Osmanlıca Bazı Kelimeler

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

ÂBÂ VÜ ECDAD: Babalar dedeler atalar

ABÂ: Bazı dervişlerin ve ilmiye mensuplarının giydikleri yünden yapılmış bir giysi

ABD: Kul köle mahlûk

Tasavvufta kâmil müslüman

ABD-İ MEMLUK: Kul köle

ABES: Boş saçma

ÂB-I HAYAT: Hayat suyu içene ebedî hayat veren efsanevî su

ÂBİR-İ SEBÎL: Yolda giden yolcu

ACÂİB VE GARÂİB: Anlaşılmaz ve tuhaf

ACÂİB-İ DEKÂİK: Anlaşılmaz hileler ince oyunlar

A'CEMÎ: Arap olmayan

ACÎB: Şaşılacak ve hayret edilecek şey

ACÛZ: Âcizler beceriksizler yaşlı kadın

ACZ-I BEŞERÎ: İnsanın acizliği güçsüzlüğü

ACZ-I KÜLLÎ: Tam güçsüzlük

A'DÂ: 1

"Adüvv"ün çoğulu

Düşmanlar

2

Pek zâlim pek gaddar

A'DÂD: "Aded"in çoğulu

Sayılar

ÂDÂT-I CARİYE: Kullanılan âdetler yaşayan sosyal kurallar

ADÂVET: Düşmanlık husumet

ADEM: Yokluk

ADEM-İ KÜLLÎ: Tam yokluk

ADEM-İ MÜSÂVÂT: Eşitsizlik

ADEMÎ: Yokluğa ait

ÂDET-İ CÂHİLİYYE: İslâm'dan önceki putperestlik ve müşriklik devrine ait âdet

ÂDETULLAH: Allah'ın kâinatta câri olan usûl ve kanunu sünneti

ÂDİL: Adalet sahibi doğru adaletli

ADÎL: Benzer eş akran

ADL: Adalet çok adaletli

ÂFÂK: "Ufuk"un çoğulu

Ufuk yerle göğün birleştiği gibi görünen uzak daire

Âfak ufuklar dış âlemler

ÂFÂKÎ: Havâî herhangi bir dayanağı olmayan şey

Mekke'ye mikat sınırları dışından gelenler

ÂFÂT: Âfetin çoğulu musibetler büyük felaketler

ÂFÎF: İffetli namuslu terbiyeli haramdan sakınan nezih

AFV Ü GUFRÂN: Bağışlama ve yarlığama

AFV: Affetme suçu bağışlama

ÂGÂH: Uyanık basiretli haberdar

AĞNAM: "Ganem"in çoğulu

Davarlar koyunlar keçiler

AĞNİYÂ: "Ganî"nin çoğulu

Zenginler

AĞRAZ: Maksatlar arzular amaçlar

AĞRAZ-I DÜNYEVİYYE: Dünyevî maksatlar dünyevî niyetler amaçlar

AĞRÂZ-I FÂSİDE: Bozuk maksatlar bozguncu niyetler

AĞRAZ-I NEFSÂNİYYE: Nefsanî maksatlar nefsî arzular

AĞRAZ-I ŞAHSİYYE: Şahsî maksatlar ferdî niyetler

ÂĞÛŞ: Kucak sığınılacak yer

AĞYÂR: Başkaları düşmanlar yabancılar

ÂHAD HABER: Bir kişi tarafından rivayet edilen hadis veya rivayetler

ÂHÂD: "Ehad'in çoğulu

Birler birden dokuza kadar olan sayılar

ÂHAR: Başkası diğeri yabancı

AHBÂR: "Haber"in çoğulu

Haberler

AHBÂR-I SADIKA: Doğru haberler

AHD U EMÂN: And ve emniyet korkusuzluk güvenlik

AHD U MÎSÂK: Yemin ve anlaşma kesin söz

AHD: 1

Söz verme

2

Yemin and

3

Devir zaman gün

AHD-İ HARİCÎ: Daha önceden ismi bilinen kişilere veya şeylere işaret eden Lâm-ı tarif

ÂHENG: Uygunluk ve düzen

AHFÂ: Çok gizli en gizli

AHFÂD: "Hafîd"in çoğulu

Torunlar

AHİD: (Bak: AHD)

ÂHİR ZAMAN PEYGAMBERİ: Son zaman Peygamberi Hz

Muhammed (s

a

v

)

ÂHİR ZAMAN: Son zaman dünyamızın son çağı

AHİZ: (Bak: AHZ)
AHKÂM: Hükümler kanunlar

AHKÂM-I AMELİYYE: Tatbikata ait hükümler uygulanan kurallar

AHKÂM-I EZELİYYE: Ezelî hükümler başlangıcı bilinmeyen hükümler

AHKÂM-I FER'İYYE: Asla ait olmayan ikinci derecedeki hükümler

AHKÂM-I ULUHİYYET: Allahlık hükümleri ilâhlık hükümleri

AHKÂM-I UMÛMİYYE: Umûmî hükümler

AHKEMU'L-HÂKİMİN: Hükümdarların hükümdarı hâkimlerin hâkimi olan Allah

AHLÂK-I ZEMÎME: Kötü huylar çirkin davranışlar

AHLÂM: "Hulm"ün çoğulu karışık rüyalar

AHRÂR: Hürler esir ve köle olmayanlar

AHSEN: "Husn"den

En güzel pek güzel daha güzel

AHSEN-İ TAKVÎM: En güzel ve en iyi kıvamda en güzel biçimde

AHSENÜ'L-KASAS: 1

Kıssaların hikâyelerin en güzeli

2

Yusuf Sûresi

AHZ: 1

Alma tutma kabzetme 2

Kabul etme

3

Tessellüm

4

Sorgulama

AKABE: 1

Sarp ve çıkılması zor yokuş bâdire

2

Tehlike

3

Tehlikeli geçit

4

Bugün Ürdün sınırları içinde bulunan bir şehir

AKÂİD: Akîdeler inançlar dinin itikadî hükümleri

AKAR: Gelir gelir getiren gayr-ı menkuller

AKD: 1

Anlaşma sözleşme

2

Bağlama düğümleme

ÂKIBET: Nihayet sonuç

ÂKIDEYN: Anlaşma veya sözleşme

ÂKIL BÂLİĞ: Ergenlik olgunluk çağına gelen

ÂKILÂNE: Akıllıca

AKÎDE: İtikad iman

ÂKİF: 1

İbadette devamlı olan kimse

2

Sebat eden

AKİKA: Yeni doğan çocuk için Allah'a şükür maksadıyla kesilen kurban

AKÎM: 1

Beyhude boş yere

2

Kısır erkek veya kadın

AKL-I SELÎM: Doğru düşünen doğru anlayan doğru karar veren akıl

AKLÎ: Akla ait akla uygun

AKRÂN: Birbirine benzeyenler em-sâl yaşıt denk

AKRİBA: Akraba aralarında soy veya sihriyetçe yakınlık olanlar

AKSÂ: En uzak en son

AKSÜ'L-AMEL: Tepki istenilen şeyin zıddının hâsıl olması

AKTAR: Baharatçı

AKTÂR: Kuturlar çaplar dairenin merkezinden geçen hatlar bölgeler taraflar

Her taraf

AKVÂ ve AHZAR: Daha kuvvetli ve daha açık

AKVÂ: Daha kuvvetli en kuvvetli

AKVÂL: "Kavl"in çoğulu

Kaviller sözler

AKVÂM: Kavimler milletler

AKVÂM-I SÂİRE: Diğer kavimler

A'LÂ: En yüce

ALADDERECÂT: Derecelere göre

ALÂK SÛRESİ: Kur'ân-ı Kerim'in 96

sûresi

ALAKA: "Alak"dan yapışkan sıvı embriyo

ÂLÂM: Elemler kederler acılar

ALÂMET: İşaret nişan

ALÂMET-İ FARİKA: Bir şeyi diğerinden ayırıcı işaret

Belirgin özellik

ÂLÂT: Âletler vasıtalar

ÂLÂT-I CİSMANİYYE: Maddî âletler

A'LÂ-YI İLLİYYÎN: Cennette en yüksek derece olgun kişilerin Allah katındaki dereceleri

ALE'L-HUSÛS: Hususiyetle özellikle

ALE'L-USÛL: Usûl üzere

Usûle göre usulen

ÂLEM: Kâinat dünya

ALEMDÂR: Bayraktar sancaktar

ÂLEM-İ CİSMANİYYE: Maddî âlem kâinat dünya

ÂLEM-İ EŞBÂH: "Şebah"tan: 1

Cisimler âlemi varlıklar âlemi

2

Hayaller âlemi

"Şibh ve şebih"den: Misaller âlemi

ÂLEM-İ KABİR: Kabir âlemi

ALESSEVİYYE: Aynı seviyede eşit olarak

ÂL-İ FİRAVUN: Firavun ailesi

Firavun soyu

ÂLİŞÂN: Şan ve şerefi yüksek olan

ALİYYU'L-A'LÂ: Pek iyi

Fevkalâ-de

ALLAH BES BÂKÎ HEVES: Allah yeter başkası gelip geçici istektir hevestir

ALLÂME: Bilginlerin en bilgilisi

ALLÂMÜ'L-GUYÛB: Esmâ-i Hüs-nâ'dan biri bütün gizlileri bilen Allah

ÂMÂ: Kör

AMDEN: Kasten bile bile isteyerek

AMELDE İ'TİDÂL: Amelde aşırılıktan uzak dengeli

AMEL-İ SALİH: Allah'ın rızasına uygun olan her iş

AMELİKA: Eskiden Sîna yarımadasında yaşamış olan bir kavim

AMÎK: Derin

Bahr-i amîk: Derin deniz

Fikr-i amîk: Derin düşünce

ÂMİL: 1

Sebep

2

İş yapan

3

Zekat toplayan memur

ÂMM: Umumî genel

AMR: Bir erkek ismi

AMÛD: Direkler sütunlar

ANÂSIR-I MUHTELİFE: Çeşitli unsurlar

ANKA-YI MUĞRİB: İsmi var cismi yok

Ankâ kuşu

ANVETEN: Cebren kahren zorla sıkıntı ile

ANYEDİN: Elden

ÂRÂBÎ: Bedevî

Çölde yaşayan köylü

A'RÂF: Cennetle cehennem arasında bulunan bir yer

ARAFAT: Mekke'ye 12 mil yani takriben 20 km

uzaktaki bir yer

Hacca gidenler Zilhicce'nin 9

günü buraya gelerek bir müddet vakfe yaparlar

ARASAT: Mahşer yeri haşir ve neşir meydanı

ARAZ: 1

İşaret alâmet

2

Tesadüf

3

Kaza felaket

4

Kendi kendine vücut bulmayıp başka bir cevherle meydana gelen hal ve keyfiyet

AREFE: Kurban bayramından bir önceki gün

ARIZÎ: Sonradan hasıl olan şey

Geçici

ÂRÎ: Temiz hür uzak

ÂRİF: Anlayışlı bilgili

ARŞ: 1

Taht

2

Dokuzuncu gök

3

Çardak

4

Cenab-ı Hakk'ın kudret ve azametinin tecelli ettiği yer

ARZ: yeryüzü dünya genişlik

ARZ-I MUKADDES: Kutsal ülke

Kudüs Filistin

ASÂ: Değnek sopa baston

ASABÂT: 1

Baba tarafından olan akrabalar

2

Şer'an miras alamayan akrabalar

ASABE: Baba tarafından akraba olanlar

ASAHH-I RİVÂYET: En doğru olan rivayet

ÂSÂR: Eserler

ÂSÂR-I ATÎKA: Eski eserler

ASÂ-YI MÛSÂ: Hz

Musa'nın sopası

ASGARİ: En az en küçük

ASHAB: Hz

Peygamber'i mümin olarak gören ve o iman üzere ölen kimseler

ASHÂB-I KEHF: Mağara arkadaşları

Bunlar zamanlarındaki zalim hükümdarlarının şerrinden mağaraya sığınan ve orada yıllarca uyutulduktan sonra tekrar diriltilen köpekleri ile birlikte yedi sekiz kişiydiler

ASHAB-I MEŞ'EME: Uğursuz şerli kişiler kötüler

ASHAB-I MEYMENE: Uğurlu kişiler iyi kimseler

ASHAB-I YEMİN: Uğurlu meymenetli kimseler

ÂSIF: Şiddetli rüzgar fırtına

ÂSİ: İsyan eden

ÂSİM: Günah işleyen günahkâr

ASNÂM: "Sanem"in çoğulu

Putlar

ASR: 1

İkindi namazı

2

İkindi vakti

3

Yüzyıl çağ

AŞR: Kur'ân-ı Kerim'den on âyet miktarı okunan kısım

ATÂ: İhsan lütuf bağışlama

ATALET: Tembellik hareketsizlik

ATF-I BEYAN: Kapalı bir sözü açıklayan cümle

ATIF (ATF): 1

Eğme meyletme 2

Bağlama

ÂTİH: Bunak

ATİYYE: Hediyye ihsan bahşiş

ATTAR: (Bak: AKTAR)
AVÂLÎ: Yüceler büyükler

Medine etrafındaki semtler

AVAM: 1

Halk

2

Soylu veya bilgin olmayanlar

AVÂMİL: 1

Âmiller sebepler

2

Arap nahvine ait ve bu isimdeki kitap

A'YÂN: 1

İleri gelenler

2 Gözdeler

A'YÂN-I SABİTE: Allah'ın ilminde varlıkların değişmez suretleri öz mahiyetleri

ÂYÂT: Âyetler

ÂYÂT-I BEYYİNAT: Açık seçik âyetler

ÂYÂT-I TEKVİNİYYE VE TEŞRİİYYE: Yaratılışa ve şeriata ait âyetler

AYIN: Arap alfabesinin 21

harfi

Ebced hesabında sayı değeri 70'dir

ÂYİN: 1

Tören âdet

2

Dinî bazı gösteriler

Mevlevî âyini gibi

AYN: 1

Göz 2

Pınar

3

Eşyanın hakikatı

AYNE'L-YAKÎN: Müşahede ve keşif ile hâsıl olan ilim

A'ZÂ: Uzuvlar organlar üyeler

AZÂB: 1

Büyük sıkıntı şiddetli elem

2

Dünyada işlenen günahlara karşı ahirette çekilecek ceza

AZÂB-I NÂR: Cehennem azabı

ÂZÂDE: Serbest hür kayıtlardan kurtulmuş

AZ'AF-I MUZÂAF: Kat kat pekçok

AZAMET: Büyüklük kibirlilik

AZDÂD (EZDÂD): Zıd olan şeyler

AZHAR: En açık:
AZÎMÜ'Ş-ŞÂN: Şânı büyük

AZÎZ: 1

Allah'ın isimlerinden biri

Değerli

2

Ermiş velî

BAB: 1

Kapı

2

Fasıl bölüm

MİNE'L-BAB İLE'L-MİHRAB: Kapıdan mihraba dek baştan sona kadar

BÂDİYE: Kır ova sahra çöl

BÂGÎ: Âsi baş kaldırmış haksızlık eden

BAĞÇE: Bahçe

BAĞTETEN: Ansızın zulüm isyan

BAĞY: Azgınlık zulüm isyan

BAHIYRE: Cahiliyye devrinde beş batın doğuran devenin beşinci yavrusu erkek olursa kulağı yarılır ve salıverilirdi

