Doğrudan Ve Dolaylı Anlatımlı Cümleler, Örnekler

Doğrudan ve Dolaylı Anlatımlı Cümleler, Örnekler
Doğrudan (Dolaysız) Anlatım: Söylenenleri biçimsel bir değişikliğe uğratmadan, kişilerin söylediği ya da sözün söylendiği biçimde, olduğu gibi aktaran cümlelerin anlatımına denir

Dolaylı Anlatım: Bir sözün kişi, zaman, anlatıcı değişiklikleriyle aktarılan biçimidir Bu anlatım biçimiyle kurulan cümlelere daha çok roman, öykü gibi anlatımsal türlerde, olayların yazar tarafından anlatılmasında rastlanır

Örnek :
En iyi romanlar, bir bunalım döneminde yazılır, der Dostoyevski (Doğrudan)

En iyi romanların bir bunalım döneminde yazılacağını söylüyor Dostoyevski (Dolaylı)

Turgut Uyar : "Nobel Ödülünü kazanan bu yazarı, en içten dileklerimle kutlarım" Diyor (Doğrudan)

Turgut Uyar, bir yazısında , Nobel Ödülü kazanan bu yazarı en içten dilekleriyle kutladığını belirtiyor (Dolaylı)

Yorumlama Bildiren Cümleler: Yorumlama, görülüp duyulanlardan anlatıcının kendince bir anlam çıkarması, açıklama yapmasıdır Yorumlama, bu özelliğiyle kişisel, öznel bir değerlendirmedir

Örnek
Edip Cansever'in şiirleri sürekli bir açılım ve gelişim içinde görülüyor

Eğitim bir okul sorunu değildir, o insanın kendisinde taşıdığı bir eylemdir

Ne zaman yüzüne baksam gözlerini kaçırıyor, sanki benden bir şeyler saklıyor

Değerlendirme Cümleleri: Değerlendirme özelliği taşıyan cümlelerde anlatıcı; bir yapıt , bir sanatçı, bir olayla ilgili olumlu ya da olumsuz belirlemeleri anlatır

Örnek
Yazarın bu romanında çok etkileyici bir anlatım var

Yazar, sürekli gerilimler yaratarak okurun ilgisini hep canlı tutuyor

Son sergideki resimlerinde, yeşil tonları kırmızı tonlardan daha çok kullanmış

Tanım Cümleleri: Tanımlama; bir kavramı, bir durumu nitelik ve özellikleriyle belirleme, işlevini gösterme ya da onu benzerlerinden ayıran ayırıcı yönlerini göstermeye denir Bu amaçla kurulan cümlelere de tanım cümlesi denir Bir kavramın, bir varlığın anlatıldığı cümleye "Bu nedir?", "Bu şey nedir?" sorusunu yönelttiğimizde yanıt alabiliyorsak bu cümle bir tanım cümlesidir

Örnek
Roman, olmuş ya da olabilecek olayları anlatan uzun bir edebiyat eseridir

Sanatsal yaratımın temeli, doğayı taklit etmek değil, yeniden biçimlendirmektir

Cahillik ve bilgisizlik bir toplumu içten içe kemiren bir kurttur

Karşıtlık Bildiren Yargılar: Bazı cümlelerde birtakım olay ya da olguların karşıt özellikleri verilir Karşıtlara yer vermek, anlatımı belirgin kılar

Örnek :
Dışarısı günlük güneşlik, halbuki burada paltolarımız bile bizi ısıtmaya yetmiyor

Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz

Bir vardı, bir yok oldu; böyledir dünyanın hali

Anlamlarına Göre Cümleler

Olumlu Cümle: Yüklemin bildirdiği anlam, eylemin yapılması doğrultusundaysa bu tür cümlelere olumlu cümle denir

Örnek :
Ne kadar geriye bakarsanız, o kadar ileriyi görürsünüz (Olumlu eylem cümlesi)

Özü gerçek yaşam dayalı tiyatro yapıtları, doğrudur ve güzeldir (Olumlu ad cümlesi)

Sattığınız malların dökümünü çıkarıp karı hesaplayalım (Olumlu eylem cümlesi)

Olumlu Cümleler İkiye Ayrılır :
Biçimce ve anlamca olumlu cümleler : Bu tür cümlelerde olumsuzluk bildiren hiçbir dil birimi kullanılmaz, yüklemin yansıttığı anlamda olumlu olur

Örnek :
Ne zamandır gelmenizi bekliyorduk

Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümleler : Bu tür cümlelerde cümlenin kuruluşu olumsuz, anlamıysa olumludurforumsinsinet

Örnek :
Seni sürekli eleştiren ve senin kuyunu kazan bu insanı nasıl bilmezsin? (bilirsin)

Bu kadar çok döversen hangi çocuk yaramaz olmaz? (yaramaz olur)

