’in kullandığı her bir metoda, onun hangi söz veya davranışının dayanak olduğunu anlatmak yerine sadece metodu söyleyip geçmek istiyoruz:
1 Efendimiz, söylediği hakikatleri bizzat yaşayarak hayatıyla göstermiştir

2 Dinî yükümlülükleri tedrîcî (yavaş yavaş, basamak basamak) bir sistemle öğretmiştir

3 Öğretmede orta yolda durmaya ve insanları bıktırmaktan uzak durmaya riayet etmiştir

4 Öğrenenler arasındaki kişisel farklılıkları göz önünde bulundurmuştur

5 Karşılıklı konuşma ve soru-cevap şeklini kullanmıştır

6 Yanlış düşünceyi söküp atmak ve gerçek doğru bilgiyi net bir şekilde muhatabın kafasına yerleştirmek için aklî ölçüleri kullanmıştır

7 Muhataplarına soru yöneltmiş, böylece onların zeka ve bilgi seviyelerini ölçmüştür

8 Mukayese ve örneklendirme metodunu kullanmıştır

9 Benzetme ve halk arasında yaygın olarak kullanılan örnekleri kullanmıştır

10 Anlattığı hususu, elinde herhangi bir şey ile yere ve toprağa çizerek bizzat göstermiştir

11 Sözle beraber jest ve mimiklerini kullanmış ve el ile işaretlerde bulunmuştur

12 Önemine binaen, halin mümkün kıldığı bir nesneyi bizzat eline almış, eliyle kaldırmış ve arkasından söyleyeceği hususu söylemiştir

13 Muhataplarından bir soru gelmeden söze önce kendileri başlamıştır

14 Muhatabının sorusuna eksik ve fazla olmadan cevap vermiştir

15 Muhatabının sorusuna, onun ihtiyacına binaen sorduğundan daha fazlasıyla cevap vermiştir

16 Muhatabını, güzel bir hikmete binaen, sorduğu sorudan daha önemli bir hususa yönlendirdiği de olmuştur

17 Soru soranın sorduğu soruyu tekrarlamasını istemiştir

18 Muhatabın aldığı cevabı tekrar etmesini istemiştir Böylece cevap unutulmayacaktır

19 Bildiği bir husustan dolayı kişiyi imtihan etmiştir ki bununla doğru cevap vereceği için kişiyi sena etmek, övmek istemiştir


20 Önünde olan bir olaya karşı susma yolunu tercih etmiştir

21 Öğretme esnasında meydana gelebilecek imkan ve fırsatları değerlendirmiştir

22 Latife ve şaka yoluyla öğretmeyi tercih etmiştir

23 Öğrettiği hususu yeminle tekit etmiş perçinlemiştir

24 Öğretilen hususun önemine binaen sözü üç kere tekrar etmiştir

25 Konunun önemini oturuşunu ve duruşunu değiştirerek ve sözü tekrar ederek göstermiştir

26 Cevabı geciktirerek muhatabın sorusunu tekrar etmesini sağlayarak onu uyarmıştır

27 Muhatabı intibaha sevk etmek için, onu omuzundan veya elinden tutmuştur

28 Muhatabı teşvik için veya onu sıkıntıya sokacak bir durumdan dolayı, bazı hususların gizli kalmasını yeğlemiştir

29 Söyleyeceği hususun hafızalarda daha iyi yer etmesi veya ezberlenmesi için, sözü kısa ve öz bir şekilde ifade etmiş, daha sonra ise ayrıntılarına geçmiştir


30 Cevabın birkaç madde ile verileceği durumlarda önce cevabın kaç maddeden oluştuğunu bildirmek için sayıyı söylemiş daha sonra saymıştır

31 Va’z etme, nasihat etme ve öğüt verme metodunu kullanmıştır

32 İnsanların şevklerini kamçılama veya neticesi elem verici hususlardan şiddetle uzaklaştırma (Terğib ve terhib) metodunu kullanmıştır

33 Kıssa ve geçmiş ümmetlere ve insanlara dair haberlerle öğretme metodunu uygulamıştır

34 Sorunun cevabının muhatabı utandırma ihtimali olan hususlarda önce nazik bir hazırlık süreci hazırlamış ve soruyu öyle cevaplandırmıştır

35 Sorunun cevabının muhatabı utandırma ihtimali olan hususlarda üstü kapalı olarak kinaye yoluyla ve işaret ederek yetinmiştir

36 Kadınlara öğretmeyi ve nasihat etmeyi de asla ihmal etmemiştir

37 Halin gerektirdiği durumlarda öğretme hususunda azarlayıp paylamayı (ta’nif) ve kızmayı (gadab) da ihmal etmemiştir Ne var ki onun paylaması ve kızması da merhamet yörüngesinde ve ümmetinin selameti için olmuştur

38 Talim ve tebliğde, kitabeti (yazma metodunu) da kullanmıştır

39 Yabancı dilleri (mesela Süryaniceyi) öğrenmesi için bazı sahabileri görevlendirmiştir ki bu husus da günümüzde dünyanın dört bir tarafında İslam’ın güzelliklerini öğrenmek isteyenlere karşı yapılacak vazifenin çok önemli bir basamağını teşkil etmektedir

40 Bizzat kendi mübarek zatıyla talimde bulunmuştur

Evet, Efendimiz (sas) evrensel bir eğitim-öğretim sistemi getirmiş ve bütün kalbleri, bütün ruhları, bütün akılları, bütün nefisleri ideal ufka yükseltecek bir mesaj sunmuştur Sadece O’nun getirdiği sistemdir ki hem ruhu, hem aklı hem de nefsi, yükselebilecek en son noktaya ulaştırmıştır