Artık hiç bir işte kullanılmayan bu deveye bu ad verilirdi

BÂHİL: 1

İşsiz avare başı boş

2

Yularsız deve

BAHÎL: Cimri tamahkâr

BÂHİR: 1

Yalancı ahmak

2

Ekin sulayıcı sulayan

3

Belli açık

4

Işıklı parlak güzel

BÂHİRE: 1

Çok koşan cins deve

2

Dikenli ağaç

BAHR Ü BERR: Deniz ve kara

BAHŞ: Bağış ihsan

BÂİN: Dibi geniş kuyu bostan kuyusu

BÂİS: 1

Sebep olan gerektiren

2

Gönderen

3

Yeniden yaratan

BAKAR: Sığır öküz manda cinsleri

BAKARA: 1

Sığır inek

2

Kur'ân-ı Kerim'in ikinci sûresi: Bu sûrede yahudilere bir inek kurban etmeleri emredilip bu konuda geniş bilgi verildiğinden sûre bu adı almıştır

BAKİYYE: Artan artık geri kalan

BÂLİĞ: 1

Erişmiş vâsıl olmuş son mertebeyi bulan

2

Yekûn

BÂP: (Bak: BÂB)
BÂR: 1

Allah

2

Yemiş meyva

3

Yük ağırlık

4

Yağdıran serpen döken

BÂRİD: 1

Soğuk

2

Letafetten uzak nâhoş

BÂRİZ: Açık belli âşikâr zâhir

BA'S: 1

Gönderme yollama gönderilme

2

Allah'ın bir peygamberi Hak dinine davete memur buyurması

3

Dirilme veya diriltme

BASAR: 1

Görme görüş görme yeteneği

2

Zihnî algı

BÂSİR: Gören görüp anlayan ferasetli zeki

BASÎRET: Doğru görüş gönül gözü ile görme uyanıklık

BAST: 1

Yayma açma

2

Özellikle hurufilikte cezbe ve tefekkür içinde kendinden geçmeyi ifade eder

BÂTIN: 1

İç içyüz gizli sır derunî

2

Allah'ın isimlerinden

BATN: Karın kuşak nesil

BÂYİN: Aralayıcı ayıran ayırıcı özellik

BA'Z: Bir şeyin bir bölümübir parçası bazısı

BED NAZAR: Kötü bakış

BED: Kötü çirkin işe yaramaz

BEDÂ'-BEDA'AT: Güzellik yenilik bediilik

BEDÂHET: 1

Açıklık bellilik

2

Ansızın ortaya çıkma

BEDÂYİ': İcat edilmiş güzel şeyler

Sanat eserleri

BEDBAHT: Talihi kötü olan talihsiz

BED-BİN: Her şeyi kötü gören karamsar

BEDEL: 1

Değer kıymet

2

Başkasının parası ile onun yerine hacca giden kimse yerine geçen

BEDEL-İ BA'Z: Geniş anlamlı bir sözün bir kısmına yapılan açıklama

BEDEL-İ İŞTİM'ÂL: Geniş ve genel anlamlı bir sözün bir noktasını açıklayan cümle

BEDEL-İ KÜLL: Kapalı bir söze bütün yönleriyle yapılan açıklama

BEDEVÎ: Çölde çadırda yaşayan göçebe çöllü Arap göçebesi

BEDİA: 1

Yaratma

2

Estetik değeri yüksek sanat eseri eşine az rastlanan güzel

BEDİHİ: 1

İspat gerekmeyecek şekilde açık

2

Akla kendiliğinden gelen

BEDİÎ: Güzel beğenilen sanatlı söz

BEDR-BEDİR: 1

Dolunay ayın ondördü

2

Mekke ile Medine arasında bulunan Bedir gazasının yapıldığı yer

BED-TAHRİR: Kötü yazı

BEHA-BAHA: 1

Güzellik süs pırıltı

2

Kıymet değer bedel

BEHAİM: 1

Dört ayaklı hayvanlar

2

Suriye'de bir sıradağ

BEHÇET: Güzellik güleryüzlülük sevinç

BEHİME-İ EN'AM: Deve sığır koyun gibi dört ayaklı hayvanlar

BEHİMÎ: Hayvana yakışır tarzda hayvanlık

BEİS-BE'S: 1

Zarar ziyan

2

Korku azap sıkıntı fenalık

3

Kuvvet kudret

BEKA: Devam sebat evvelki hal üzere kalmak ölmezlik ebedilik

BEKA-YI ERVAH: Ruhların kalıcılığı devamlılığı

BEKA-YI RUH: Ruhun kalıcılığı ölmezliği

BELAGAT Ü FESAHAT: Tam yerinde açık ve güzel söz söyleme

BELAGAT: İyi konuşma sözle inandırma yeteneği ve sanatı uzdillik

BELİĞ: 1

Açık düzgün söz söyleyen

2

Güzel sanatlı söz

Belâ-gatli

BENÂM: Namlı ünlü meşhur

BENAN: Parmak ucu

BENÎ İSRAİL: İsrailoğulları yahudiler

BERAAT: 1

Temizlik arılık

2

Olgunluk güzellik

BERA'ÂT-I İSTİHLÂL: Söze güzel ve etkili başlangıç

BEREKÂT: Bolluklar uğurlar hayırlar

BEREKÂT-I KELÂMULLAH: Allah kelâmının verdiği feyizler bolluklar uğurlar

BER-HAYAT: Sağ diri yaşayan

BERÎ: Sâlim kurtulmuş temiz arınmış

BERİ: Yakın mesafe ötenin zıddı

BERK: 1

Şimşek parıltı kıvılcım

2

Sert katı

BERR: 1

Doğru sözlü hayır işleyen kimse

2

Kara toprak

BER-TARAF: Bir yana atılan ortadan kalkan

Bertaraf etmek: Ortadan kaldırmak yok etmek

BERZAH ÂLEMİ: Ruhlar âlemi

BERZAH: 1

İki şey arasındaki mesafe aralık

2

Can sıkıcı

3

İnce uzun kara parçası

4

Dünya

5

Ruhların kıyamete kadar bulunacakları yer

BES: Yeter yetişir tamam kâfi çok

BE'S: Zarar ziyan azap şiddet fenalık

BEŞÂRET: Müjde muştu iyi haber

BEŞÂRET-ÂVER: Müjdeci iyi haber getiren

BEŞER: İnsan bütün insanlar Ebu'l-Beşer: İnsanlığın babası Hz

Âdem

BEŞERİYYET: 1

İnsanlık

2

İnsanın yaratılış özellikleri

BEŞİR: 1

Müjdeci iyi haber getirengüleryüzlü

2

Hıristiyan Araplar'da İncil yazan veya hıristiyanlık akidelerini telkin eden kimse

3

Peygamberimizin bir vasfı

BEY': Satma satılma satış

BEYAN İLMİ: Belâgat ilmininhakikat mecaz kinaye teşbih ve istiare gibi konularından bahseden bölümü

BEYÂN: Anlatma açıklama sanatı

BEYN: Aralık arasında arada

BEYNÛNET: 1

İki şey arasındaki mesafe aralık

2

İhtilaf anlaşmazlık ara açıklığı

BEYT: Ev mesken oda oba

BEYT-İ ATİK: Eski ev Kâbe

BEYT-İ MAMUR: Kâbe'nin tam üzerinde yedinci kat gökte bulunan ve melekler tarafından tavaf edilen bir köşk

BEYTULLAH: Allah'ın evi Kâbe insan kalbi

BEYTÛTET: Geceleme bir yerde geceyi geçirme

BEYTÜ'L-MAKDİS: Mukaddes ev Mescid-i Aksa Kudüs'teki büyük camii

BEYYİN: Belli açık âşikar

BEYYİNÂT: Açık belli şeyler

BEYYİNE: 1

Delil şahit

2

Kur'ân'ın 97

sûresi

BEYZÂ: 1

Çok beyaz

2

Demirden savaşçı başlığı

3

Yumurta

MİLLET-İ BEYZÂ: Beyaz millet müslümanlar

BEZL: Bol bol verme

BÎA-BİYAT: Birinin hakimiyetini kabul etmek emirlerine uyacağına söz vermek

BİAT OLUNMAK: Birine itaat edilmek hükmüne girmek

BİD'AT: 1

Sonradan ortaya çıkan şey

2

İslâm'da Peygamberimizden sonra ortaya çıkan değişik âdetler

BİD'AT-I HASENE: Beğenilebilir güzel yenilikler

BİD'AT-I SEYYİE: Kötü yenilikler

BİDÂYET: Başlama başlangıç

BİDAYETEN: Başlangıçta ilkin

BİİZN-İ HÜDA: Allah'ın izni ile

BÎKARAR: 1

Kararsız

2

Rahatsız

BİKR: Dokunulmamış bekâret bâ-kire

BİKR-İ FİKR: Hiç söylenmemiş yeni fikir

BİLÂ BEDEL: Bedelsiz karşılıksız

BİLÂ KAYD Ü ŞART: Kayıtsız şartsız

BİLÂ:

sız

BİLAD: Beldeler şehirler memleketler kasabalar

BİLÂD-İ ARAB: Arab ülkeleri

BİLAFASILA: Fasılasız aralıksız

BİLÂH: Arkaları büyük olan kadınlar

BİLLUR: 1

Duru kristal

2

Necef taşı

BİN: Oğul

BİN MEHMED: Mehmed'in oğlu

BİNA: 1

Yapı ev

2

Yapma kurma

3

Göz gören görücü

BİNAEN ALA ZÂLİK: Bunun üzerine bundan dolayı

BİNAEN:

den dolayı

den ötürü

BİNÂENALEYH: Ondan dolayı onun üzerine şu halde

BİRR: İyilik güzellik hayır anaya babaya itaat

2

Dininde ibadetinde kuvvetli olan

3

Bağışta bulunma

Bİ'SET: Gönderme

Bİ'SET-İ MUHAMMEDİYE: Hz

Muhammed (s

a

v

)'in peygamberlikle görevlendirilmesi

Bİ'SET-İ NEBEVİYYE: Peygamberin peygamberlikle gönderilişi

BU'D: Uzaklık aralık boyut

BU'D-İ MESAFE: Gidilen yolun uzaklığı

BUĞZ: Düşmanlık duyma nefret kin

BUĞZETMEK: Kin gütmek düşman olmak

BUHÛL: Cimrilik tamahkârlık

BUK'A: 1

Ülke yer

2

Büyük bina

3

Benek leke

BURAK: Peygamberimizin mirac gecesi bindiği binek

BURC: 1

Kale yüksek bina

2

Herhangi bir şekli gösteren ve özel ad alan sâbit yıldızlar topluluğu galaksi

3

Güneşin girip çıktığı on-iki burçtan her biri: Yengeç kova akrep

BURC-İ ÂBÎ: Suya ait burçlar: Yengeç akrep balık

BURC-İ BÂDÎ: Havaya ait burçlar: İkizler terazi kova

BÜHTAN ETMEK: İftira etmek

BÜHTAN: Yalan iftira birine işlemediği suçu yükleme

BÜLEGA: Belegat sahipleri düzgün ve güzel konuşanlar beliğ olanlar

BÜLEGA'-İ BEŞER: Belegat ilmi mütehassısları

BÜLEGÂ-İ ULEMÂ: Belagat bilginleri ve âlimler

BÜLÛĞ: 1

Erginlik olgunluk çağına girme yetişme

2

Yaklaştırma

BÜNÜVVET: Oğulluk evlatlık

BÜNYÂN: Yapı bina bir şeyin yapısı

BÜNYAN-I MERSUS: Birbirine lehimlenmiş kenetlenmiş yapı

BÜRHAN: Kesin delil hüccet

CÂFÎ: Cefâ çektiren eziyet eden

CÂH: İtibar makam mevki

CÂHİLİYYE: Kelime olarak cahilliğe ait mânâsına gelir

Terim olarak İslâmiyetten önceki putperest dönemi ifade eder

CAHÎM: Cehennem

CÂİL: "Ceale" kökünden yaratıcı yapıcı

CÂİLU'N-NÛR: Nûr'un yaratıcısı

CÂİZE: Armağan övücü şiirleri için eskiden şairlere devlet büyükleri veya aşiret büyükleri tarafından verilen para veya mal

