Canlıların Yeryüzünde Dağılışını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Canlıların Yeryüzünde Dağılışını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

FİZİKİ FAKTÖRLER
•İklim
•Yer şekilleri
•Toprak
BİYOLOJİK FAKTÖRLER
•İnsan
•Diğer Canlılar
PALEOCOĞRAFYA
•Kıtaların Kayması
•İklim Değişiklikleri
CANLILARIN YERYÜZÜNE DAĞILIŞINDA
Fiziki Faktörler
1-İKLİM
Canlıların yer yüzüne dağılışını etkileyen en önemli faktör iklimdir Bitkilerin büyümesi ve gelişmesi için belirli bir sıcaklığa ihtiyaç vardır Sıcaklık bitki çeşitliliği ve bunların yayılış alanı üzerinde etkilidir
Sıcaklık isteği fazla olan bitkiler Ekvator çevresinde yer alırken soğuğa dayanıklı olanlar Kutuplara yakın yerlerde bulunur
Su bitkiler için hayati önem taşır Bitkiler ihtiyaç duydukları suyu yağış hava ve toprağın neminden elde eder
Bitkilerin çoğunun bünyesinde bulunması gereken su miktarı belli bir oranın altına düştüğünde bitkiler yaşamsal faaliyetlerini kaybeder Bu sebeple yeryüzünün kurak ve yarı kurak bölgelerinde bitki örtüsü cılızdır
Bitkilerin yer yüzüne dağılışı hayvanların coğrafi dağılışını doğrudan etkiler
Genel olarak sıcak iklimlerin etkili olduğu alanlarda hayvan türleri soğuk iklim bölgelerine göre daha fazladır Örneğin Kanada’da 15 memeli hayvan türü varken bu sayı Orta Amerika’da 150’ ye ulaşır
Bitki ve hayvan türleri yaşmalarını devam ettirebilmek için bulundukları yerin iklim şartlarına uyum sağlamak zorundadır Buna adaptasyon denir
ADAPTASYONA ÖRNEKLER
TROPİKALYAĞMUR ORMANLARI
Tropikal ormanlar uzun boylu geniş yapraklı ve sık ağaçlardan meydana gelir Yağmur ormanlarının varlığı sürekli yağış ve yüksek sıcaklıkla ilgilidir
Ekvatoral yağmur ormanları dünyanın en zengin doğal yaşam alanlarıdır Bitki ve hayvan türlerinin %50-70’ini bu ormanların barındırdığı tahmin edilmektedir
ÇÖLLER
Çöller iklim özelliklerine göre sıcak ve soğuk çöl diye ayrılmaktadır
Sıcak çöllerde suyun azlığı bitki ve hayvanlar için önemli sorundur
Bu nedenle çöl bitkilerinin bir kısmı suyu bulduğu zaman onu en yüksek düzeyde kullanarak kısa sürede filizlenir meyve verir ve tohum saçar Tohumlar da su buluncaya kadar bekler
Bazı çöl bitkileri su kaybını azaltmak için toprağın üstündeki bölümleri çok küçüktür Bunların toprak altında yaygın kökleri vardır
Bazıları ise güneş ışığının etkisini en aza indirecek kadar ince ve uzundur
Kaktüs gibi bitkiler suyu gövdelerinde depolar Yaprakların yerini alan dikenler nem kaybını azaltır
Bir çok çöl hayvanının rengi başka bölgedeki hayvanlara kıyasla daha açıktır
Soğuk çöller buzullarla kaplı olduğu için kıyı kesimleri dışındaki yerlerde yaşam pek mümkün değildir Burada yaşayan penguen fok kutup tilkisi beyaz ayı gibi hayvanlar besinlerini genellikle denizden sağlarlar
Kutuplarda yaşayan hayvanlar düşük sıcaklık ve besin yetersizliği gibi şartlara uyum sağlamak zorundadır
Fokların derilerinin altında kalın bir yağ tabakası vardır Bu tabaka soğuk sularda yaşayan fokların vücut ısısının çabuk düşmesini önler
2-YER ŞEKİLLERİ
Bitki örtüsünün hem dağılışında hem de büyümesinde yükselti eğim-bakı dağların uzanış yönünün önemli etkileri görülmektedir Yükselti arttıkça sıcaklık azaldığından bitki örtüsü de değişik katmanlar oluşturur
