Mondros Ateşkes Antlaşması Sonrasında Gelişen Olaylar

Mondros Ateşkes Antlaşması Sonrasında Gelişen Olaylar İle Yurdumuzun Düşmanlar Tarafından İşgali
1 Çanakkale ve İstanbul Boğazları açılacak, Karadeniz’e serbestçe girişin sağlanması yanında, buralardaki istihkamlar müttefikler tarafından işgal edilecektir

Osmanlı Devleti’nin siyasi varlığı ve İstanbul tehdit aldına girmiştir
Anadolu ve Rumeli topraklarının bağlantısı kesilerek Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğü bozulmuştur

2 Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için gerekli görülecek askerlerin fazlası terhis edilecektir Askeri kuvvetin sayısı Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında yapılacak görüşmelerden sonra kararlaştırılacaktır
Osmanlı Devleti, askeri yönden savunmasız bir duruma getirilmiştir Bu durum İtilaf Devletleri’nin işgallerini kolaylaştırmış ve Türk halkının silahlanarak direnişe geçmesine neden olmuştur

3 İtilaf Devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıktığında herhangi stratejik bir noktayı işgal edebilecektir
- Ateşkesin en tehlikeli maddesidir
- İtilaf Devletleri’nin istedikleri takdirde bütün Anadolu topraklarını ve stratejik noktaları işgal edebileceklerini göstermektedir
- İtilaf Devletleri işgalleri bu maddeye dayanarak yapmışlar ve Wilson İlkelerine de ters düşmekten kurtulmuşlardır

4 Hükümet haberleşmeleri dışındaki bütün haberleşme istasyonları (telsiz, telgraf ve kablo) İtilaf Devletleri’nin denetimine verilecektir

Bu maddeyle;
- İtilaf Devletleri bütün haberleşme hatlarını ele geçirerek kendilerine karşı yapılabilecek organize hareketleri zamanında öğrenmeyi ve direnişleri bastırmayı amaçlamışlardır Ayrıca, bütün istasyonların İtilaf Devletleri’ne bırakılması Anadolu topraklarının bütünüyle işgal edilebileceğinin belirtisidir
- İtilaf Devletleri haberleşme araçlarını ellerinde bulundurarak işgaller karşısında tepkilerin genişlemesini önlemek istemişlerdir

5 İtilaf Devletleri bütün liman ve tersanelerden faydalanabileceklerdir

6 Toros tünelleri, demiryolları ve deniz işletmeleri İtilaf Devletleri’ne bırakılacaktır

7 Denizciliğe, askerliğe ve ticarete ait maddelerin ve malzemelerin tahribi önlenecektir

5 6 ve 7 maddelerle İtilaf Devletleri, ağır ekonomik yükümlülükler koyarak Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığını elinden almıştır Böylece, ayakta duramayacak olan Osmanlı Devleti’ni kendilerine bağımlı hale getirmeye çalışmışlardır

Vilâyat-ı Sitte’de (Erzurum, Van, Diyarbakır, Elazığ, Sivas, Bitlis) herhangi bir karışıklık çıktığında İtilaf Devletleri bu illeri işgal edebileceklerdir (Ateşkesin 24 maddesi)

24 maddenin İngilizce metninde altı vilayet “Six Armenian Vilayets” altı Ermeni vilayeti olarak geçmektedir Bundan hareketle bu şehirlerin Ermenilere verileceği ve bölgede Ermeni Devleti’nin kurdurulacağı sezilmektedir Ermeniler korunarak ileride kurulması planlanan Ermeni Devleti’ne ortam hazırlanmaya çalışılmıştır

Osmanlı devleti,Mondros Ateşkesi'ni imzalayarak kayıtsız şartsız İtilaf Devletleri'ne teslim olmuş ve fiilen sonra ermiştir Bu durumda Osmanlı Devleti çökmüş, galip devletlerin hakkında vereceği karara razı olmuş ve Anadolu'nun isgalini kabulenmiştir İngiltere ise, tek başına ateşkesi imzalayarak Fransa ve İtalya'ya üstünlük sağlamıştır