CA'L: Yapma meydana getirme yaratma

CA'LÎ: Sahte yapmacıklı düzme

CÂLİB-İ DİKKAT: Dikkat çekici

CÂMİ: 1

Toplayan derleyen

2

İçerisinde namaz kılınan ve mescidden büyük olan ibadethane

CÂMİD: 1

Donmuş hareketsiz

2

Gelişmeyen gelişme kabiliyeti olmayan

CÂNİB: Cihet yön taraf yan

CÂRİYE: 1

Savaşta gayr-i müslimlerden esir olarak alınan kız ve kadınlar

2

Hizmetçi kız

CÂY-İ İŞKÂL: Güçlük zorluk müşkülât noktası

CÂZİBE: Cezbeden çeken yer çekimi

CÂZİBE-İ FÂNİYE: Geçici güzellik fânî güzellik

CÂZİBE-İ MUTLAKA: 1

Mutlak çekici kuvvet

2

Yegane çekici kuvvet

3

Geçici güzelliğin zıddı olan ebedî güzellik

CÂZİBE-İ UMÛMİYYE KANUNU: Yerçekimi kanunu

CEBÂBİRE: Cebredenler zorbalar zâlimler

CEBBÂR: 1

İlâhî isimlerdendir

Dilediğini yapan kudret ve güç sahibi Allah

2

Zalim müstebit kişi

3

Gökyüzünün güneyinde bulunan bir yıldız kümesi

CEBBÂRÂNE: Cebbârcasına zorbalıkla

CEBEL: Dağ

CEBR U İKRAH: Zorlama ve baskı yapma

CEBR-İ MAHZ: Sırf cebir mutlak cebir

CEBRİYYE: Cüz'î iradeyi inkâr eden mezhep

CEDİD: Yeni

CEHD: Çalışma çabalama

CEHELE: Cahiller

CEHL U DALÂLET: Cehalet ve sapıklık

CEHL: Bilmezlik cehalet

CEHR: Açıktan söyleme açık olarak okuma

CELÂDET: Kahramanlık yiğitlik

CELÂL: Büyüklük ululuk

Zü'l-celâl: Celâl sahibi Allah

CELÂL-İ KİBRİYÂ: Allah'ın büyüklüğü

CELB-İ MASLAHAT: İyilik dirlik ve düzeni sağlayıcı fayda getirici

CELB-İ MENFAAT: Menfaat celbedici çekici fayda sağlayıcı

CELDE: Kamçı ile vücuda vuruşlardan her bir vuruş

(Fıkhî ıstılah)
CELÎ: Aşikar belli parlak açık

CEM U TEVFİK: Toplama ve uygunlaştırma uzlaştırma

CEMAAT: Topluluk imam arkasında namaz kılan topluluk

CEMAAT-I NÂCİYE: 1

Cehennemden kurtulacak ehl-i sünnet cemaatı

2

Selâmete kurtuluşa erecek cemaat

CEMÂDÂT: Cansızlar

CEMÂL: 1

Allah'ın lütf ve ihsan sıfatıyla tecellisi

2

Yüz güzelliği

CEMÂL-İ HAK: Allah'ın güzelliği ki müminler cennette onu temaşa edeceklerdir

CEMÂLULLAH: 1

Allah'ın cemâlı Allah'ın güzelliği

2

Allah'ın lütfu ihsaniyle tecellisi

CEMEL: Deve

CEM'-İ KILLET: Arapça'da türlü vezinlerde cemileri olan isimlerin bu cemilerinden dokuzdan aşağı mahsus olanları

CEM'İ MAHLUKÂT: Bütün yaratıklar

CEMM-İ GAFÎR: Büyük cemaat insan kalabalığı

CENÂBET: 1

Gusül abdesti almayı gerektiren durum

2

Gusül gerektiği halde henüz gusül yapmamış kimse

CENAH: 1

Yan taraf cihet

2

Kol pazu

3

Kanat kuş kanadı

CENNATU'N-NAÎM: Naîm Cennetleri nimetlerle dolu olan cennetler

CERAD: "Cerâde"nin çoğulu

1

Çekirgeler

2

Yağmacılar

CERH: Yaralama yaralatma çürütme

CERİME: "Cürm"ün çoğulu

Suçlar günahlar

CESTE CESTE: Bölüm bölüm yavaş yavaş

CEVAD-I MUTLAK: Şarta bağlı olmaksızın çok ihsanda bulunan cömertlik eden Cenab-ı Allah

CEVAHİR: Cevherler çok değerli olan şeyler

CEVÂMİU'L-KELİM: Kelimeler topluluğu

CEVÂRİH: "Cerh"den yaralayanlar yırtıcı hayvanlar yırtıcı kuşlar

CEVAZ: İzin müsaade caiz olma

CEVELAN: Dolaşma gezme

CEVF: 1

Boşluk oyuk çukur

2

Orta yarı

CEVHER: 1

Varlığı için başkasına muhtaç olmayan

2

Bir şeyin özü

CEVR Ü ZULM: Ezâ ve zulüm

CEVR: Ezâ eziyet haksızlık sitem

CEYB: Yakanın göğüs üzerindeki açık yeri

CEYŞ-İ USRET: Güçlük ordusu

CEYYİD: İyi güzel hoş

CEZÂLET: Rekaketsizlik peltek kekeme veya pepe olmayış

CEZÎRETÜ'L-ARAB: Arap yarımadası

CEZM: 1

Kesin karar niyet

2

Kesme katı

CİBAYET: Câbîlik vergi gelir toplama

CİBİLLİYET: Huy yaratılış

CİBRİL: Dört büyük melekten biri vahiy meleği olan Cebrail

CİBT VE TAGUT: Haç ve put

Allah'tan başka canlı cansız mabut edinilmiş şeyler

CÎD: Boyun

CİDD: 1

Bir işi gerçekten çalışıp işleme

2

Ciddilik

CÎFE: Lâşe leş

CİHAD: 1

İslâm için düşmanla yapılan maddî manevî savaş

2

Nefisle yapılan her türlü mücadele

CİHAD-I EKBER: 1

Büyük savaş

2

Benlikle savaş

CİHANŞÜMÛL: Cihânı içine alan

CİHAZ: 1

Çeyiz ve avadanlık

2

Cenazenin kaldırılması için gerekli olan eşya

CİHET: Yön taraf

CİM SECÂVENDİ: Kur'ân-ı Kerim'deki durma yerlerinden biri

Bu secâvendde durmak veya geçmek caizdir

CİMA: İnsanların cinsî münasebetleri

CİNÂS: Münasebet benzeyiş

Birçok mânâlara yorulabilen söz

İmalı telmihli söz

Telaffuzu aynı anlamı ayrı olan kelimelerin bir söz içinde kullanılması

CİNNET: Delilik çılgınlık

CİNS-İ KARÎB: Yakın cins

CİRM: 1

Cisim

2

Büyüklük hacim cirmi ne kadardır?
CİSR: Köprü

CİSR-İ CEHENNEM: Cehennem köprüsü

CİZYE: Müslüman olmayan teb'a-dan alınan vergi

CÛD: Cömertlik

Karşılık beklemeden yapılan cömertlik

CÛDİ: Şırnak şehrinin 6 kilometre güney doğusunda bulunan büyük bir dağ

CUHÛD: Çıfıt yahudi

CUMHÛR: Halk kalabalık ahâlî çoğunluk

CUMHÛR-İ MÜFESSİRÎN: Müfessirler topluluğu müfessirlerin çoğunluğu

CUMHÛR-İ UKALÂ: Akıllılar topluluğu

Akıl sahiplerinin hepsi

CÜDERÎ: Çiçek hastalığı

CÜMLE-İ İSMİYYE: İsim cümlesi

CÜMLE-İ MU'TARIZA: Parantez içinde bulunan cümle açıklayıcı mahiyetteki cümle

Ara cümlecik

CÜMLE-İ VECÎZE: Kısa ve öz söz

CÜNAH: Günah

CÜND: Asker asker topluluğu

CÜNÛD: Askerler

CÜNÜB: Gusül abdesti gerekmiş kimse

CÜZ-İ MAKSÛM: Bölünmüş parça

CÜZ'İ: Az miktar bir parça

ÇÂK: 1

Yarık yırtık

2

Yırtmaç

DÂB: 1

Adalet doğruluk 2

İhsan vergi

DÂBBE: Yük ve binek hayvanı

DÂBBETÜ'L-ARZ: Kıyâmet alametlerinden olup topraktan çıkan varlık

DÂD-I HAKK: 1

Allah vergisi

2

Veriş satış

DÂFİ': 1

Def' eden savan savuşturan iten

2

Cenab-ı Hak

DÂĞ-DÂR: 1

Kızgın demirle nişanlanmış dağlanmış

2

Pek müteessir çok üzgün

DÂİN (DÂYİN): Borç veren alacaklı

DAKİK: 1

İnce ufak nâzik

2

Toz haline getirilmiş şey un

3

Dikkatli ölçülü davranan titiz kimse

DALÂLÂT-I BEŞERİYYE: İnsanlığın sapıklığı beşerî sapıklık

DALÂLET: Hak yoldan sapma sapıklık azgınlık

DALÂL-İ MUBÎN: Apaçık sapıklık

DÂLL Bİ'L-İŞÂRE: İşaretle delâlet etme

Sözün işaretle mânâya delâlet etmesi

DÂLL U MUDILLE : Doğru yoldan çıkanlar ve çıkaranlar sapanlar ve saptıranlar

DÂLLÎN GÜRÛHU: Sapıklar azgınlar topluluğu

DÂLLİN: Doğru yoldan sapmış olanlar azgınlar

DÂR: Ev yer yurt dünya

DARBE-İ AZÂB: Azap darbesi azap verici vuruş

DARB-I MESEL: Ata sözü

DÂREYN: İki dünya: Dünya ve ahiret

DÂR-I DÜNYA: Dünya

DÂR-I HARP: Müslümanlarla savaş halinde olan gayri müslim ülke

DÂR-I İSLÂM: İslâm ülkesi

DÂR-I KÜFÜR: Gayr-i müslimlerin ülkesi

DÂR-I SAADET: Mutluluk yeri

DÂR-I UHRA: Ahiret yurdu

DARÎRU'L-BASAR: Kör âmâ

DÂRU'N-NEDVE: Mekke şehir meclisi

DÂRU'S-SELÂM: 1

Selamet yurdu cennet

2

Bağdat şehrinin ünvanı

DÂRÜ'L-HİLAFET: İstanbul

DE'B-İ KADÎM: Eski gelenek eski usûl eski âdet

DEBÛR: Batı rüzgarı batı taraftan esen yel

DECCÂL: Kıyametten az önce çıkacak insanlardan bir kısmını sapıtacak ve daha sonra Hz

İsa tarafından öldürülecek olan şahıs

DEF': Öteye itme savma savulma

DEF-İ İHTİYAÇ: İhtiyacın giderilmesi ihtiyacın karşılanması

DEF-İ MAZARRAT: Zararı giderme

DEF-İ MEFSEDET: Fesadı ortadan kaldırma

DEFTER-İ A'MÂL: Amel defteri insanların dünyadaki hayır ve kötülüklerin kaydedildiği defter

DEHA: 1

Olağanüstü zeka ve anlayış kabiliyeti

2

Olağanüstü zeka sahibi kimse

DEHLİZ: Hol koridor

DEHRİ: Dünyanın sonsuzluğuna inanıp ahireti inkâr eden kimse Materyalist

DELÂLET: Yol gösterme kılavuzluk etme

DELÂLET-İ AKLİYYE VE MANTIKIYYE: Akıl ve mantık yardımıyla akıl ve mantığın yola göstermesiyle

DELİL: 1

Kılavuz yol gösterme

2

Kanıt

DELİL-İ NAKLÎ: Naklî delil Kitabî delil

Kur'ân-ı Kerim ve Hadis-i şeriflere istinad eden delil

DELÎL-İ ŞUÛDÎ: Görgüye dayanan delil

DEM: 1

Kan 2

Soluk nefes

3

Zaman an

DEM': Göz yaşı göz yaşı dökme ağlama

DEM-İ MESFUH: Dökülmüş kan

DENÂNET: Alçaklık zillet

DENÎ: Alçak

DERMİYÂN: Ortada

DERPİŞ: Göz önünde en önde

DERS-İ İNTİBAH: Uyandırma dersi

DERÛN: İç taraf dahil kalp

DEVR-İ CÂHİLİYYE: Cahiliyye devri İslâm'dan önceki devir

DEVR-İ SABAVET: Çocukluk çağı

DEYN: Borç

DEYYÂN: Mükâfatlandıran veya cezalandıran hâkim

Allah

DEYYÂR: 1

Manastır sahibi

2

Biri bir kimse fert

DÎBÂCE: Başlangıç önsöz mukaddime

DİĞERGÂM: Başkalarını düşünen bencil olmayan

DİL-ÂVÎZ: Gönül çeken câzip

DİL-NİŞÎN: Hoşa giden kalpte yerleşen

DÎN U DİYÂNET: Din dindarlık din ve din duygusu

DÎNÂR: Bir altın liranın dörtte bir değerinde olan eski bir para

DÎN-İ HAK: Hak din İslâmiyet

DİRAYET: Zekâ iktidar beceriklilik

Akıl ve ilim yoluyla yapılan çözüm

DİRHEM: 1

Okkanın dörtyüzde biri olan eski ağırlık ölçüsü

2

Gümüş para

DİVAN: Arap şiiri Divan-ı Arab Arab'ın şiir külliyatı

DÛN: 1

Alçak aşağılık

2

Aşağı

3

Altta

DÜBB-İ ASGAR: Küçük ayı (yedili yıldız grubu)

DÜBB-İ EKBER: Büyük ayı (yedili yıldız grubu)

DÜLDÜL: Hz

Muhammed (s

a

v

)'in Hz

Ali'ye verdiği beyaz at

DÜSTÛR: Kânun kaide kural esas

EAMM: Daha geniş pek şümullü en umumî

EÂZIM: Büyükler ulu kişiler

EB: Baba ata

EBB: Kuru ot taze ot

Mera otlak çayır

EBEDÂ: Ebedî olarak ebediyyen

EBEDÎ: Devamı sonu olmayan

Ezelînin zıddı

EBED-ŞÜMÛL: Ebedî içine alan

EBEVEYN: Ana-baba

EBRÂR: İyiler

EBSÂR: "Basar"ın çoğulu

Gözler görme hassaları

EBTER: 1

Eksik tamamlanmamış

2

Dölsüz çocuğu olmayan kimse

EBU'L-BEŞER: İnsanlığın atası

Hz

Âdem

EBU'L-HAYR: İyilik babası

ECÂNÎB: Ecnebîler yabancılar

ECEL-İ KAZÂ: Tehlikeye uğramak suretiyle gelen ecel

ECEL-İ MÜSEMMÂ: Allah tarafından tayin edilmiş ömrün sonunda gelen ecel

ECİR: 1

Karşılık ücret

2

İyi bir amelin karşılığı olarak verilen manevî mükâfat

ECR U MESUBÂT: Karşılık ve mükâfat

İyi amele karşılık Allah tarafından ahirette verilen sevap

ECR U SAVÂB: Yapılan bir şeyin karşılığı olarak verilen ücret ve sevab

ECR: Yapılan bir iş karşılığında verilen ücret

ECRÂM U ECSÂM: Cansız varlıklar ve cisimler

ECRÂM-I SEMÂVİYYE: Gök cisimleri yıldızlar

ECSÂM-I MUHTELİFE: Muhtelif cisimler

ECSÂM-I SAKÎLE: Ağır cisimler

ECSÂM-I SELÂSE NAZARİYESİ: Üç cisim nazariyesi

ECZÂ: Cüzler

1

Eczacılıkta kullanılan maddeler

2

Bir kitabın parçaları

Kur'ân-ı Kerim'in cüzleri

EDÂ: 1

Ödeme verme

2

Zamanında yerine getirme

3

Tarz üslûp

EDÂ-İ EMANET: Emaneti yerine getirme

EDAT: 1

Kendi kendine anlamı olmayıp isim ve fiillere katılarak anlam gösteren kelime

2 Âlet

EDEB-İ KUTSÎ: Kutsî edeb iyi ahlâk

EDEB-İ UBUDİYYET: Kulluk edebi

EDGÂS U AHLÂM: Karışık rüyalar

EDİLLE: Deliller

EDİLLE-İ AKLİYYE: Aklî deliller

EDİLLE-İ HAKK: Hak deliller gerçek deliller

EDİLLE-İ KÂTIA: Kesin deliller

EDİLLE-İ ŞER'İYYE: Şer'î deliller; Kitap sünnet icma-ı ümmet ve kıyas-ı fukahadan ibaret dört delil

