Yeryüzünde Sıcaklık Dağılışını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Yeryüzünde Sıcaklık Dağılışını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

SICAKLIK DAGILISINI ETKiLEYEN FAKTÖRLER (SICAKLIK ETMENLERi)
1 Günes isinlarinin yeryüzüne düsme açisi
Yeryüzünde sicaklik dagilisini etkileyen en önemli faktördür Günes isinlari bir yere ne kadar dik düserse orasi o kadar fazla isinir Düsme açisi küçüldükçe isinma azalir Düsme açisini belirleyen etkenler sunlardir:
a Dünya’nin sekli ve enlem: Dünya’nin sekline bagli olarak Ekvator’dan kutuplara dogru gidildikçe günes isinlarinin yere düsme açilari küçülür Bunun sonucunda da Ekvator’dan kutuplara gidildikçe sicaklik azalir

b Yasanan Mevsim: Dünya’nin eksen egikligi ve yillik hareketine bagli olarak günes isinlarinin düsme açisi yil boyunca degisir
Buna göre Kuzey Yarim Küre yaz mevsiminde günes isinlarini daha dik kisin daha egik alir
c Günün Saati: Dünya’nin günlük hareketine bagli olarak günes isinlarinin bir noktaya gelis açisi gün boyunca degisme gösterir Günes isinlari sabah ve aksam egik açiyla ögle vakti ise gelebilecegi en dik açi ile gelir
d Baki ve egim: Günes isinlarinin düsme açisi yersekillerinin Günes’e bakma durumuna göre (Bakiya göre) ve yersekillerinin egimine göre degisir

2 Günes isinlarinin atmosferde katettigi yol
Günes isinlarinin atmosferde aldigi yol uzadikça enerji kaybi o oranda artar Dik açi ile gelen isinlar daha kisa bir yoldan yeryüzüne ulasir ve daha az kayba ugrar (Ekvator çevresi gibi)
Dar açi ile gelen isinlar ise daha uzun bir yoldan yeryüzüne ulasir ve daha fazla kayba ugrar (Kutup çevreleri gibi)
3 Güneslenme Süresi
Güneslenme süresi arttikça sicaklik artar Yaz aylarinda güneslenme süresi fazla oldugundan sicaklik degerleri yüksektir Yine gün içinde en yüksek sicakliklarin tam ögle vakti degil ögleden birkaç saat sonra olmasi güneslenme süresi ile ilgilidir Geceleri ise Günes’ten enerji alinmadigi için soguma görülür Bu nedenle günün en soguk ani sabah Günes dogmadan önceki andir
4 Yükselti
Troposfer katinda yerden yükseldikçe sicaklik degerleri her 100 m de 05 °C azalirken alçaldikça her 100 m de 05°C artar
5 Kara ve Denizlerin Dagilisi
Ayni miktarda günes enerjisi alan karalar ve denizler ayni derecede isinmazlar Karalar denizlere oranla daha fazla ve çabuk isinirken denizler daha az ve geç isinirlar Yine karalar denizlere oranla daha fazla ve çabuk sogurken denizler daha az ve geç sogurlar
Denizler karalara oranla geç isinip geç sogudugu için karasal iklimlerde en sicak ay Temmuz en soguk ay Ocak iken denizel iklimlerde en sicak ay Agustos en soguk ay Subattir
6 Nem Miktari
Nem bir yerin fazla isinmasi ve sogumasini önler Sicaklik farkini azaltir Günes isinlarinin dik ve dike yakin geldigi Ekvator çevresi Dünya’nin en sicak yerleri olmasi gerekirken nemin fazlaligindan dolayi olmamistir Dünya’nin en sicak yerleri ise Dönenceler civari (Tropikal çöller) olmustur
Kis mevsiminde havanin bulutlu oldugu günlerde isi kaybi azaldigindan sicaklik degerleri yüksektir Havanin bulutsuz oldugu günlerde ise isi kaybi daha fazla oldugundan sicaklik degerleri düsüktür Kuru ve ayaz bir hava yasanir
Nemin fazla oldugu deniz yüzeylerinde vadilerde ve alçak ovalarda nemin fazlaligindan dolayi sicaklik kaybi az iken dag zirvelerinde nemin azligindan dolayi sicaklik kaybi fazladir
7 Okyanus Akintilari
Okyanus akintilari hem denizler hem de karalar üzerinde havanin sicakligini etkilerler Bu akintilar sicakligin Ekvator’dan kutuplara dogru düzenli olarak azalmasini engeller
Ekvator yönünden gelen Gulf - Stream Brezilya Kurosivo ve Alaska gibi akintilar sicakligi yükseltir Buna karsilik kutup yönünden gelen Labrador Kanarya Oyasivo Benguela ve Kaliforniya gibi akintilar sicakligi düsürür
8 Rüzgârlar
Kuzey Yarim Küre’de güneyden Güney Yarim Küre’de de kuzeyden esen rüzgârlar Ekvator yönünden geldikleri için sicakligi artirir Kutup yönünden gelen rüzgârlar ise sicakligi düsürürler Bu durum enlem - sicaklik iliskisine örnektir
Denizden karaya dogru esen rüzgârlar kisin ilitici yazin ise serinletici etki yapar
Karadan denize dogru esen rüzgârlar ise kisin sicakligi düsürücü yazin ise sicakligi yükseltici etki yapar
9 Bitki Örtüsü
Bitki örtüsü günes isinlarinin bir kismini emerek gündüz yerin fazla isinmasini önler Gece ise yerden isiyan sicakligin bir bölümünü tutarak fazla sogumayi engeller Bunun sonucunda bitki örtüsünün gür oldugu alanlar ile seyrek oldugu alanlar arasinda sicakligin dagilisi açisindan önemli farklar ortaya çikar

SICAKLIGIN YERYÜZÜNDEKI DAGILISI
Sicakligin yeryüzüne dagilisi izoterm adi verilen es sicaklik egrileri ile gösterilir Sicaklik haritalarina ise izoterm haritalari denir izoterm haritalari günlük aylik ve yillik olabilir Bu haritalarin bir kismi gerçek sicakliklari gösterir Bunlara gerçek izoterm haritalari denir Bu haritalarda yükseltinin etkisi hesaba katilir Bir de yükselti degerleri her yerde sifir metre kabul edilerek sicaklik degerlerinin buna göre düzenlenip çizildigi haritalar vardir Bu haritalara da indirgenmis izoterm haritalari denir Her yerin gerçek sicakligina yükseltiden dolayi kaybettigi sicakligin eklenmesiyle indirgenmis sicaklik bulunur
Örnegin 1000 m yükseklikteki bir yerin gerçek sicakligi 16°C ise buranin indirgenmis sicakligi;