Hece Ve Harf Bilgisi

TurkeyArena

Hece: Ağzımızın bir hareketiyle çıkan seslere HECE denir
Kelimeler hecelerden, heceler harflerden meydana gelir A, E, I, İ, O, Ö, U, Ü derken ağzımızı bir kez açıp kapatıyoruz Aynı şekilde "al, bal, çal, kol, il, öl" derken ağzımızı bir kez açıp kapatıryoruz

Türkçede heceler şöyle meydana gelmiştir

Bir tek sesli (ünlü) harften meydana gelen heceler: a, e, ı, i, o, ö, u, ü
Bir sesli, bir sessiz harften meydana gelen heceler: al, at, ak, ay
Bir sessiz, bir sesli, bir sessiz harften meydana gelen heceler: bel, bol, kal, gel
Bir sesssiz, bir sesli harften meydana gelen heceler: ba, da, ka, la
Bir sesli, iki sessiz harften meydana gelen heceler: alt, üst, ırk
Bir sessiz, bir sesli, iki sessiz harften meydana gelen heceler: kurt, yurt, Türk
Dilimizdeki heceler en az bir, en çok dört harfli olurlar

Heceler tek başlarına anlamsızdırlar Yalnız bazı heceler kelime olarak kullanılır Bu kelimeler anlamlıdır bal, bel, kol, dal, çal, yal, hal, Türk, kürk


HARF - KAYNAŞTIRMA HARFLERİ - ÜNLÜ DÜŞMESİ - ULAMA

Harf: Ağzımızdan çıkan sesleri yazıda göstermek için kullanılan işaretlere HARF denir
Alfabemizde 29 harfin 8 i sesli (ünlü), 21 i sessiz (ünsüz) dür Sessiz harfleri sesli harfler yoluyla söyleyebilmekteyiz
Sesli harfler de kalın ve ince sesliler olmak üzere ikiye ayrılırlar:

Kalın Sesliler: a, ı, o, u
İnce Sesliler : e, i, ö, ü

Kaynaştırma Harfleri: Dilimizde sesli ile biten bir kelimeye sesli ile başlayan bir ek geldiğinde araya "y, ş, s, n" harflerinden biri girer Bu harflere kaynaştırma hafrleri diyoruz Bu harfleri "yaşasın" kelimesinde geçen sessiz harflere bakarak kolayca anlayabiliriz
oku - y - acak ___ okuyacak
yaz - acak - s - ınız ___ yazacaksınız iki - ş - er ___ ikişer
kare - n - in ___ karenin

Ünlü düşmesi: Dilimizde iki heceli bazı kelimeler, belli ekler aldıklarında ikinci hecedeki ünlülerini düşürürler:
ağız
alın
beyin
karın Ağzını sonuna kadar açtı
Alnına ıslak bez koyunca ateşi biraz düştü
Şekildeki insan beynini inceleyiniz
Karnı çok acıkmış olmalı

Ulama: Dilimizde cümleler okunurken kelimelerin sonlarında bulunan sessizler, kendilerinden sonra gelen kelimelerin ilk harfi sesli ise bu sesliye bağlanarak okunurlar
Emanet_eşeğin yuları gevşek olur
Geniş_ovayı seyre daldı
Elbisenin_ütüsü bozulmuş Emane - teğeğin yuları gevşek olur
Geni - şovayı seyre daldı
Elbiseni - nütüsü bozulmuş

BÜYÜK SES (ÜNLÜ) UYUMU


Herhangi bir kelimenin Türkçe olup olmadığını anlamak için arayacağımız ilk özellik büyük ünlü kuralına uyup umadığıdır
kiralamak __ ki - ra - la - mak __ İnce sesli ile başlamış, kalın sesli ile bitmiş uymaz
merdiven __ mer - di - ven __ Büyük Ünlü Uyumuna uyar

İstisnalar:

Ses değişikliğine uğrayan kelimelerde bu kural aranmaz (elma - alma, anne - ana, kardeş - kardaş, hangi - kangı)
Birleşik kelimelerde bu kural aranmaz (ağabey, gecekondu, başöğretmen, delikanlı)
Türkçeye yabancı dillerden giren kelimelerde kural aranmaz (Cumhuriyet, misafir, otobüs, televizyon, cami)
-yor, -ken, -ki, -leyin, -imtırak, -daş eklerinde bu kural aranmaz (ekşimtırak, sabahleyin, sonraki)

KÜÇÜK SES (ÜNLÜ) UYUMU


Sesli harfler ağzımızdan çıkış durumlarına göre bazı özellikler taşır

DÜZ-GENİŞ
a, e

DÜZ -YUVARLAK

o, ö

DAR-DÜZ

ı, i

DAR-GENİŞ

u,ü


Düz Sesliler : a, e, ı, i
Yuvarlak Sesliler: o, ö, u, ü

Dar Sesliler : ı, i, u, ü
Geniş Sesliler : a, e, o, ö

Türkçede bir kelimenin ilk hecesindeki sesli harf:

Düz ise, sonra gelen hecelerin ve eklenen eklerin de düz olur
Yuvarlak ise, sonra gelen hecelerin ve eklenen eklerin de seslileri ya düz - geniş veya dar - yuvarlak olur
Kelimenin ilk hecesinde "a" varsa, daha sonraki hecelerde de "a" veya "ı" bulunur: kadın, kalın, adam, aman


"e" den sonra "e" veya "i" gelir: elek, eşit, erik, esen
"ı" den sonra "a" veya "ı" gelir: kırık, çıkık, kımız, kısa, kına
"i" den sonra "e" veya "i" gelir: çilek, kiriş, çiçek, biniş
"o" den sonra "a" veya "u" gelir: kova, koru, sopa
"ö" den sonra "e" veya "ü" gelir: ölüm, örgü, sopa
"u" den sonra "a" veya "u" gelir: kuyu, kuzu, kuşak, kulak
"ü" den sonra "e" veya "ü" gelir: üzüm, üzgün, güzün, üzmek