EDİLLE-İİ İLMİYYE: İlmî deliler

EDNÂ: Pek aşağı en alçak

EDVÂR: Devirler çağlar

EDYÂN-I BÂTILA: Bâtıl dinler

Hak olmayan dinler

EDYÂN-I MÜNZELE: Allah tarafından gösterilen dinler

EDYÂN-I SEMAVİYYE: Semavî dinler

Musevîlik Hıristiyanlık ve İslâm dinleri

EF'ÂL: Fiiller işler

EF'ÂL-i İBÂD: Kulların işleri

EF'ÂL-İ KULÛB: Kalbin işleri kalbe doğan çeşitli duygu ve düşünceler

Arapça'da kalbî fiiller (bilmek görmek gibi)
EFDÂL: Daha faziletli en faziletli

EFLÂK: 1

Felekler gökler

2

Her gezegene ait gök tabakaları

EFRADINI CÂMİ AĞYÂRINI MANİ: Kendisine ait olanları toplayan olmayanları dışarda bırakan

EFSANE: Masal destan mitoloji

EHAD: Bir tek

Allah'ın sıfatlarından

EHÂDÎS-İ ŞERİFE: Hz

Muhammed (s

a

v

)'in söz hareket ve ikrarlarından meydana gelen hadis-i şerifler

EHADİYYET: Birlik

Allah'ın her bir şeyde kendilerine ait sıfatı

Her şeyde birliğinin tecellisi

EHAKK: Çok haklı daha haklı

EHASS: 1

En has en özel

2

En bayağı

EHASS-I MAKSAT: En özel maksat

EHL U İYÂL: Bir kimsenin geçindirmek zorunda olduğu aile efradı ve diğer kimseler

EHL: 1

Sahip malik 2

Maharetli usta

3

Bİr yerde oturan

4

Karıkocadan herbiri

EHL-İ BEYT: Hz

Muhammed (s

a

v)'in ailesi hane halkı (Hz

Ali Hz

Fatma Hz

Hasan Hz

Hüseyin)
EHL-İ BİD'AD: Dinde olmadığı halde sonradan çıkan şeylere uyanlar

EHL-İ DİRÂYET: Zeka bilgi tecrübe ehli

EHL-İ EHVÂ: Heva ehli arzu ve isteklerine tabi olanlar

EHL-İ İCTİHAD: Müctehid olan kişi içtihad ehli

EHL-İ İMAN: İman ehli

EHL-İ İNSÂF: Merhametli adil olanlar

EHL-İ KARYE: Köylü köy halkı

EHL-İ KİTAP: Allah'ın gönderdiği kitaplara inananlar

Terim olarak yahudiler ve hıristiyanlar

EHL-İ KÜFR: İnkârcılar

EHL-İ SALİB: Haçlılar hıristiyanlar

EHL-İ SUFFE: Suffe ehli ki bunlar Medine'deki Mescid-i Nebevî'nin sofasında kalırlar ve burada Hz

Peygamber'den dni öğrenirlerdi

EHL-İ SÜNNET: Hz Muhammed (s

a

v

)'in yolunda gidenler sün-nîler

EHL-İ ZİMMET: İslâm devletinin himaye ve tabiiyyetinde bulunan hıristiyanlar

EHLULLÂH: Allah'a itaat eden Allah'ın sevdiği kimse velî

EHREMEN: Zerdüştîlerin inandıkları kötülük ve karanlık tanrısı şeytan dev

EHVEN-İ SIRREYN: İki gizliden en zararsızı

EHVEN-İ ŞERR: Şerrin en hafif olanı

EİMME: İmamlar

EKÂLİM: İklimler memleketler ülkeler

EKALLİYET: Azınlık azlık

EKÂNİM-İ SELÂSE: Hıristiyanların baba oğul ve Ruhu'l-Kudüs'ten oluştuğuna inandıkları Allah

Allah İsa Ruhu'l-Kudüs üçlüsü

EKBER: En büyük

EKL: Yemek

EKMEL: En mükemmel eksiği olmayan en olgun

EKREMÜ'L-EKREMÎN: Cömertlerin en cömerdi

Çok kerim çok cömert olan Allah

ELFÂZ: Sözler

ELFÂZ-I GARÎBE: Şaşılacak tuhaf sözler

EL-FURKAN: Kur'ân-ı Kerim

EL-HAKK: 1

Gerçeğin ta kendisi tam doğrusu

2

Allah

ELHÂN: Nağmeler besteler

ELHÂN-I TAYYİBE: Güzel nağmeler güzel sesler

EL-HÜDÂ: Hidayet Kur'ân-ı Kerim

ELVÂH: Levhalar tablolar

ELVÂN: Renkler çeşitler

EL-YEVM: Bugün

EMÂN: 1

Eminlik korkusuzluk

2

Aman dileme

3

Şikayet

4

Rica

EMÂNET-İ İLÂHİYYE: İlâhî emanetler

EMİR EMR: Buyruk

EMN: Eminlik korkusuzluk

EMNİYYET-İ KÂMİLE: Tam güven tam itimat

EMR-İ Bİ'L-MA'RÛF VE NEHY-İ ANİ'L-MÜNKER: Dinin iyi gördüğü şeyleri emretmek ve kötü gördüğünden sakındırmak

EMR-İ Bİ'L-MA'RUF: İyiliği emretmek

EMSİLE: Misaller örnekler

EN'ÂM: Davar koyun keçi sığır ve deve gibi hayvanlar

ENBİYA: Peygamberler nebîler

ENE: Ben benlik

ENE'L-HAKK: "Ben hakkım" anlamına gelen ve ilk defa Hallac-ı Mansûr tarafından söylenen söz

ENFÂL: "Nefel"in çoğulu

Harpte düşmandan alınan mallar ganimetler

Kur'ân-ı Kerim'in 8

Sûresi

ENFÜS: "Nefs"in çoğulu

Canlar ruhlar

ENFÜSÎ: Nefsî nefiste meydana gelen ferdî zihne ait bulunan subjektif

ENSÂR: Hz

Muhammed (s

a

v

)'in Medineli arkadaşlarından olan ve muhacirlere yardım eden ashabı

ENVÂ: Türler çeşitler

ENVÂ-I VÂHİDE: Bir çeşitten olma

ERBÂB-I HALL-U AKD: Halife seçmeye yetkili olan kişiler

Medine halkının ileri gelenleri

ERBÂB-I HASENAT: İyilik sahipleri

ERCAH: Daha üstün en üstün

ERDÂN: "Beden"in çoğulu

Cisimler vücutlar gövdeler

ERHÂM: 1

Kadınlardaki çocuk yatağı rahimler

2

Akrabalar

ERHAM: Çok merhametli çok acıyan

ERKÂN: Rükunlar esaslar direkler üniteler bölümler

ERVÂH: Ruhlar

ERVÂH-I HABÎSE: Kötü ruhlar

ERZEL-İ ÖMÜR: İhtiyarlığın sonları bunaklık günleri

ESAHH: Çok sahih en doğru

ESÂTİR: Efsaneler masallar

ESATÎR-İ EVVELÎN: Eskilerin masalları

ESBÂB: Sebepler

ESFEL-İ SÂFİLÎN: Cehennemin en alt tabakası aşağının aşağısı

ESHÂB VE ETBA: Sahabeler ve tabiin

ESHÂB: Mümin olarak Hz

Muhammed (s

a

v

)'i gören ve mümin olarak ölen müslümanlar

(Bak: ASHAB)
ESHÂB-I EYKE: Şuayb Peygamberin gönderildiği kavim

ESHÂB-I HİCR: Salih Peygamberin gönderildiği kavim

ESLÂF: "Selef"in çoğulu

Eskiler yerlerine geçilmiş kimseler

ESLÂF-I MÜFESSİRÎN: Eski müfessirler geçmiş müfessirler

ESLAH: En salih en iyi en uygun

ESMÂ: Adlar isimler

ESMÂÜ'-HÜSNÂ: Allah'ın güzel isim ve sıfatları

EŞBÂH: Benzeyenler nazirler

EŞCÂR: "Şecer"in çoğulu

Ağaçlar

EŞHURU'L-HAC: Hac ayları

Şevval Zilkade ve Zilhicce'nin ilk on gününden ibaret olan cem'an 70 gün İslâm'dan önce de Araplar bu günlerde Kâbe'yi ziyaret ederlerdi

EŞHURU'L-HURUM: Haram aylar

Zilkade Zilhicce Muharrem ve Recep ayları

İslâm'dan önce Araplar bu aylarda savaş yapmayı haram sayarlardı

EŞRÂF: Soylulular şerefliler

EŞRÂR: Şerliler kötüler

EŞRÂT-I SAAT: Kıyamet alâmet-leri

ETFÂL: Çocuklar

EVÂMİR U NEVÂHÎ: Emirler ve yasaklar

EVÂMİR-İ CİHÂD: Cihad emirleri

EVÂMİR-İ İLÂHİYYE: İlâhî emirler

EVÂMİR-İ SÂBIKA: Eski emirler

EVHÂM: Vehimler ve hayaller

Kuruntular ve gerçek dışı şeyler

EVLÂ VE EFDÂL: Daha iyi ve daha faziletli

EVLÂ VE ESLÂH: En iyi ve en uygun

EVLÂ: Birinci başta gelen

En iyi

EVLİYA: "Velî"nin çoğulu

Allah'ın ermiş kulları

EVLİYÂ-YI UMÛR: İş başında olan kimseler

EVSÂF U ŞERÂİT: Vasıflar ve şartlar

EVSAF: Vasıflar özellikler

EVSAT: Orta

EVVEL U ÂHİR: Önce ve sonra

EVVELEN: Evvelâ birinci olarak

EYTÂM VE ERÂMİL: Yetimler ve dullar

EYYÂM EN MA'LÛMAT: Bilinen günler

EYYÂM: Günler

EYYÂM-I MA'DÛDÂT: Sayılı günler; Ramazan ayının bütün günleri

EYYÂM-I NAHR: Kurban Bayramı'nın ilk üç günü

EYYÂM-I TEŞRİK (Eyyâmü't-teşrik): Kurban Bayramı'nın ilk gününden sonraki üç gün

EZELİYET: Başlangıcı olmama

Ezeliyeti Müş'ir: Başlangıcı bildiren

EZMÂN: Zamanlar vakitler

EZMİNE: Zamanlar çağlar

EZ-ZİKR: Kur'ân-ı Kerim'in adlarından biri

FÂCİR: 1

Fücûr sahibi fena huylu

günahkâr

FÂDIL-FÂZIL: Faziletli fazilet sahibi erdemli

FADL-FAZL: İyilik fazilet erdem

FAHR: Övgü şeref böbürlenme

FAHR-İ KÂİNAT: Kâinatın övgüsü şerefi; Hz

Peygamber (s

a

v

)
FAHŞÂ: 1

Meşru olmayan cinsel ilişki fuhuş

2

Zekatı az verme tamahkârlık

3

Akla ve ahlâka uygun olmayan söz ve iş

FÂİL: 1

İşleyen yapan

2

Te'sirli etkili

FÂİL-İ MUHTAR: İstediğini yapmakta serbest olan

FAKR: Fakirlik yoksulluk züğürtlük

FÂRİĞ: 1

Vazgeçmiş çekilmiş

2

Rahat âsûde

3

Boş işini bitirmiş işsiz

FARÎZA: 1

Allah'ın emri farz vacip gerek vazife

2

Mirasçılardan her birine şer'an düşen hisse pay

FART-I İZDİHAM: Fazla kalabalık

FÂRUK: Haklıyı haksızı ayırmakta pek mahir olan

Hz

Ömer'in sıfatlarından biri

FARZ: 1

İslâmiyette mazeret olmadıkça yapılması mecburi olan terkedilmesi günah sayılan Tanrı buyruğu

2

Zarurî lüzumlu

FARZ-I AYN: Kişinin bizzat yapması gereken farz

Herkese farz olan

FARZ-I KİFÂYE: Bir kısım müslümanların yerine getirmesiyle diğerlerinden sakıt olan farz

Cenaze namazı gibi

FASÂHAT: Güzel ve açık konuşma uzdillilik iyi söz söyleme kabiliyeti

FÂSIK: Allah'ın emirlerini tanımayan günah işleyen

FÂSILA: 1

Aralık ara bölme

2

Ayıran bölen Kur'ân-ı Kerim âyetlerinin sonları

FÂSİD-FÂSİDE: 1

Kötü fena yanlış bozuk

2

Münafık fesad çıkaran

FASL: 1

Ayrıntı ayırma kesinti bölüm

2

Halletme neticelendirme kesip atma

FÂTIR: Yaratan yaratıcı

FAZÂİL: İnsanda iyilik etmeye ve fenalıktan çekinmeye karşı devamlı ve değişmez istidatlar güzel huylar

FAZİLET: İnsanda iyilik etmeye ve fenalıktan çekinmeye olan devamlı ve değişmez istidat güzel vasıf iyi huy erdem

FAZL U İHSÂN: Cömertlik ve bağışta bulunmak

FAZL U KEREM: Bilginlere faziletli kişilere yaraşır olgunluk ve cömertlik

FAZL U RAHMET: Faziletli kişinin lütfu merhameti ve acıması

FAZL: 1

Fazla ziyade artık bâki

2

Fazlalık üstünlük

FAZL-I AZÎM: Büyük değer temelde var olan büyük meziyet

FEBİHÂ: Ne alâ ne güzel

FECR: Fecir; sabaha karşı güneş doğmadan önce ufkun aydınlığı tan yerinin ağarması

FECR-İ SADIK: (Hakiki fecir) şafak sökme

FEDA: 1

Gözden çıkarma uğruna verme

2

Kurban

FEHVÂ: Mânâ anlam mefhum kavram hüküm

FELÂH: Kurtuluş selâmet onma mutluluk kutluluk

FELÂK: 1

Tan zamanı

2

Sabah aydınlığı

FELÂSİFE: Filozoflar felsefe ile uğraşanlar âlimler bilginler

FELEK: 1

Gökyüzü sema

2

Âlem dünya

3

Talih kader

FELEKİYYÂT: Gök ve heyet ilmine ait şeyler astronomik

FENA: 1

Yok olma yokluk

"Beka"nın zıddı

(Tasavvufta maddî varlıktan sıyrılıp hakka ulaşma)

