Türkiyedeki Akarsular Ve Özellikleri Nelerdir?

Türkiyedeki Akarsular ve Özellikleri Nelerdir?

Türkiye’deki Akarsuların Genel Özellikleri:
1-Akarsularımızın debisi yüksek değildir
2-Akarsularımızın akış hızı yüksektir
3-Akarsularımızın rejimi düzensizdir
4-Bazı akarsularımız kaynağını dışarıdan alır Asi Meriç gibiBazı akarsularımız da Türkiye’de doğardışarıda denize dökülür
Fırat DicleAras Kura Çoruh
5-Akarsularımızdan şu şekilde yararlanılır
-İçme-Sulama-Turizm-Balıkçılık-Enerji üretimi
6-Türkiye’nin yeryüzü şekilleri çeşitli olduğundan akarsu havzalarımız da farklı özellikler gösterir
BAŞLICA AKARSULARIMIZ
1 Karadeniz’e dökülenler
Çoruh: Üç ana koldan doğar Çoruh Oltu Tortum çayları Bunlar Yusufeli’nde birleşerek Gürcistan’dan denize dökülür Vadi derin olduğu için Rafting sporları yapılır
Harşit: Trabzon ve Gümüşhane dağlarından doğar
Yeşilırmak: üç ana koldan doğar Kelkit; Erzincan dağlarından doğar ErbaaNiksar ovasına gelir Burada Sivas’tan diğer Yeşilırmak ile birleşir Çarşamba’dan Denize dökülür
Kızılırmak: İç ve Doğu Anadolu’dan kaynağını alır En uzun kolu Sivas’tan doğar İç Anadolu’da iç bükey bir yay çizer Devrez Çayı ve Gökırmak ile birleşir Daha sonra Bafra’dan denize dökülür
Bartın çayı: Küre dağlarından doğar Taşımacılık yapılır
Yenice: Üç ana koldan oluşur Aras suyu ve Ulusu ile Bolu’dan geçer Büyüksu ile birleşir Devrek’ten denize dökülür