Dağların denize bakan yamaçlarında ılıman iklim şartlarına bağlı olarak tür çeşidi fazla iken iç kesimlerde azdır Örnek; Kuzey Anadolu dağları ile Toroslar’ın kuzey ve güney yamaçlarında farklı bitki örtüleri yetişmektedir
Kara ve denizlerin dağılışı da canlıların dağılışını etkiler Denizler karada yaşayan canlılar için karalar da denizde yaşayan canlılar için yayılmaya engeldir
Bundan dolayı okyanuslardaki adalarda büyük kara parçalarında olmayan bitki ve hayvan türleri vardır Örneğin; Kangurunun Avustralya dışında başka yerlerde olmaması
Doğal yada doğal olmayan etkenler sonucunda meydana gelen bazı değişimler kara ve denizler arasında canlı geçişine neden olabilir Örneğin Süveyş Kanalı açıldıktan sonra Akdeniz Kızıldeniz ve Hint Okyanusu arasında bitki ve hayvan türü geçişleri olmuştur
3-TOPRAK
Bitki ve hayvanlar yaşamlarını sürdürebilmek için toprağa ihtiyaç duyarlarBitkiler ihtiyacı olan su ve mineralleri kökleriyle topraktan almaktadır
Toprağın fiziksel yapısı kimyasal özellikleri nem sıcaklık ve canlı organizmalar bitki hayvanların yer seçiminde etkili olur
Biyolojik Faktörler
1-İNSAN
Biyoçeşitliliği tehdit eden insan kaynaklı birçok faktör vardır İnsan sanayi ve tarımsal faaliyetlerle çevresini önemli ölçüde değiştirmektedir Bu durum canlıların yaşam alanlarını da etkiler
Günümüzde Dünya nüfusunun hızla artması sanayi ve teknolojideki gelişmeler ekosistemdeki tür kayıplarını artırmıştır
Tür kayıpları ekosistemdeki bütün canlıların yaşamını doğrudan etkiler
Biyolojik çeşitliliği tehdit eden insan kaynaklı faktörler
Nüfus artışına bağlı olarak şehirlerin yayılım alanının genişlemesi
fabrikalardan çevreye bırakılan gazlar
sanayi atıklarının meydana getirdiği kirlilik
sanayileşme ile ortaya çıkan asit yağmurları
çayır ve meraların aşırı otlatılması
erozyon
heyelan
barajların kurulması
yol yapım çalışmaları
canlı yaşamını olumsuz etkilemektedir
2-DİĞER CANLILAR
Ekosistemdeki canlılar karşılıklı etkileşim içinde olduklarından birbirlerinin dağılışını etkilerler Bir bölgedeki ot oburların varlığı bitkilere et oburların varlığı da ot oburlara bağlıdır
Paleocoğrafya
1-KITALARIN KAYMASI
Yeryüzünde tek kara parçası olan Pangea’dan bugünkü görünümünü alana kadar geçen süre boyunca kara ve denizlerin dağılışında büyük değişiklikler olmuştur
Kıtaların yaklaşması veya uzaklaşması bitki ve hayvanların göç yollarının değişmesine daha önce bir arada bulunmayan türlerin birbiriyle karşılaşarak etkileşmelerine neden olmuştur
2-İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİ
İklim değişiklikleri bazı türlerin yok olmasında bazı türlerin çevreye uyum sağlamasında veya göç etmesinde önemli etkendir
İklim değişikliklerine bağlı olarak deniz seviyesinde meydana gelen değişimler kıyılarda yaşayan bazı türlerin kitlesel olarak yok olmasına neden olmuştur
Kıtaları birbirine bağlayan geçitlerin sular altında kalması ve zaman zaman kara haline geçmesi hayvanların göçlerini etkilemiştir Örneğin Bering Boğazı’nın kara haline geçmesi Sibirya’dan Kuzey Amerika’ya olan göçleri meydana getirmiştir Bu durum her iki kıtadaki hayvan türlerinin birbirine benzemesinde etkili olmuştur