2

İyi olmayan kötü

FERÂŞE: Pervane (gece kelebeği)

FERC: 1

Aralık yarık çatlak

2

Dişilerde üreme organı avret

FERİK: 1

İnsan topluluğu cemaat

2

Askerî kolordu kumandanı

3

Körpe buğday tanesinin yarı olgunu firik

FERMAN: Emir buyruk padişah tarafından verilen yazılı emir

FERMAN-I İLÂHÎ: Allah buyruğu

FERŞ: 1

Döşeme yayma

2

Yayılan şey

3

Seccade hasır 4

Yeryüzü kır sahra

FESAD: Fenalık kötülük arabozuculuk

Kargaşalık karışıklık

FESH: Bozma bozulma dağıtma dağılma yürürlükten kalkma

FETÂNET: Fatinlik zihin açıklığı zihnin yaratılıştan bir şeyi çabuk ve iyi anlamak hususundaki istidadı zeyreklik

FETH: 1

Açma açılma

2

Bir yeri savaşla ele geçirme

FETH-İ MÜBİN: Açık ve parlak zafer

FETİŞ: Sahibine uğur getirdiğine ve tabiatüstü özellikler taşıdığına inanılan nesne veya hayvan

FETRET: 1

İki peygamber veya padişah arasında peygambersiz veya padişahsız geçen zaman

2

İki vakıa arasındaki zaman

FETTAH: 1

Zafer kazanmış üstün gelmiş

2

Fetheden açan

3

Kullarının kapalı işlerini açan Cenab-ı Hakk

FETTAN: 1

Fitne ve fesada teşvik eden ayartan

2

Cazibeli gönül alıcı oynak kadın

FEVÂHİŞ: 1

Kötülükler

2

Fahişeler kahpeler

FEVÂİD: Faydalar menfaatler kârlar kazançlar

FEVC: Bölük takım cemaat

FEVERAN: 1

Kaynama galeyân etme

2

Damar vurma su fışkırtma

FEVK: Üst üst taraf yukarı (maddî-manevî)
FEVKALÂDE: Âdetin üstünde duyulmadık görülmedik olağanüstü

FEVKA'L-BEŞER: İnsanüstü

FEVKA'T-TABİA: Tabiatüstü

FEVREN: Çarçabuk birden bire

FEVT: 1

Bir daha ele geçmemek üzere kaybetmek elden çıkarma kaçırma 2

Ölüm

FEVZ: Galiplik zafer üstünlük selamet kurtuluş

FEVZ-İ AZÎM: Büyük kurtuluş büyük selamet büyük başarı

FEY': Savaşta elde edilen mal ve ganimet

FEY'ÜZ GANÂİM: Savaşta elde edilen mallar ve ganimetler

FEYYAZ: Feyiz bereket ve bolluk veren

Allah

FEYZ: 1

Suyun taşıp akması

2

Bolluk fazlalık gürlük

3

İlim irfan

FEZÂ': Korkma dayanamama ümitsizlik

FEZÂ: Uzay; ucu bucağı bulunmayan boşluk kâinatın sonsuz genişliği

FEZÂİL: Faziletler meziyetler üstün özellikler

FEZÂİL-İ MÜTENEVVİA: Türlü hüner marifet ve meziyetler

FEZLEKE: Hülâsa netice özet

FIKH-I HANEFİ: Hanefî fıkhı

FIKH-I İSLÂM: İslâm fıkhı

FIKIH-FIKH: 1

Bir şeyi anlayıp bilme 2

Şeriat ilmi şeriatın usül ve hükümleri amelî ve şer'î meseleler bilgisi

Hukuk bilgisi

FIRAK: 1

Tümenler alaylar bölükler

2

Partiler

3

Takımlar kalabalıklar ehl-i sünnet ve cemaatten ayrılan mezhepler

FIRAK-I İSLÂMİYYE: İslâm fırkaları mezhepleri

FIRKA: 1

İnsan kalabalığı grubu

2

Tümen

FIRKA-İ NÂCİYYE: Selâmet yolunu bulmuş müslüman grubu

FISK U FÜCÛR: Sefahet ve günaha batma

FISK: 1

Hak yolundan çıkmak Allah'a karşı isyan etmek

2

Sefahete dalma ahlâksızlık gü-nahkârlık

FITRA: Fitre: Ramazan'da bölünmeden verilmesi şer'ân vacip olan fıtr sadaka

FITRAT: Yaratılış huy tabiat mizaç

FITRAT-I MUHAMMEDİYE: Hz

Muhammed (s

a

v

)'in huyu yaratılışı

FÎ EMRİLLÂH: Allah'ın emrinde

FÎ SEBİLİLLAH: Allah yolunda karşılık beklemeksizin

FÎ: 1

İçinde - de

2

Tarih bildirir

FİDÂ: Bir esiri kurtarmak için verilen şey fidye

FİDYE: Can kurtarma karşılığı verilen akçe vesaire

FİİL-Fİ'L: 1

İş kâr amel zamanla ilgili olup mânâya yol açan kelime

2

Eylem

FİKR: 1

Fikir düşünce

2

İdrak 3

Zihin akıl

4

Hatır

Fİ'L-İ HAKİKİ: Gerçek eylem hakiki fiil

Fİ'L-İ İHTİYÂRİ: Yapılıp yapılmaması insanın kendi seçimine bağlı olan fiil

Fİ'L-İ KAVLÎ: Kavli fiil sözle yapılan eylem

FİRÂK: 1

Ayrılık ayrılma

2

Hüzün keder sıkıntı

FİRÂSET: 1

Anlayışlı çabuk seziş 2

Binicilik at yetiştirme bilgisi

3

Yiğitlik mertlik

FİRÂŞ: Döşek yatak şilte hasır halı

FİR'AVN: Firavun eski Mısır hükümdarlarına verilen ünvan

2

Tanrılık iddiasında bulunduğu için Hz

Musa'nın mücadele ettiği Mısır hükümdarı

3

Çok kibirli gururlu ve inat adam Firavn

FUAD: Kalp yürek gönül

FUHŞ: 1

Haddini aşma

2

Kötülük namusa aykırı hareket

FUHŞ-U KELÂM: Edep ve terbiye dışı söz

FUKAHÂ (Fakih): Fakihler İslâm hukukçuları Fıkıh âlimleri

FUKARA: Fakirler yoksullar

FUKARA-İ MÜSLİMÎN: Müslüman fakirler

FUKARA-İ SÂBİRİN: Sabreden dayanan oruç açmayan fakirler

FURKAN: 1

Hak ile batılı ayırmak iyi ile kötüyü ayırd etmek

2

Kur'ân-ı Kerim'in adlarından biri

FUSÛL: 1

Fasıllar mevsimler

2

Bölümler kısımlar

FÜLÂN: Belirsiz bir şey filan

FÜNÛN: 1

Nev'iler çeşitler sınıflar tabakalar

2

Hünerler sanatlar ilimler fenler

FÜNÛN-I TABİİYYE: Tabiat ilminin çeşitleri

FÜRS Ü RÛM: İran ve Anadolu

FÜRS: 1

Farslılar Fars milleti

2

Eski İran

FÜRÛ': Dallar budaklar ayrıntılar

FÜTUHÂT: Fetihler zaferler

FÜTÛR: Zayıflık gevşeklik bezginlik endişe

GADDÂR: Hain zalim

GÂDİR: Gadreden hıyanet eden fenalık eden

GADR: Hainlik vefasızlık zulüm merhametsizlik haksızlık

GAFLET: Gafillik boş bulunma dalgınlık ihtiyatsızlık

GAFÛR: Çok bağışlayan çok affeden

(Allah'ın adlarından biri)
GAİT: 1

İnsan pisliği necaset 2

Çukur yer düz ve geniş yer

GALAT: Yanlış yanılma

GALEBE-İ İLMİYYE: İlmî üstünlük

GALÎZ: Çirkin terbiye dışı kaba ağır

GALLE: 1

Gelir varidat küçük kasa

2

Zahire mahsul ekin

GAMGÜSÂR: Gam ve kederi def eden teselli veren

GAMMAZ: "Gamz"dan

İftiracı fitne koğucu

Birine iftira ederek zarar veren kimse

GAMZE: 1

Göz kırpma gözle işaret Nâz ile bakma süzgün bakış

2

Çene veya yanak çukurluğu

GANÎ: 1

Zengin 2

Muhtaç olmayan

3

Bol fazla

GANÎMET: Savaşta düşmandan alınan mal

GÂR: Mağara

GARAM: Aşk sevda şiddetli arzu

GARANİK OLAYI: (Bak: Necm Sûresi)
GARAZ: Maksat gaye niyet

GÂR-İ HIRA: Hıra mağarası

GARÎZA: Yaratılıştan olan huy

GARK: Batmak suda boğulmak

GARÛR: Aldatan aldatıcı

GÂSIK: Gece karanlık

GAYB: 1

Gizli olan gözle görülmeyen şey

2

Belirsiz bilinmeyen şey

GAYBET (Gıybet): 1

Kaybolma

2

Aleyhinde bulunma arkasından söyleme çekiştirme dedikodu yapma

GÂYETÜ'L-GÂYE: En son derecede hedeflenen son amaç

GAYR-İ FITRÎ: Fıtrî olmayan

Doğuştan olmayan

GAYR-İ MUNSARİF: Cerr ve tenvin kabul etmeyen isim

GAYR-İ MÜSLİM: Müslüman olmayan

GAYZ U KÎN: Hiddet ve kin

GAYZ: Hiddet öfke hınç

GAZA: Din uğrunda kâfirlere karşı yapılan savaş cihad

GILAF: Kılıç kın muhafaza

GILL U GIŞŞ: Şüphe ve tereddüt kararsızlık

Kin ve hile

Hiyanet ve düşmanlık

GILMÂN: Hizmet gören delikanlılar

Köleler esirler

GITÂ: Örtü örtülecek şey

GİL: Kil çamur balçık

GİRÂN: 1

Ağır sakil

2

Fenâ kokmuş

3

Bıktırıcı usandırıcı

GİRİFTÂR: 1

Tutulmuş esir yakalanmış

2

Düşkün

GİRİZGÂH: 1

Kaçacak yer melce 2

Giriş

GUBÂR: Toz

GUBÂR-ÂVER: Toz götüren

Tozkoparan

GUBÂR-I HÜZÜN: Üzüntü dalgası üzüntü tozları

GUFRAN: Mağfiret bağış

GULŞEN U GÜLZÂR: Gül bahçesi ve gül tarlası

GUNNE: Şeddeli "nun" ile şeddeli "mim"in teğanni ile okunması

GURBET: 1

Gariplik yabancılık

2

Yabancı memleket yabancı diyar vatan dışı yâdel

GURFE: Oda çadır çardak cumba

GURRE: 1

Parlaklık aklık

2

Atın alnındaki beyazlık

3

Arabi ayın ilk günü

GURUB: Batma batış

GURUB-İ ŞEMS: Güneşin batışı

GUZÂT: Gâziler

Düşmanla savaşmış İslâm askerleri

GÜRÛH: Cemaat bölük takım topluluk çete

HABÂİS: Kötülükler kötü şeyler

HABÂSET: Kötülük alçaklık fenalık

HABB-HABBE: 1

Tane tohum 2

Parça

HABER-İ SÂDIK: 1

Doğru haber

2

Peygamberimizin sözü hadis

HABÎB: Sevgili dost

HABİB-İ HÜDÂ: (Hüdâ'nın sevgilisi); Hz

Muhammed (s

a

v

)

HABÎB-İ KİBRİYA: Kibriyanın sevgilisi

Hz

Muhammed (s

a

v

)

HABİBULLAH: (Allah'ın sevgilisi); Hz

Muhammed (s

a

v

)

HABÎS: Kötü alçak pis

HABL: İp urgan halat

HABLÜ'L-METİN: Sağlam ip

İslâ-miyet Kur'ân-ı Kerim

HABT: İptal etme bozma bozulma

HACALET: Utanma utangaçlıkla şaşırma

HACCAC: 1

Irak valisi olup müslümanlara zulmeden Yusuf bin Sakifî'nin ünvanı

2

Delil ile galip olan

HÂCET: İhtiyaç gereklilik

DEF-İ HÂCET: Abdest bozma

ARZ-I HÂCET: Eksiğini isteğini bildirme

HACR: 1

Men etme yasak etme

2

Kucak oğuş himaye

HACR-I TAHRÎM: Haramı yasaklamak

HADD: 1

Sınır

2

Gerçek değer

3

Şeriatçe verilen ceza

HADD-İ TAM: Tam sınırında derecesinde kıvamında

HADES: 1

Yeni olma sonradan olma

2

Abdesti tazelemeyi gerektiren şey manevî pislik

HÂDİ: 1

Hud'a yapan hileci aldatıcı

2

Fena bozuk

HÂDÎ: Hidayet eden doğru yolu gösteren mürşit

HADİS: Peygamberimizin sözü

HÂDİSÂT: Yeni olan şeyler olaylar

HÂDİSÂT-I ACÎBE: Şaşılacak garib olaylar

HÂDİSE: Yeni olan sonradan olan şey olay

HADİS-İ KUDSÎ: Mânâsı Allah tarafından vahyedilen lafzı Peygamberimize ait hadis

HAFA: Gizlilik kapalılık

HAFAYA: Gizli şeyler sırlar

HAFAZA: 1

Muhafızlar koruyucular bekçiler

2

Koruyucu melekler

HÂK İLE YEKSAN: Toprakla bir yıkık harap yerle bir

HÂK: Toprak

HAKAİK: Hakikatler gerçekler

HAKAİK-İ SÂBİTE: Değişmez hakikatler

HAKAMEYN: İki hakem: Sıffîn vak'asında Hz

Ali ile Hz

Muaviye arasında hakem seçilen Amr b

Âs ile Ebu Musa el-Eş'arî

HAKAYIK: Hakikatler gerçekler

HAKEM: Bir işte karar vermeye yetkili kişi

HAKÎKAT: 1

Bir şeyin aslı mahiyeti

2

Gerçek doğru

3

Sadakat kadirbilirlik

Sözlük anlamıyla söylenen söz

HAKÎM: 1

Âlim bilgin

2

Doktor

3

Hikmeti bilen filozof

(Allah'ın isimlerinden)
HÂKİM: Hakim yargıç hüküm veren hükmeden hükümran olan üstün olan