İLK İŞGALLER
Anlaşma Devletleri Mondros Ateşkes Antlaşmasından hemen sonra ateşkesin 7 maddesini gerekçe göstererek işgallere başlamışlardır Bu işgaller Anlaşma Devletleri'nin Wilson ilkeleri'ne uymadıklarını gösterdiği gibi gerçek düşüncelerini de ortaya koymuştur

İngilizler: Musul, Samsun, Merzifon, Urfa, Antep, Maraş (Musul'a karşılık Urfa, Antep, Maraş daha sonra İngilizler tarafından Fransızlara bırakılacaktır)

Fransızlar: Hatay, Dörtyol, Adana, Mersin, Pozantı ve çevresi, Zonguldak

İtalyanlar: Muğla, Antalya, Konya ve çevresini işgal etmişlerdir

Ayrıca İtilaf donanmaları boğazları geçerek 13 Kasım 1918 tarihinde İstanbul önlerine demirlemiş, imparatorluğun başkenti fiilen işgal edilmiştir

UYARI: Türk ulusu bu işgalleri başlangıçta geçici olarak görmüş, bu nedenle işgallere karşı fazla tepki göstermemiştir Ancak Yunanların İtilaf Devletleri'nin desteğiyle daha sonra İzmir ve çevresini işgal etmesi bu işgallerin geçici olmadığını ortaya koymuş, bu durum halkın uyanmasına ve direnişin başlamasına hız kazandırmıştır

PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1919)
İtilaf Devletleri Paris Konferansı'nı yenilen devletlerle yapacakları barışın esaslarını belirlemek ve aralarındaki anlaşmazlıkları çözüme kavuşturarak toprak paylaşımlarını yeniden yapmak için toplamışlardır

Bu konferansta Osmanlı Devleti dışındaki yenik devletlerle yapılacak barış antlaşmalarının esasları belirlenmiş, Osmanlı Devleti'nin topraklarının paylaşımında sorun yaşadıkları için yapacakları antlaşmanın taslağını ertelemişlerdir

Konferansta Wilson İlkeleri'nde yer alan devetler arasındaki sorunların barış yoluyla çözülmesi için bir barış örgütünün kurulması kararlaştırılmıştır (Cemiyet-i Akvam)

Anlaşma Devletleri, ABD Başkanı Wilson'un savaşın sonlarına doğru yayımladığı ilkeler bazı devletlerin çıkarlarına uygun olmadığı halde bu devletler ilkeleri kabul ettiklerini açıklamışlardır Konferansta ise ise İngiltere ve Fransa, sömürgeciliği devam ettirmek için "Mandater rejim"i gündeme getirmişlerdir Buna göre, bağımsızlığını yeni kazanmış; ancak kendi kendini yönetemeyecek uluslar, büyük devletler tarafından kendini idare edebilecek düzeye gelene kadar Milletler Cemiyeti gözetiminde yönetilecektir Böylece Batılı devletler, Osmanlı topraklarında sömürgeciliği yasallaştırmışlardırforumsinsinet ingiltere; ayrıca Anadolu topraklarında çıkarlarını sürdürmek için azınlıkların devlet kurmalarına destek vermiş, Osmanlı sınırlarında yaşayan azınlıkların temsilcilerini konferansa davet ederek çoğunlukta oldukları bölgeleri belirlemelerini istemiştir

Konferansta İngiltere'nin isteğiyle Doğu Anadolu'da bir Ermeni Devleti'nin kurulması, sınırlarının da ABD tarafından çizilmesi istenmiştir

UYARI: ABD, General Harbourd'u daha sonra bölgeye göndermiş, Harbourd da ABD senatosuna sunduğu raporda Ermenilerin bölgede devlet kurmak için yeterli nüfus çoğunluğuna sahipolmadığını bildirmiştir