Sakarya: Porsck Çayı ile Kısmir Çayı birleşerek Sakarya’yı oluşturur Daha sonra Pamuk ovada Göksu ile birleşir ve Adapazarı’na ulaşır
2 Marmara Denize Dökülenler :
Susurluk: İç Batı Anadolu’da Şaphane Dağlarında doğar Nilüfer çayıyla birleşerek Marmara’ya dökülür Ayrıca : Gönen ve Karabaş çayları vardır
3 Ege Denizine Dökülenler:
Meriç: Türkiye-Yunanistan sınırını oluşturur Bulgaristan’da Rodop dağlarından doğarEge denizine dökülür
Bakırçay: aynı adı taşıyan graben boyunca akar
Gediz: Kütahya’daki Murat dağından doğar İzmir körfezinin kuzeybatısından dökülür Alaşehir ve Kûmçayı ile birleşir
KMenderes: Bozdağlardan doğar Kuşadası körfezinden denize dökülür
BMenderes: Kaynağını İçbatı Anadolu dağlarından alır
Akdenize dökülenler:
Aksu: Eğridir Gölü ve Davras dağlarından kaynağını alır Antalya’dan denize dökülür
Manavgat: Karstik kaynaklarla beslenir Kanyon vadileri içerisinde akar Manavgat’tan denize dökülür
Göksu: Taşeli platosundan iki kol halinde doğar Kanyon vadilerden akar Ermenek çayı ile birleşerek Akdeniz’e dökülür
Seyhan: Aladağ ve Bolkar dağlarından doğar Çakıtçayı ve Tahtalı dağlarından doğan Göksu ile birleşir
Ceyhan: Elbistan havzasını çevreleyen dağlardan kaynağını alan Ceyhan Maraş’taki Aksu çayı ile birleşir Çukurova’ya ulaşır ve İskenderun körfezinden denize dökülür
4 Basra körfezine dökülenler:
Fırat:Erzurum dağlarından doğar Karasu ile Karasu ve Aras Dağlarından doğan Murat kollarından oluşurbu iki kol Keban barajına dökülür ve Barajdan çıktıktan sonra Fırat adını alır Daha sonra Suriye ve Irak’tan geçerek Dicle ile birleşir Şat-ül Arap adı altında dökülür
Dicle: Bitlis Dağlarının güney yamaçlarından doğar Türkiye-Suriye sınırını oluşturur ve Irak topraklarına girer Fırat’la birleşir ve Basra Körfezine dökülür En önemli kolu Yüksekova’dan kaynağını alan Zapsuyu’dur
5 Hazar denizine Dökülenler:
Kura: Yalnızçam ve Allahûekber dağlarından doğar Ardahan’ı geçtikten sonra Gürcistan’a girer Aras ile birleşerek Hazar’a dökülür
Aras: Palandöken ve Kargapazarı dağlarından doğar Iğdır ovasında Çıldır Gölünden kaynağını alan Arpaçay ile birleşir ve ülkemizi terk ederek Kura ile birleşir
AKARSU HAVZALARIMIZ
a) İç Anadolu Kapalı Havzaları:
1-Afyon Akarcay havzası: Güneyde sultan dağları Kuzeyde Emir dağları kütlesi arasında çökme sonucu oluşmuş içinde Karamuk Akşehir ve Eber göllerinin (bilgi yelpazesi) bulunduğu havzadır Eber gölünün suları Akşehir’e dökülür Akşehir’in suyu tuzlu Eber’in suyu tatlıdır Karamuk gölünün suları bir düden vasıtasıyla Eğirdir gölüne dökülür
2-Konya kapalı Havzası: Güneyde Toros dağları kuzeyde Obruk platosu ile çevrilidir Bu havzada Beyşehir gölünden gelen Çarşamba suyu dökülür Bu havzaya dökülen akarsular tuzlu bataklıkları besler
3-Tuzgölü havzası: Tuzgölü çevresi çökme sunucu oluşmuştur Havzanın çevresindeki yüksek sahalardan gelen kısa boylu akarsular Tuz gölüne dökülür
b) Göller Yöresi Kapalı Havzaları:
1-Burdur gölü havzası: Çevreden gelen bir çok geçici akarsu ile Tefenni ovasından gelen Eren çayı dökülür
2-Acıgöl Havzası:Doğudaki Söğüt dağlarından kaynağını alan geçici akarsular dökülür
Not: Göller yöresinde ayrıca Salda Yarışlı Burak ve Kestel gölleri kapalı havza özelliği taşır
c) Van kapalı havzası:
Van gölünün güneyinde Bitlis kuzeyinde ise volkanik dağlar uzanır Van gölü Nemrut dağından çıkan lavlar sonucu oluşmuştur Van gölünün suyu sodalıdır
AKARSULARIMIZIN REJİMLERİ VE DEBİLERİ
Akarsu rejimi: Akarsuyun debisinin yıl içersinde gösterdiği alçalma yükselme halindeki seviye değişikliğidir
Akarsuyun debisi: Akarsuyun her hangi bir yerindeki enine kesitinden 1sn’yede gecen su miktarına debi denir
Rejime etki eden faktörler
1) Yağış rejimi
2) Yağış biçimi
3) Akarsu kaynağı
4) Sıcaklık ve buharlaşma
5) Havzanın genişliği
6) Arazinin şekli ve eğimi
Debiye etki eden faktörler:
1) İklim (yağış sıcaklığı)
2) Bitki örtüsü
3) Havzadaki büyük kaynaklar ve yer altı suları
4) Yatağın geçirimliliği
5) Dağlardaki kar kalınlığı
6) Göller
7) İnsan
AKARSU REJİM TİPLERİ
a) Yağmur Suları İle Beslenen Akarsular: Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde akarsularda yazın seviye düşmesi kışında seviye yükselmesi görülür Karstik kaynaklarla beslenen akarsularda seviye düşmesi fazla olmaz Akdeniz akarsu rejimi barajın olmadığı akarsu veya kolunda görülür Örnek: Baraj olan Seyhan-Ceyhan-Gediz-Manavgat gibi akarsular doğal özelliğini kaybetmiştir
b) Kar ve Buz Suları İle Beslenenler: Bu rejim yağışın büyük bölümünün kar şeklinde düştüğü yüksek dağlardan kaynağını alan akarsularda (bilgi yelpazesi) görülür Örnek: D Karadeniz ve D Anadolu akarsuları Bu tip akarsularda akım seviyesi Mart- Ağustos arasında yükselir kışın düşer
c) Kaynak sularıyla beslenenler: Örnek: Manavgat ve Köprücay’dır
d) Gölden çıkan akarsular:
1-Beyşehir gölünden çıkan ve Konya arazisini sulayan Çarşamba suyu
2-Eğirdir gölünden çıkan Kovada çayı
3-Manyas gölüne ulaşıp tekrar gölden çıkan Koçaçay
4-Ulubat gölünü ulaşıp tekrar gölden çıkan Kemalpaşa- Orhaneli
5-Erzurum ovasının doğu ve güneyindeki bataklık ve göllerden çıkan Karasu
6-Çıldır gölünden çıkan Arpaçay
e) Karma rejimli akarsular: Ülkemizdeki büyük akarsulardan Kızılırmak Yeşilırmak Sakarya Fırat ve Dicle önemli karma rejimli akarsulardandırbu tür akarsular farklı iklim bölgelerinden beslenir