HAKÎM-İ MUTLAK: Allah

KİTAB-I HAKÎM: Kur'ân

HÂKİMİYET: Hakimlik üstünlük egemenlik

HAKİR: İtibarsız değersiz önemsiz

HAKK: Doğruluk insaf hak

(Allah'ın isimlerinden biri)
HAKK-I MÜDAFAA: Savunma hakkı

HAKK-I MÜKTESEB: Elde edilmiş hak

HAKK-I ŞİRB: İçme hayvan veya tarla için su olma hakkı

HAKKU'L-YAKÎN (HAKKE'L-YAKÎN): Bilgi ve marifet mertebelerinin en yükseği bizzat yaşayarak elde edilen bilgi gerçeğin özünü kavramak

HAKŞİNASLIK: Doğruyu hakkı tanımak

HALÂL: 1

Dostluk

2

İki nesne arası açık olmak

HALÂS: Kurtulma kurtuluş

HALASKÂR: Kurtarıcı

HALÂVET: 1

Tatlılık şirinlik

2

Zevk

HALEF: Birinden sonra gelip onun yerine geçen kimse ardıl

HALET: Hal suret keyfiyet

HALET-İ İHTİZAR: Can çekişme hali sakınılacak hal

HALET-İ NEZİ': Ölüm hali sekarat-ı mevt

HALF: Yemin etmek

HALHAL: Kadınların ayak bileklerine taktıkları altın veya gümüş halka ayak bileziği

HÂLIK: Yaratan yaratıcı

(Allah'ın isimlerinden)
HALÎL: 1

Dost

2

Zevc koca

HALÎME: Yumuşak huylu kadın

(Peygamberimizin süt annesinin adı)
HÂLİS: Hilesiz katkısız duru

HALK: Yaratma yaratılma

HALK-I CEDÎD: Yeniden yaratılış

HALK-I DÜ CİHAN: İki cihanın halkı ölüler ve diriler

HALT: 1

Karıştırma

2

Uygunsuz söz söyleme

HALVET: 1

Yalnız kalma tenhaya çekilme

2

Tenha yer ibadet için tenha hücre

HÂM: Çiğ olmamış

HAM: Eğri bükülmüş

HAMD Ü ŞÜKRAN: Allah'ı minnet ve şükranla övme

HAMD: 1

Övgü medh

2

Allah'a şükran hislerini bildirmek

HAME: 1

Yük

2

Ana karnındaki çocuk

HAME: Balçık çamur
HAMEİN MESNUN: Değişken balçık

HÂMÎ: Himaye eden koruyucu

HAMÎD: Allah'ın adlarından

HÂMİD: Hamd eden şükreden

(Hz

Muhammed (s

a

v

)'in lakabı

)
HAMİE: Balçıklı çamurlu

HÂMİL: 1

Yüklü

2

Gebe

HÂMİLE: Gebe kadın

HÂMİŞ: Mektubun altına ilave edilen yazı hâşiye dipnot

HAMR: Şarap

HAMÛLE: 1

Yük

2

Gemi yükü

HANEDAN: Kökten asîl ve büyük aile ocak

HANİF: İslâmiyetten önce Allah'ın birliğine inanan ve Hz

İbrahim dinine bağlı olan kimse

HÂRÂBAT: Harabeler viraneler meyhaneler

(Ziya Paşa'nın meşhur antolojisi)

HARABE: Şehir ve ev yıkıntısı virane

HARBÎ: 1

Harble ilgili

2

Savaş yerinde bulunan ve müslüman olmayan kimse

3

Anlaşma yapılmamış düşman

4

Tüfek doldurma âleti

HAREC: 1

Darlık sıkıntı zorluk

2

Günah

HAREM: 1

Girilmesi serbest olmayan yer

2

İhrama girilen yerden itibaren Kâbe'ye doğru olan kısım

HAREM-İ ŞERİF: Kâbe ve civarı

HARİKULÂDE: Olağanüstü eşi görülmemiş

HARS: 1

Tarla sürmek

2

Yarmak

3

Ekin kültür

HASÂNET: Bir bina veya yapının sağlamlığı

HASB: Göre nazaran gereğince

HASBE: Kızamık hastalığı

HASBE'L-ÂDE: Âdet gereği alışıldığı gibi

HASBE'L-BEŞERİYE: İnsanlık gereği

HASBETEN LİLLAH: Allah rızası için

HASEB: Baba tarafından gelen soyluluk asalet

HASED: Haset kıskançlık çekememezlik

HASENÂT: İyilikler güzel işler

HASENE: İyilik güzel iş

HASF: Yere batma ışığı sönme

HÂSIL: Husûle gelen peyda olan çıkan üreyen

HÂSILA: Bir işten elde edilen sonuç

HÂSIL-I KELAM: Sözün özeti

HÂSİD: Haset edilen kıskanç

HÂSİR: 1

Hasret çeken meramına kavuşamayan

2

Zarar görmüş

HASÎS: 1

Nekes cimri

2

Alçak değersiz

HASLET: Tabiat huy yaratılış

HASR: 1

Sıkıştırma

2

Etrafını çevirme mahsus kılma tahsis etme

HASR-I EVKAT: Bütün vakitlerini o işe verme

HASR-I NEFS: Kendini o işe adama

HASSA ORDUSU: Hükümdarın kendine mahsus ordusu

HÂSSE: Bir şeye mahsus olan kuvvet duygu

HAŞERAT: 1

Küçük böcekler; Karınca akrep yılan gibi hayvancıklar

2

Değersiz ve zararlı adamlar

HAŞÎN: Katı sert kırıcı kaba

HÂŞİR: Toplayan bir araya getiren

HAŞİYE: Dipnot

HAŞR Ü NEŞR: Toplayıp dağılma haşir neşir

HAŞR: 1

Toplama

2

Ölüleri diriltip mahşere çıkarma

3

Kur'ân'-ın 59

sûresi

HAŞYETULLAH: Allah korkusu

HATA: 1

Yanlış yanılma

2

Günah

HÂTEM: Mühür

HATEMÜ'L-ENBİYA: Peygamberlerin sonuncusu: Hz

Muhammed (s

a

v

)

HÂTİM: 1

Mühürleyen mühürleyici

2

Bitiren sona erdiren

HÂTİME: Son nihayet

HATT: 1

Çizgi

2

Satır

3

Yazı

HATT-I KUR'ÂN: Kur'ân yazısı

HAVÂİC: İhtiyaçlar

HAVÂRİYYÛN: Hz

İsa'nın oniki kişiden ibaret olan ashabı

HAVASS: 1

Hasseler duyular

2

Muhterem ve seçkin kişiler

HAVASS-I HAMSE: Beş duyu

(Görme tatma işitme dokunma koklama)
HAVÂYİC-İ ASLİYE: Aslî ihtiyaçlar

HAVF VE RECA: Korku ve ümit

HAVF: Korku korkma

HÂVİ: İhtiva eden içine alan şâmil içeren

HÂVİYE: Cehennemin yedinci katı en şiddetli yeri

HAVL: 1

Sene yıl

2

Etraf çevre

3

Kuvvet kudret

HAYA: 1

Utanma sıkılma

2

Ar namus edeb

3

Günahtan kaçınma

HAYAT: Dirilik canlılık

HAYAT-I BÂKİYE: Ölümsüz hayat

HAYAT-I BEŞER: İnsan hayatı

HAYAT-I FÂNİYE: Geçici hayat

HAYLİ: Oldukça

Epeyce

HAYR Ü ŞER: İyilik ve kötülük

HAYR: İyi faydalı hayırlı

HAYRET: Şaşma şaşırma ne yapacağını bilmeme

HAYRHAH: Hayır sahibi

HAYRÜ'L-BEŞER: İnsanların hayırlısı Hz

Muhammed

HAYRÜ'N-NÂS: İnsanların hayırlısı

HAYSİYYET: Şeref onur itibar değer

HAYSİYYET-İ EBEDİYYE: Edebî itibar

HAYT: İplik lif tel

HAYT-İ ESVED: Siyah iplik fecir zamanı yavaş yavaş silinen gecenin karanlığı

HAYTÜ'L-EBYAZ: Beyaz iplik fecir zamanı ufukta bir çizgi şeklinde beliren ve giderek artan sabah ağartısı

HAYY: 1

Diri canlı

2

Allah'ın isimlerinden

HAYYE ALE'L-FELÂH: Toplanıp felaha gelin haydin felaha

HAYYE ALE'S-SALAH: Toplanıp namaza gelin haydin namaza

HAYYÜ'L-KAYYÜM: Her an diri olan yöneten düzenleyen

HAYZ VE NİFAS: Aybaşı hali ve lohusalık

HAYZ: Kadınlarda aybaşı hali akıntısı

HAZER: Sakınma kaçınma korunma çekinme

HAZF: Aradan çıkarma kaldırma giderme silme gizli tutma

HÂZIRA: 1

Şehirli

2

Bir yere yerleşmiş

3

Medeni

HÂZIRÛN: 1

Meydanda gözönünde olanlar

2

Hazır olanlar

HAZÎNE: Hazine devlet malının saklandığı yer

HEBA: 1

Toz zerre

2

Boş nafile

HEBÂEN MENSÛRA: Boşuna harcanarak

HEDEF: Maksat amaç

HEDER OLAN: Boşa giden

HEDER: Boşa gitme yok yere giden şey

HEDİY: Beytullah için getirilen kurbanlar

HEDY: Harem-i şerife götürülen kurban

HELÂK: 1

Mahvolma ölme

2

Harcanma

3

Çok yorulma

HEMŞİRE: Kız kardeş

HENDESE: Geometri

HERC Ü MERC: Alt üst karmakarışık allak bullak

HERDEM: Her zaman daima

HEREM: 1

İhtiyarlama kocama

2

Mısır ehramlarından biri

HETK-İ HÜRMET: Saygının ortadan kalkması

Şer'an haram olanın bozulması

HEVÂ: 1

Heves istek arzu sevgi hoşlanma

2

Nefsanî zevklere uyma

HEVÂ-İ NESÎM: Latif hava

Mâne-vî gıda

HEVAMM: 1

Böcekler haşereler

2

Yılan pire akrep gizli zararlı hayvanlar

HEVÂPEREST: Meşru olmayan lezzet ve heves peşinde olan

HEVDEC: Kadınların binmesi için deve üzerine yapılan küçük mahfel

HEY'ET: 1

Şekil suret

2

Görünüş

3

Durum

HEY'ET-İ İCTİMAİYYE: Toplantı heyeti sosyal durum

HEZL: 1

Eğlence alay şaka

2

Latife

3

Mizah

HIDK: Öç almak için kin besleme

HIFZ: Saklama koruma ezberleme

HIFZISSIHHA: Sağlığı koruma

HIKD: Kin tutma öç almak için fırsat bekleme

HINZIR: 1

Domuz 2

Pis ve katı yürekli kimse

HIRMAN: Mahrumluk ümitsizlik

HIRZ: 1

Sığınak

2

Nazar boncuğu nazar duası

3

Tılsım

HISÂL: Huylar mizaçlar karekterler

HIŞM: Kızgınlık öfke gazap

HITBE: 1

Okunmuş

2

Söz kesilmiş nişanlı kız veya kadın

HIYAR: 1

Bir işi yapıp yapmamakta serbestlik İslâm hukukunda alış-veriş hususunda muhayyerlik