Olumsuz Cümle : Bir eylemin gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini ya da bir şeyin yokluğunu bildiren cümlelerdir

Örnek :
Aradığınız kişi burada yok (Olumsuz ad cümlesi)

Dünkü davranışlarınızı hiç tasvip etmedim (Olumsuz eylem cümlesi)

Kimse olayın nedenini bilmiyor (Olumsuz eylem cümlesi)

Olumsuz Cümleler İkiye Ayrılır :

Biçimce ve anlamca olumsuz cümleler : Bu tür cümlelerde yüklem ya olumsuz bir eylemdir ya da yargı bildiren ad soylu bir sözcüktür

Örnek
Mutluluğunu herkesle paylaşsan da yalnızlığını paylaşamazsın

Başarı, zannedildiği kadar kolay elde edilen bir şey değildir

Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümleler : Bu tür cümlelerde olumsuzluk anlamı taşıyan ek ya da sözcük kullanılmadığı halde cümleler olumsuzluk bildirirforumsinsinet

Örnek :
Kim demiş onu çok sevdiğimi? (sevmiyorum)

O kadar sinirli ki ona parayı kaybettiğini söyle söyleyebilirsen (söyleyemezsin)

Soru Cümlesi : Bir işin yapılıp yapılmadığını sormak, bir şeyin nedenini öğrenmek, durumla ilgili bilgi edinmek ya da kuşkuyu gidermek gibi amaçlarla kurulan cümlelere soru cümlesi denir

Örnek :
Kardeşin eve geldi mi?

Daha çok hangi kitapları okuyorsunuz?

Olanları sana kim anlattı?

Buraya nasıl geldin?

Soru öğeleri kullanılarak soru cümleleri kurulabildiği gibi, bu yolla cümleye değişik anlam özellikleri de katılabilir Bu açıdan soru cümleleri ikiye ayrılır :

Gerçek Soru Cümlesi : Yanıt gerektiren, soruyu soranın yanıt beklediği soru cümleleridir Gerçek soru cümleleri şu amaçlarla kurulabilir :

Cümlenin öğelerinden birini ya da birkaçını öğrenmek için, Örnek :

Bu elbiseyi mi aldınız?

Hangi kitabı ne zaman okudunuz?

Eylemin yapılıp yapılmadığını sormak için, Örnek :

Ismarladığım kitapları alacak mısın?

Anlaşılmayan bir düşünceyi, bir duyguyu sormak için, (Yineletme amaçlı sorular) Örnek :

Öğretmen gelmeyecek mi dediniz?

ü Anlaşılmayan bir soruyu anlamak için, Örnek :

Buraya neden mi geldim?

Sözde Soru Cümlesi : Yanıt gerektirmeyen, cümleye şaşma, küçümseme, inanmayış, beklenmezlik, özlem vb anlamlar katmak için kurulan soru cümleleridir

Örnek :
Önüne baksan kör müsün? (Azarlama)

Bugün öğretmen gelir mi ki? (Olasılık)

Bu yüksek notu almak sana mı kaldı? (Küçümseme)

Nerde o günler? (Özlem)

O zavallı kime kötülük edecek ki? (Onaylatma)

Dilek (istek) Cümlesi : Bir dileği, bir isteği, bir arzuyu, bir temenniyi bildiren cümlelere, anlamları yönünden dilek veya istek cümlesi denir

Örnek :
Yarın bizde toplanıp bir güzel yemek yiyelim

Çocuk tek kazansın da neresi olursa olsun

Umarım işleriniz yolunda gidiyordur

Ah şu bahar bir gelse, çocuklar neşe içinde koşup oynasa

İnşallah bütün düşlerin bir gün gerçek olur

Allah sana uyuz versin de tırnak vermesin

Gözün kör olsun

Emir (Buyruk) Cümlesi : Emir kipiyle kurulan ya da gelecek zaman kipinin emir anlamıyla kullanıldığı cümlelere, anlamları yönünden emir cümlesi denir

Örnek :
Sandalyeyi çek, sessizce oturup bekle

Öğretmeniniz izinli, gürültü etmeden ders çalışın

Herkes ödevlerini önümüzdeki hafta getirecek, not alacak

Şuraya da bir halı ser, ortalığı topla

Sen de çalış ve para kazan artık

Ünlem Cümlesi : Korku, acıma, şaşırma, sevinme, kızma gibi ansızın beliren duyguları anlatmaya yarayan cümlelere, anlamları yönünden ünlem cümlesi denir

Örnek :
Ah, elim yandı!

Kapıyı açtım ki bir de ne göreyim!

Oh, okul bitti, rahat bir nefes alalım!

O kimler gelmiş, kimleri görüyorum!

Elimi cebime attım ki cüzdan yok!