Aşık Tarzı Halk Edebiyatı

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-01-2012

Aşık Tarzı Halk Edebiyatı
Âşıklar tarafından saz eşliğinde söylenirler

İslamiyet'ten önce başlar ve 15

yüzyıldan itibaren hızla gelişerek günümüze kadar ulaşmıştır

Âşıklar, köy, kasaba dolaşarak şiirlerini okurlar

Âşıklar, usta-çırak ilişkisiyle yetişirler

Doğaçlama, bu türün en büyük özelliğidir

Koşma
11 heceli dörtlüklerden oluşan, belirli uyak düzenlerine göre kurulan şiir biçimidir

Koşmanın ilk dörtlüğünde 1

ile 3

, 2

ile 4

dizeler, kendi aralarında uyaklıdır

Diğer dörtlüklerde, ilk üçer dize kendi aralarında, son dizeler, ilk dörtlüğün son dizesiyle uyaklıdır

Koşma, genellikle 3-8 dötlükten oluşur

Son dörtlükte genellikle, âşığın adı yer alır

Koşma; aşk, özlem, doğa, toplusal sorunlar, yurt sevgisi gibi konuları işler

Güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıt olarak dörde ayrılır

Güzelleme
Sevilen bir varlığın, sevgilinin, atın, dağın övgüsünü yapan şiir türüdür

Koçaklama
Yiğitlik, savaş, kahramanlık konularını işler

Taşlama
Herhangi bir kişiyi yeren, eleştiren ya da toplumdaki sosyal bozuklukları konu edinen şiirlerdir

Ağıt
Ölen bir kişinin ardından duyulan üzüntüyü anlatan şiirlerdir

Destan
Gerçeküstü ile gerçeğin, efsane ile tarihin birbirine karıştığı, bir kahramanı ya da önemli bir tarihsel olayı övüp yücelten, uzun manzumedir

Semai
Dörtlük sayısı, kafiye şeması, nazım birimi, konu yönünden koşma ile aynı özelliklere sahiptir

Koşmadan farkı, kendilerine özgü ezgileriyle ve 8'li hece ölçüsüyle söylenir olmalarıdır

Varsağı
Semainin, Güney Anadolu'da "Varsak Boyu" arasında özel bir beste ile okunan türüne varsağı denir

Varsağı türündeki şiirler, "yüy, bre, hey, behey" gibi ünlemlerle başlar

Aşıklar genellikle dindışı konuları işlerler

Bunun için Aşık Tarzı Halk Edebiyatına “Dindışı Halk Edebiyatı” diyenler de vardır

Ancak aşıkların pek çoğu dini-tasavvufi şiirler de söylemişlerdir

Hatta bazılarının tasavvufi yönü ağır basar

Not: Halk Edebiyatı ürünlerinin yazıldığı, bugünkü şiir antolojilerine benzer eserlere cönk denir

Cönklerde ozanların hayatları hakkında bilgi de bulunabilir

Belli bir yönteme dayanmayan cönklere, bazen büyüler, ilaç tarifleri, halk hikayeleri gibi şiirle ilgisi olmayan şeyler de katılmıştır

09-01-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Aşık Tarzı Halk Edebiyatı Aşık Tarzı Halk Edebiyatı Âşıklar tarafından saz eşliğinde söylenirler İslamiyet'ten önce başlar ve 15 yüzyıldan itibaren hızla gelişerek günümüze kadar ulaşmıştır Âşıklar, köy, kasaba dolaşarak şiirlerini okurlar Âşıklar, usta-çırak ilişkisiyle yetişirler Doğaçlama, bu türün en büyük özelliğidir Koşma 11 heceli dörtlüklerden oluşan, belirli uyak düzenlerine göre kurulan şiir biçimidir Koşmanın ilk dörtlüğünde 1 ile 3, 2 ile 4 dizeler, kendi aralarında uyaklıdır Diğer dörtlüklerde, ilk üçer dize kendi aralarında, son dizeler, ilk dörtlüğün son dizesiyle uyaklıdır Koşma, genellikle 3-8 dötlükten oluşur Son dörtlükte genellikle, âşığın adı yer alır Koşma; aşk, özlem, doğa, toplusal sorunlar, yurt sevgisi gibi konuları işler Güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıt olarak dörde ayrılır Güzelleme Sevilen bir varlığın, sevgilinin, atın, dağın övgüsünü yapan şiir türüdür Koçaklama Yiğitlik, savaş, kahramanlık konularını işler Taşlama Herhangi bir kişiyi yeren, eleştiren ya da toplumdaki sosyal bozuklukları konu edinen şiirlerdir Ağıt Ölen bir kişinin ardından duyulan üzüntüyü anlatan şiirlerdir Destan Gerçeküstü ile gerçeğin, efsane ile tarihin birbirine karıştığı, bir kahramanı ya da önemli bir tarihsel olayı övüp yücelten, uzun manzumedir Semai Dörtlük sayısı, kafiye şeması, nazım birimi, konu yönünden koşma ile aynı özelliklere sahiptir Koşmadan farkı, kendilerine özgü ezgileriyle ve 8'li hece ölçüsüyle söylenir olmalarıdır Varsağı Semainin, Güney Anadolu'da "Varsak Boyu" arasında özel bir beste ile okunan türüne varsağı denir Varsağı türündeki şiirler, "yüy, bre, hey, behey" gibi ünlemlerle başlar Aşıklar genellikle dindışı konuları işlerlerBunun için Aşık Tarzı Halk Edebiyatına “Dindışı Halk Edebiyatı” diyenler de vardır Ancak aşıkların pek çoğu dini-tasavvufi şiirler de söylemişlerdir Hatta bazılarının tasavvufi yönü ağır basar Not: Halk Edebiyatı ürünlerinin yazıldığı, bugünkü şiir antolojilerine benzer eserlere cönk denir Cönklerde ozanların hayatları hakkında bilgi de bulunabilir Belli bir yönteme dayanmayan cönklere, bazen büyüler, ilaç tarifleri, halk hikayeleri gibi şiirle ilgisi olmayan şeyler de katılmıştır