2

Hayırlılar iyiler

HİBE: Bağışlama bağış

HİCAB: 1

Utanma sıkılma

2

Perde hail engel

HİCRÂN: 1

Ayrılık

2

Unutulmaz acı keder

HİCRET: 1

Memleketten memlekete göç

2

Hz

Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicreti Miladın 622

senesi

HİCRET-İ SENİYYE-HİCRET-İ NEBEVİYYE: Peygamberimizin Mekke'den Medine'ye göçü

HİCV: Birini şiirle yermek gülünç hale koymak alay etmek

HİCVİYYE: Hicv sözü veya yazısı taşlama

HİDAYET: Hak yola doğru yola erme

HİDAYET-İ İLÂHİYYE: İlâhî hidayet Allah'ın doğru yola erdirmesi

HİKMET: 1

Hakimlik bilgelik

2

Sebep

3

Felsefe

HİKMET-İ İLÂHİYYE: Allah'ın hikmeti yalnız O'nun bileceği iş

HİKMET-İ TEŞRİ: Kanun yapma hikmeti

Allah'ın emir ve yasaklarında gözetilen Rabbanî incelikler

HİLAF: 1

Karşı zıt

2

Yalan

HİLÂFET: 1

Birinin yerini tutma

2

Peygamberin vekilliği halifelik

HİLÂFETEN: 1

Birinin yerine geçerek

2

Halife olarak

HİLAF-I EDEB: Terbiye ve ahlâka aykırı

HİLÂL: Yeni ay

HİL'AT: Elbise kaftan

HİL'AT-İ RİSALET: Peygamberlik elbisesi

HİLF: Yardımlaşma ittifak sözleşme

HİLKAT: 1

Yaratılış

2

Tabiat

HİLKAT-İ ÂDEM: İlk insanın yaratılışı

HİLKAT-İ ARZ: Dünyanın yaratılışı

HİLL: 1

Hilal

2

Hac zamanında ihrama girilen yerin dışında kalan saha haremin dışı

HİLM Ü HAYÂ: Yumuşaklık ve utanma duygusu

HİLM: Yumuşaklık insanın tabiatında olan yumuşaklık duygusu

HÎN: An zaman vakit sıra

HİRFET: Sanat meslek

HİSAB: Hesap saymak aritmatik

HİSAL-HISAL: Huylar tabiatlar

HİSAR: 1

Kuşatma etrafını alma

2

Etrafı istihkamlı kale bent

HİSS: Duyma kuvveti duygu

HİSSE: Pay nasip

HİSSEDÂR: Pay hisse sahibi

HİSS-İ KABLELVUKU: Önsezi

HİSSÎ: His ile duygu ile ilgili duygusal

HİSSİYYAT: Duygular sezişler

HİTAB: Bir veya daha fazla kimselere söz söyleme nutuk

HİTAB-I ÂM: Umuma hitap bir topluluğa söyleme

HİTAB-I EZELÎ: Başlangıçsız çok eski söz

HİTÂM: 1

Son nihayet

2

Bitme tükenme

HİTÂN: 1

Sünnet sünnet etme

2

Duvarlar engeller

HİZB-HİZİB: 1

Kısım bölük

2

Taraftar

3

Kur'ân cüzünün dörtte biri

HOD BE HOD: Kendi kendine kendi başına

HOD: 1

Kendi

2

Baş zırhı

HODGÂM: Bencil egoist kendini beğenmiş

HUB: Güzel hoş iyi

HUBB: Sevgi muhabbet

HUBB-İ DÜNYA: Dünya sevgisi

HUBS: 1

Pislik

2

Kötülük

HUCCÂC: Hacılar

HUCCET-HÜCCET: 1

Vesika delil senet

2

Tanınmış bilginlere verilen ünvan

HUD'A: Aldatma oyun hile

HUDÂ: Allah yaratıcı

HUDDAM: Hizmetçiler

HUDUD: Sınırlar hudutlar

HUDÛS: Sonradan olma

HUFFAZ: Ezberleyiciler Kur'ân'ı ezbere bilenler

HUKUK: 1

Haklar

2

Hakikatler

3

Kanunların verdiği hak

HULASA: Bir şeyin bir sözün özü özeti

HULÂSA-İ KELÂM: Sözün özeti

HULD AZABI: Ahiratteki ebedî azab

HULD: 1

Sonu olmayan

2

Ebedî devamlı

HULF: Verdiği sözü tutmama yemininde durmama

HULK: Huy tabiat

HULKUM: Boğaz gırtlak ağızdan mideye giden yol

HULÛD: Ölmezlik süreklilik devamlılık

YEVM-İ HULÛD: Kıyamet günü

HULÛM: 1

Rüyalar hülyalar

2

Düş azması

HULÛS: Halislik saflık gönül temizliği

HULÛS-İ NİYET: Halis samimi niyet

HUMS: Beşte bir

HÛN: 1

Kan dem

2

Öldürme öc

HUNEFA': "Hanif"in çoğulu

Allah'ın birliğine inananlar Hz

İbrahim dininden olanlar

HURAFAT: Aslı esası olmayan sözler ve rivayetler hurafeler

HURAFE: Uydurma hikâye ve rivayet

HURDE: Değersiz şey kırıntı

HUREMAT - HURMÂT - HURUMAT: Haram olan şeyler dince yasak olan şeyler

HURÎ: 1

Cennet kızı

2

Sevgili

HURÛC: Çıkma çıkış dışarı çıkma

YEVM-İ HURÛC: Kıyamet günü

HURÛF: Harfler

HURÛF-İ HECA: Alfabe harfleri

HURUF-İ MUKATTAA: Bazı surelerin başında bulunan ve ayrı ayrı okunan harfler

HURUM: Haramlar dince yasak olanlar

HUSUS: İş şekil yol konu

HUŞÛ: 1

Gönül alçaklığı tevazu

2

Korku ile sevgi arası durum saygı

HUTAME: Cehennemin adlarından biri cehennemin beşinci tabakası

HUTUT: 1

Çizgiler

2

Yazılar

3

Yollar

HUZUR: 1

Hazır bulunma

2

Rahat

HÜCCET: 1

Vesika delil

2

Seçkin âlimlere verilen ünvan

HÜCCETÜ'L-İSLÂM: İmam Gazali'nin lakabı

HÜCEYRE: 1

Küçük delik oyuk

2

Odacık hücrecik

HÜCRE: 1

Odacık göz

2

Dokuların organların en küçük parçası hücre

HÜDA: 1

Doğru yol gösterme

2

Hidayet etme

3

Kur'ân-ı Kerim'in adlarından biri

HÜKEMA: Hakîmler bilginler filozoflar

HÜKM-HÜKÜM: Yargı emir komuta

HÜNSA: 1

Kendisinde hem erkeklik hem dişilik alâmeti bulunan kimse

2

Aynı çiçekte erkeklik ve dişiliğin bulunması

HÜRRE: Cariye veya esir olmayan kadın

HÜSN Ü KUBUH: Güzellik ve çirkinlik

HÜSN: Güzel iyi güzellik iyilik

HÜSNA: En güzel

HÜSN-İ AKİBET: Netice güzelliği

HÜSN-İ DİLÂRÂ: Gönül alıcı güzellik

HÜSRAN: 1

Zarar ziyan

2

Beklenilenin elde edilememesinden duyulan acı mahrumiyet acısı

HÜVE: 1

O

2

Allah

HÜVE'L-BÂKÎ: Bâkî kalan Allah'tır

HÜZN-HÜZÜN: Gam keder sıkıntı

ICL: Dana sığır yavrusu

IDLÂL: Saptırma azıtma

ISLAH: Düzeltme ve imâr etme

ISLAHAT: Düzeltmeler tashihler iyi hale getirme mükemmelleştirme

ISTIFÂ: Seçme ayıklama süzme

ITLÂK: 1

Salıverme

2

Boşama

3

Soyutlama söyleme kullanma

ITNÂB: Konuşurken fazla tafsilât vermek sözü gereğinden fazla uzatmak

IYÂN: Âşikâr belli

IZTIRÂRÎ: Mecburiyet altında olan

İBÂD: Kullar

İBÂDÜ'R-RAHMÂN: Allah'ın kulları

İBÂHE: 1

Mübah olmak

2

Ateş söndürme

İBDÂ: 1

Meydana getirme

2

Yaratma

İBKÂ: "Bekâ"dan: Devamlı kılmak

İBKÂM: Susturma bir tartışmada ağız açamıyacak hale getirme

İBN: Oğul

İBNULLAH: Allah'ın oğlu

Hıristiyanlar Hz

İsa'ya İbnullah derler

İBRÂ: Bağışlanma temize çıkma aklanma

İBRET-ENGİZ: İbret verici

İBTİDÂ: Başlangıç baş taraf

İBTİDÂ-İ KIRAAT: İlk okuma

Okumaya başlama

İBTİLÂ: Belaya uğramak musibete düşmek kötü şeye düşkünlük

İCÂBET: 1

Kabul etme

2

Muvafakat etme

İCÂD U İBDÂ: Yapma ve yaratma

İ'CÂZ: 1

Aciz bırakma

2

Mucize göstererek muhatabı cevap veremez duruma düşürme

3

Aciz bırakma

İCÂZ: 1

Sözü kısa söyleme

2

Az sözle çok mânâ anlatma

İCBÂR: Zorlama cebretme

İCL: Dana buzağı

İCMÂ: Dağınık şeyleri bir araya getirme toplama

İCMÂ-I ÜMMET: Büyük fakihlerin dinle ilgili bir konuda görüş birliğinde olmaları

İCMÂL: Kısaltma ihtisar özet

İCTİMAGÂH: Toplantı yeri

İCTİNÂB: Çekinme sakınma

İDÂRE-İ KELÂM: Sözü mümkün mertebe yürütmek işi idare etmek

İDDET: Bekleme süresi

İslâm hukukunda kocasından boşanan bir kadının 100 gün kocası ölen bir kadının 130 gün bekleme müddeti