Savaş sırasında Osmanlı topraklarının paylaşımında bulunmayan Yunanistan bu konferansta yer almış, daha önce İtalyanlara vaat edilen izmir ve çevresinin kendisine bırakılmasını istemiştir Gerekçe olarak da bölgede Rum nüfusun fazla olduğunu, bölgedeki Rumların Türkler tarafından katledildiğini öne sürmüştür Sömürgeci devlet olan İngiltere, Akdeniz'den geçen sömürge yolları üzerinde güçlü bir İtalya'nın olmasını istememiş, çıkarlarını koruyacak ve istediklerini yaptıracağı zayıf bir Yunanistan'ı bölgede tercih etmiştir Yunan iddialarını destekleyen ingiltere, Ege Bölgesi'nin Yunanlara bırakılmasını desteklemiştir İtalya bu karara tepki göstermiştir Ege Bölgesi'nin Yunanlara bırakılması Anlaşma Devletleri arasında ilk büyük ayrılığa yol açmıştır

İşgallerin Başlaması
İtilaf Devletleri, Mondros Ateşkesi’nin hemen ardından Birinci Dünya Savaşı sırasında imzalanan gizli antlaşmaları yürürlüğe koymak için işgallere başladılar:

13 Kasım 1918’de 60 parçadan oluşan İtilaf Devletleri’nin donanması İstanbul’a geldi Böylece Osmanlı Devleti’nin başkenti fiilen işgal edildi ve Osmanlı Hükümeti, İtilaf Devletleri’nin denetimine girdi İtilaf Devletleri bir yandan da Boğazları işgal ederek bu bölgeye yerleştiler

Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Tasarıları
Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği yıllarda, Osmanlı Devleti’nin yıkılmak üzere olduğunu gören İtilaf Devletleri, aralarında yaptıkları gizli antlaşmalarla Osmanlı topraklarını paylaştılar

Birinci Dünya Savaşında İtilaf Devletleri arasında yapılan gizli anlaşmaları Rusya'daki Bolşevikleri dünya kamuoyuna duyurdular Bu nedenler gizli anlaşmaların uygulanması zorlaştı Rusya 'nın savaştan çekilmesinden sonra paylaşım planları değişikliğe uğramamış, İtilaf Devletleri, Rusya'ya bırakınlan yerlerden Boğaları ortak yönetmeyi, Doğu Anadolu'yu parçalayıp buralarda yeni devletler kurmayı ve Ermenilere toprak vermeyi kararlaştırmışlardırforumsinsinet Gizli anlaşmalarla en büyük tepki Wilson İlkelerinin yayınlanmasıdır Mondros'tan sonraki işgaller gizli anlaşmaların sonucudur

İzmir’in İşgali ve Sonuçları
Yunanlılar İtilaf Devletleri’nin koruyuculuğu altında 15 Mayıs 1919’dan itibaren İzmir’i işgale başlamıştır Rumların çılgın tezahüratları arasında İzmir’e giren Yunan kuvvetlerine ilk kurşunu atan gazeteci Hasan Tahsin, Batı cephesinde ilk Türk direnişini başlatmıştır Yunanlılar İzmir’e girdikten sonra birçok insanı öldürmüşler, subay ve sivil memurları tutuklamışlar ve halka kötü muamele yapmışlardır

İzmir’in İşgalinin Sonuçları
- Yunanlılara karşı silahlı direniş başlamış, Redd-i İlhak Cemiyeti’nin çalışmalarıyla Kuvay-ı Milliye teşkilatları kurulmuştur- İzmir’e asker çıkaran Yunanlılar bölgede işgallere ve katliamlara başlamışlardır
- Yerli Rumların taşkınlıkları artmış ve şehir Rumlar tarafından yağmalanmıştır
- Anadolu’nun değişik yerlerinde İzmir’in işgalini protesto için mitingler yapılmıştır
- İzmir’in işgal edilmesi tehlikenin ne kadar büyük ve yakın olduğunu ortaya koymuş ve Kurtuluş Savaşı’nın başlamasını hızlandırmıştır

Milli Cemiyetler
Trakya Paşaeli Cemiyeti
2 Aralık 1918’de Edirne’de kurulmuştur Amacı mütarekeden sonra azınlıkların taşkınlıkları ve işgaller karşısında Trakya’da yaşayan Türklerin haklarını koruyup, direnişi sağlamak ve gerekirse silahla karşı koymaktı

İzmir Müdafaa–i Hukuk–u Osmaniye Cemiyeti
2 Aralık 1918’de kurulmuştur Cemiyet İzmir’in Yunanlılara verilmesini engellemeye, İzmir’in Türklüğü hakkında propaganda yoluyla dünya kamuoyunu inandırmaya ve haklarını korumaya çalışmıştır

İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti
İzmir’de kurulan bu cemiyetin ilk adı “Müdafaa-i Vatan Heyeti” dir İzmir’in işgalinden bir gün önce Redd-i İlhak Cemiyeti adını almıştır Cemiyetin amacı; İzmir’in haksız olarak Yunanistan tarafından işgalini önlemek, İzmir ve çevresinin Türklere ait olduğunu dünyaya duyurmaktı İzmir’in işgalinden sonra silahlı direnişe geçen Redd-i İlhak Cemiyeti’nin çalışmalarıyla Kuvay-ı Milliye birlikleri kuruldu Ayrıca cemiyet Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerinin toplanmasında etkili olmuştur

Şark Vilayetleri (Doğu Anadolu) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
Cemiyet ilk önce Doğu illerindeki Müslüman halkın haklarını korumak amacıyla İstanbul’da kuruldu 10 Mart 1919’da “Erzurum Müdafaa-i Hukuk” şubesi açıldı Erzurum Müdafaa-i Hukuk şubesi, Doğu Anadolu’nun Ermenistan’a verilmesini engellemek amacıyla hızla örgütlenmeye ve çevre illerle ilişki kurmaya başladı

Ayrıca cemiyet Ermenilerle mücadele etmek, Doğu illerinde Türklerin Ermenilere sayıca üstün olduğu kadar tarih, kültür ve uygarlık yönüyle de üstün olduğunu kanıtlamak için Fransızca Le Pays, Türkçe Hâdisât ve Albayrak gazetelerini çıkarmış, bu bölgeden göç edilmemesi, bilim, iktisat ve din alanlarında teşkilatların kurulması, bölgenin saldırılara karşı korunması, bölgenin haklarının savunulması gibi kararlar almıştır

Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti
Trabzon ve yöresine yönelik Rum Pontus Devleti’nin kurulmasını engellemek ve Ermeni iddialarına karşı bölge halkının haklarını savunmak amacıyla Trabzon’da kuruldu

Kilikyalılar Cemiyeti
Fransız ve Ermenilerin Adana ve çevresindeki emellerine ve işgallerine karşı 21 Aralık 1918’de Ali Fuat Paşa’nın girişimleriyle İstanbul’da kuruldu Cemiyet, Adana’nın Fransız işgaline karşı savunulmasında etkili olmuştur

Milli Kongre Cemiyeti
II Meşrutiyet döneminde Türkçülük fikrini ve Türk milliyetçiliği hareketini Milli Eğitim vasıtalarıyla yaymak amacıyla kurulan “Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti” üyeleri tarafından 29 Kasım 1918’de İstanbul’da kuruldu Partiler üstü bir cemiyet olarak kurulan Milli Kongre Cemiyeti’nin amacı; Türkler hakkında dünyada yapılmış ve yapılmakta olan propagandalara yayın yoluyla karşı koymak ve Türk milletinin haklarını, tarihi vazifelerini, medeni vasıflarını belirtmektiforumsinsinet 1919 yılında Milli Kongre Türkler hakkında tanınmış yazarların sözlerini, dünya kamuoyunda Türklerin durumu ve Ermenilerin Müslümanlara yaptıkları zulümler hakkında vesikalar ve Fransızca eserler yayımlayarak etkili olmuştur

Sivas Kongresi'ne kadar birbirlerindn kopuk ve bağımsız hareket eden Milli Cemiyetker, Sivans Kongre'sinde Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri adıyla tek çatı altında birleştirilmişlerdir