Bu müddet geçmeden başkasıyla evlenemez

İDGÂM: Birbirine benzeyen iki harfi bir yazıp şeddeli okuma

İDHÂL: Dâhil etme içine alma

İDLÂL: Dalâlete sokma sapıtma

İDLÂL-İ İLÂHÎ: Allah'ın kulu saptırması

İDRÂK: 1

Anlayış akıl edinme

2

Yetişmek erişmek

3

Olgunlaşma çağını bulma

ÎFÂ: 1

Ödeme yerine getirme

2

Bir işi yapma

3

İş görme

İFK: İftira iftira ekmek Hz

Aişe'ye yapılan iftira

İFLÂH: Felâha selâmete kavuşmak

İFNÂ:: Mahvetmek yok etmek

İFRÂT: Haddi aşma pek ileri gitme

İFRÂZ: Bütünden parça ayırma

Bölme

İFRÎT: Çetin cin öfkeli insan

İFTİTAH TEKBİRİ: Namaza başlama tekbiri

İGÂSE: İmdada yetişmek yardım etmek

İĞFÂL: Yanıltma ve aldatma

İĞTİSÂL: Gusletme

İĞVÂ: Ayartma baştan çıkarma

İHÂTA: 1

Kuşatma etrafını çevirme

2

Geniş tam bilgi ve ihtisas

İHDÂS: Ortaya çıkarma

İHFÂ: Gizleme saklama

İHLÂL: "Halel"den bozma sakatlama kusurlu hale getirme

İHLÂS: Samimiyet doğruluk riyasızlık

Kur'ân-ı Kerim'in 112

Sûresi

İHMÂL: Mühlet verme

İHRÂC: Çıkarmak

İHRÂM: Hacıların giydikleri dikişsiz elbise

İHRÂZ: Nail olmak kazanmak almak

İHSÂN: 1

İyilik etme

2

Bağış bağışlama

3

Sağlamlaştırma

İHTİCÂC: Hüccet delil göstermek

İHTİDÂ: Hidayete ermek İslâm olmak

İHTİKÂR: 1

Haksız kazanç aşırı kâr vurgunculuk

2

Hakarete katlanmak

İHTİLAF: Ayrılma ayrışma çözülme

İHTİLAF-I EDYÂN: Dinlerin ayrılıkları farklı farklı oluşları

İHTİLÂM: Düş azması uyurken cenabet olma

İHTİLÂT: Karışma karışıp görüşme komplikasyon

İHTİRAS: Bir şeyi fazla arzulama ve ona fazla düşkünlük

İHTİRAZ: Sakınma çekinme

İHTİRÂZÎ: Çekinme sakınma ile ilgili

İHTİSAR: Kısaltma icmâl etme

İHTİSAS: Özellik kazanma uzmanlaşma

İHTİVA: İçine alma içinde bulundurma içerme

İHTİYAR: Seçme seçilme

İHTİZÂZ: 1

Haz duymak ferahlanmak

2

Titreşim

İHVAN: Kardeşler arkadaşlar aynı tarikata mensup olanlar

İHYÂ: Diriltme hayat verme

İKÂB: Ceza azap cezalandırma

İKAL: 1

Bağ

2

Ayak bağı

İKÂLE: 1

İki tarafın isteğiyle alışverişi bozmak

2

Dememiş iken "dedim" diye iddia etmek

İKÂME: Yerleştirmek iskan etmek vücuda getirmek

İKÂMET: İmamlık halifelik önderlik

İKÂNİYYE: Yakînî bilgiye tabi olanlar

Din ve bilginlerce ileri sürülen şeyleri delil aramaksızın doğru sayan anlayış

İKLÂB: Çevirme bir halden başka bir hale döndürme

İKTİBAS: 1

Ödünç almak

2

Bir kelimeyi bir cümleyi veya bunların mânâlarını olduğu gibi alma aktarma

İKTİDÂ: Uymak tabi olmak

İKTİSAB: 1

Kazanma

2

Tahsil etme

3

Elde etme

İKTİSÂD: Ekonomi

Toplumun tutumluluğu

İKTİZA: 1

Lazım gelme gerekme

2

İşe yarama yararlık

ÎLÂ: 1

Yemin etmek

2

Erkeğin bir müddet karısına yaklaşmaması

için yemin etmesi

3

Sıkıntı ve derde uğrama

İLÂF: Ülfet ettirme ülfet ettirilme alıştırma uzlaştırma

İLÂH: Mabud tanrı

İ'LÂ-YI KELİMETULLAH: Allah'ın adını yüce tutmak

İLHÂD: 1

Dinsizlik inanç bozukluğu

2

Allah inancından ayrılış tevhid inancından ayrılma

İLLET: Hastalık sebep gaye hedef

İLLET-İ ÛLÂ: Birinci sebep ilk sebep

İLLET-İ VÜCÛD: Varlık sebebi

İLLİYYET: Sebep ile ilgili sebeplilik

İLME'L-YAKÎN: İlmî bilgi

Kesin bilgi

İLM-İ FERÂİZ: İslâm hukukunda miras taksimi ile ilgili bilim dalı

İLM-İ HÂL: İslâm dininin her müslüman için bilinmesi gereken temel bilgileri

İLM-İ HEY'ET: Astronomi ilmi

İLM-İ HİKMET: Düşünce bilgisi felsefe

İLM-İ LEDÜNN: Gayb ilmi Allah'ın sırlarına ait ilim

İLM-İ MEÂNÎ: Meânî ilmi belagat

İLM-İ TEVHİD: İlm-i kelâm

İLM-İ USÛL ve AKÂİD: Usûl ve akâid ilmi

İLM-İ VEHBÎ: Allah tarafından verilen ilim

İLTİBAS: Benzeyen şeyleri birbirine karıştırma

Şaşırıp yanılma

İLTİCA: Sığınma

İLTİZAM: 1

Kendisi için gerekli sayma

2

Bilerek isteyerek taraf tutma

İLZAM: Delil göstererek muhalifi susturmak

İ'MÂL: Yapma işleme iş yapma

İMÂLE: 1

Bir tarafa meylettirmek bir tarafa eğmek

2

Bir heceyi vezne uydurmak için uzatarak okumak

İMDÎ: Artık bu halde böyle olduğu halde

İMKÂN VE CÜNÛB: Mümkün ve gereklilik

İMLÂ: Doldurma yazdırma

İMSÂK: 1

Oruca başlama zamanı

2

Kendini tutmak bir şeyden el çekmek

İMTİNA: Çekinme vazgeçip geri durma

İMTİSÂL: Örnek kabul etme

İNÂBE: 1

Günahlardan vazgeçip Hak yola dönmek

2

Bir mürşidden el alıp yerine geçme

İNADİYYE: Eşyanın hakikatini inkâr etme felsefesine bağlılık

İN'ÂM: İhsan nimet verme

İNÂS: Kadınlar kızlar

İNÂYET: 1

Dikkat gayret özenme

2

Lütuf ihsan iyilik

İNDALLAH: Allah yanında

İNDE'L-CUMHUR: Çoğunluğun yanında çoğunluğun nazarında

İNDE'L-HÂCE: İhtiyaç zamanında

İNDİRAC: İçine konma arasına sıkışma

Derecelenme

İNDİYYE: Kendi görüşüne tabi olan

İNFAK: Nafaka verme besleme geçindirme

İNFİSÂL: 1

Ayrılma 2

Azledilme işinden uzaklaşma

İNFİTÂR: Yarılma açılma

İNHİRÂF: Doğru yoldan sapma

İN'İKÂS: Bir yere çarpıp geri dönme aksetme

İNKÂR: Tanımama

İNKIBÂZ: 1

Büzülüp toplanma çekilme

2

Kasvet keder sıkıntı

3

Kabızlık peklik

İNKILÂB: Bir halden başka bir hale dönme

İNKIRAZ: Tükenme blitme kırılıp yok olma

İNKITÂ: Kesilme

İNKIYÂD: Boyun eğme mutî olma itaat etme

İNKİŞÂF: Gelişme ilerleme

İNS U CİN: İnsan ve cin

İNS: İnsan

İNŞÂ: Yapma vücuda getirme

İNŞİKÂK: İkiye ayrılma yarılma

İNŞİRAH: Ferahlamak sevinç duymak

İNŞİRAH-I SADR: Vicdan ferahlığıvicdan huzuru

İNTAK: Nutka getirmek söyleme yeteneği olmayanı söyletmek

İNTİBAK: Uyma uygun hale gelme

Edebiyatta iki zıd şeyin ortak özelliğini bulup birleştirme

İNTİFÂ: Fayda sağlama menfaatlanma

İNTİŞÂR: Yayılma

İNZÂL: İndirme indirilme

İNZÂL-İ MENÎ: Üreme organından meni çıkması

İNZÂR: Korkutmak sakındırmak

İ'RÂB: 1

Düzgün konuşma ve hakikatı belirtme

2

Arapça kelimelerin sonundaki harf veya harekenin değişmesi

İRÂDE-İ CÜZ'İYYE: Allah tarafından insanın yetkisine bırakılan cüz'î irade

İnsan iradesi

İRÂE: "Rü'yet"ten: Gösterme tayin etme

İ'RÂZ: Yüz çevirme başka tarafa dönme

İRBE: Kadına ihtiyaç duymayan erkek

İRCA': Döndürme geri çevirme

İRS: 1

Ölen kişinin mirasçılarına kalan mal veya para

2

Veraset soya çekim

İRŞAD: Doğru yolu gösterme

İRTİCÂ': Gerilik geriye gitme eskiyi isteme

İRTİDÂD: Din değiştirme dinden çıkma dinden dönme

İRTİFÂ': Yükseklik yükselme

İRTİHÂL: Vefat etmek ölmek

İRTİKÂB: 1

Kötü bir iş işleme

2

Rüşvet yeme

İS'ÂF: Birinin isteğini kabul edip yerine getirme

ÎSÂL: Ulaştırma vardırma

İSKÂT: (Sükut'tan) Susturma

İSKAT: 1

Düşürme aşağı alma

2

Hükümsüz bırakma iptal etme

İSKAT-I CENİN: Çocuk düşürme

İSM-İ ÂZAM: Allah Teâlâ'nın en büyük adı

İSM-İ FAİL: İş yapan kimse

İSM-İ HÂS: Özel isim

İSNAD-I MECAZÎ: Mecazî isnad bir sözün mecaz anlamını tercih etmek

İSNEYN: 1

Pazartesi günü

2

İki

İSRA: Gece yürüyüşü yürütme

İSTİÂB: İçine alma kaplama

İSTİÂRE: 1

Ödünç alma

2

Bir kelimenin mânâsını muvakkaten başka bir kelime hakkında kullanma

İSTİÂRE-İ TEMSİLİYYE: Teşbihin esas unsurlarından biri ile yapılan benzetme

İSTİÂZE: "Eûzü billâhi mineşşeyta-nirracîm" sözünü söyleyerek Allah'a sığınma eûzü çekme

İSTİB'ÂD: Uzaklaşma uzaklaştırma akıl dışı sayma

İSTİ'DÂD: 1

Alışma ünsiyet

2

Kabiliyet

İSTİDLÂL: Bir delile dayanarak bir şeyden netice çıkarmak

Delil getirerek anlamak

İSTİDRÂC: 1

Derece derece yükselmeyi istemek

2

Fâsık veya kâfir olduğu belli bir şahsın gösterdiği harika

İSTİDRÂK: Yetişme nail olma

İSTİFA: Memuriyetten azlini istemek

İSTİFHAM: Anlamaya çalışmak soru sormak soru

İSTİFHAM-I İNKÂRÎ: Olumsuzu pekiştiren soru şekli

"Hiç yapar mı?" ifadesindeki gibi

İSTİGÂSE: 1

Yağmur isteme yağmur duası etme

2

Yardım ve imdad isteme

İSTİĞFÂR: Af talep etme

İSTİĞNA: Gönül tokluğu

İSTİĞRAK: Bir şeyi baştan aşağı kaplamak

Tasavvuf erbabının vecde gelip kendinden geçmesi

İstiğrak lâmı: Bir cinsin bütün bireylerini içine alan belirtme edatı lâm-ı tarif diğer adıyla harfi tarif

İSTİHBÂR: Haber ve bilgi alma

İSTİHFÂF: Hafife alma önem vermeme hor görme

İSTİHLÂK: Tüketme kullanarak yok etme

İSTİHSÂL: Üretmek hâsıl etmek çoğaltmak

İSTİHSÂN: Beğenme iyi ve güzel bulma

İSTİHZÂ: Alay etmek

İSTİKBÂL: 1

Gelecek zaman

2

Gelen bir kimseyi karşılamak

İSTİKRÂ: 1

Gezme dolaşma âvârelik konuklama

2

Bir şey hakkında etraflı bilgi edinme

İSTİKRÂH: Kerih ve kötü görmek tiksinmek bir şeyi beğenmemek bir şeyi zorla yapma

İSTİLÂ: Bir yeri kuvvet kullanarak ele geçirmek

İSTİ'LÂM: 1

Selâm vermeyi isteme

2

Kâbe'yi tavaf esnasında Hacerü'l-Esved'i selâmlamak

İSTİ'MÂL: Kullanma

İSTİMDÂD: Yardım isteme

İSTİMRÂR: Devamlılık

İSTÎNÂF: 1

Yeniden başlama

2

Bidayet mahkemesinde verilen bir hükmün bir üst mahkemeye başvurarak feshini isteme

İSTİNÂFİYYE: 1

Yeniden başlamaya ait

2

İstinaf mahkemesine ait

3

Arapça'da bir soruya cevap anlamında bulunan cümle

İSTİNBÂT: Bir iş veya sözden gizli bir anlam çıkarmak tahmin etmek

İSTİNBÂT: Bir söz veya işten gizli bir mânâ çıkarma zımnen açık olmayarak dolayısıyla anlama

İSTİNKÂF: Kabul etmeme yüz çevirme çekimser kalma reddetme

İSTİNSÂH: Nüshasını çıkarma bir sûretini çıkarma kopye etme

İSTİSÂL: Kökünden sökmek

İSTİSHÂB: "Sohbet"den: Yanına alma yanına alınma

İSTİSKÂ: 1

Su isteme

2

Yağmur duasına çıkma

3

Vücudun bir yerinde su toplanması

İSTİŞÂRE: Müşavere etme danışma

İSTİŞHÂD: 1

Şahid gösterme

Delil getirme belge

2

Şehid olma

İSTİTÂAT: Güç yetirme kudret

İSTİTÂR: Örtünmek kapanmak

İSTİVÂ: 1

Müsavî olma denk olma

2

Düz olma düzlük

3

Kaplama örtme

4

Ortada ve tam bir derecede bulunma

İSTÎZÂN: İzin isteme

İŞ'ÂR: 1

Yazı ile haber verme

2

Anlatmak bildirmek

İŞKİL: Kuşku zan

İŞMÂM: "Şemm"den

1

Koklatma koklatılma

2

Tecvid ıstılâhında harfin zamme harekesine işaret etme

İŞRÂK: "Şark"tan: 1

Güneşin doğması ve etrafı ışıklandırması

2

Parlama ışıklandırma

İŞTİÂL: Alevlenme tutuşma

İŞTİBÂH: Şüphelenme şüpheye düşme

İŞTİGÂL: Meşguliyet uğraşma

İŞTİHÂR: Şöhret bulma ün kazanma

İŞTİKÂK: Bir kökten parçalara ayrılmak

Türeme

İŞTİRA: Satın alma

İŞTİYAK: Fazla arzu ve şevk

Hasret çekmek özlemek

İTÂB: Azarlama tekdir etme

İ'TİKÂF: Bir yere çekilip tek başına ibadetle meşgul olmak

İ'TİNÂ: Çok dikkat etme özenme

İ'TİZÂL: 1

Bir tarafa çekilme

2

İşten çekilme

3

Vâsıl b

Ata'nın kurduğu Mutezile mezhebini benimseme

4

Takımdan ayrılma

İ'TİZÂR: Özür dileme

İTKAN: 1

Muhkem sağlam kalma

2

İnanma emin olma

İTLÂF: Telef etmek ziyan etmek

İTMÂM: Tamamlama ikmâl etme

İTMİ'NÂN: Emin olma güvenme

Kalbin mutmain olması

Gönülden inanma

İTTİBÂ: Tâbi olma uyma ardısıra gitme

İTTİHAD: Birlik beraberlik

İTTİKÂ: Sakınma

Takva ehlinden olma

İTTİRAD: Düzenli uygun biçimde sıra ile birbirini izleyen

Biteviye

İTTİSÂF: Vasıflanmak bir sıfat sahibi olmak

İVAZ: Karşılık olarak verilen şey bedel

İVME: Acele etme koşma

İZÂFET: 1

İki şey arasındaki ilgi bağ

2

İsim tamlaması isim takımı

İZÂHÂT: Açıklamalar

İZÂLE: Giderme def etme yok etme

İZÂN: Zekâ anlayış

İZÂR: Belden yukarıya mahsus örtü peştemal futa

İZMÂR: Gizleme saklama

İZMİHLÂL: Yok olma mahvolma

İZZET: Değer şeref saygınlık

KABİH-KABİHA: Çirkin yakışıksız fena ayıp

KÂBİL: 1

Kabul eden kabul edici

2

Olan olabilir

KABİLİYET: Anlama anlayış kabul edebilirlik alabilirlik

KABİR: Mezar ölünün gömüldüğü yer

KABZ: 1

El ile tutma avuç içine alma kavrama

2

Bir malı teslim alma

3

Peklik kabız

KABZA: 1

Tutacak tutanak yeri sap

2

Bir avuç bir tutam bir el dolusu şey

3

Pençe

KADEM: 1

Ayak adım

2

Yarım arşın uzunluğunda bir ölçü

3

Uğur

KADER: Cenab-ı Hakk'ın kâinatta mevcut her şeyin bütün özelliklerini ezelden bilip takdir etmesidir

KADÎM: 1

Eski

2

Öncesini bilir kimse bulunmayan öncesi bilinmeyen şey

Başlangıcı olmayan ötedenberi mevcut bulunan

KADİR-İ MUTLAK: Mutlak güçlü (Allah)

KADİR-U KAYYUM: Kadir ve Kayyum (Allah)

KADR: 1

Değer itibar onur haysiyet meziyet

2

Rütbe derece

KÂFÎ: Elveren yetişen yeter

KÂFİR: 1

Hakk'ı tanımayan bilmeyen 2

Allah'ın varlığına ve birliğine inanmayan

3

Küfreden küfredici

4

İyilik bilmeyen nankör

KAHHÂR: 1

Ziyadesiyle kahreden kahredici yok edici batırıcı

2

Allah'ın isimlerinden biri

KAHIR: 1

Aşırı üzüntü acı keder

2

Ezici davranış zulüm

3

Baskı ile iş gördürme zorlama

KÂHİN: 1

Gaipden haber verme iddiasında bulunan kimse falcı

2

İlkel dinlerin ruhani reisleri

KÂHİR: 1

Kahreden zorlayan

2

Üstün gelen ezen ezici

3

Yok eden ortadan kaldıran

KAHR: 1

Zorlama zorla bir iş gördürme

2

Üstün gelerek mahvetme batırma ezme

3

Çok kederlenme çok üzüntü duyma

KAİDE: 1

Esas temel

2

Usul nizam kural

3

Taban

4

Ayaklık

5

Yaprakların köke birleştiği yer

KAİDE-İ KÜLLİYYE: Açık sarih olan hükümler genel kurallar

KAİL: 1

Söyleyen diyen

2

Razı olmuş boyun eğmiş

KAL': Koparma koparılma sökme sökülme çıkarılma temelinden çekip atma

KALBEDEN: Değiştiren çeviren

KALP: 1

Yürek

2

Yürek hastalığı

3

Gönül

4

Her şeyin ortası ehemmiyetli alıcı noktası değiştirme çevirme

KÂM: 1

Meram arzu istek amel

2

Lezzet zevk

KAMER: Ay

KÂMİL: 1

Bütün eksiksiz tam

2

Kemale ermiş olgun

3

Geniş bilgili kültürlü bilgin

KANÛN: Devletin yasama kuvveti tarafından herkesçe uyulmak üzere konulan her türlü nizam kaide

KARÂBET: Soyca yakınlık hısımlık akrabalık

KÂRBÂN: Kervan

KÂRHÂNE: 1

İş yeri iş yapılan yer dükkan

KÂRİ': 1

Kıraat eden okuyan okuyucu

2

Kur'ân'ı usulünce okuyan

KÂRİA: 1

Pek şiddetli rüzgâr 2

Ansızın gelen büyük belâ

3

Kıyamet

4

Belâdan kurtulmak üzere okunan "el-Kariâtü" sûresi

KARÎB: Yakın yakın olan uzak olmayan soyca yakın

KARÎN: 1

Yakın

2

Bir şeye sahip olan bir şeye nail olan

3

Hısım komşu arkadaş gibi yakın

KARÎNE: Karışık bir iş veya meselenin anlaşılmasına yarayan hal ipucu

KARÎNE-İ MANİA: Kelimenin gerçek anlamında alınmasına engel olan ipucu

KARN: 1

Boynuz

2

Yüz yıllık zaman

3

Vakit zaman

4

Yaşıt bir yaşta olan

KARÛN: 1

İsrailoğullarında zenginliği ile meşhur olan bir insan

Krezüs

2

Çok zengin

KARYE: Köy

KARZ: 1

Ödünç verme ödünç alma

2

Ödünç verilen veya alınan şey borç

KARZ-I HASEN: Faizsiz verilen borç

KASEM: Yemin and

KASIR: 1

Kısa

2

Küsur

KÂSİB: Kesbeden kazanan kazanmak için çalışan kazanç sahibi

KASÎDE: Onbeş beyitten aşağı olmamak bütün beyitlerin ikinci mısraları en başta bulunan mısra ile kafiyeli bulunmak ve daha çok büyükleri övmek üzere yazılan nazım

Koçaklama

KASR: 1

Kısa kesme kısaltma kısma

2

Azaltma kesme eksiklik

3

Köşk saray 4

Tahsis

5

Kıraatte uzatmadan okumak

KASR-I SALÂT: Seferde olan bir kimsenin dört rekatlı namazı ikişer rekat kılmakla namazı kısaltması

KASVET: 1

Katılık sertlik

2

Merhametsizlik acımasızlık

3

Sıkıntı gönül darlığı

KÂŞİF: Keşfeden bulan meydana çıkaran

KAT': 1

Kesme biçme

2

Halletme karar verme sona erdirme bitirme

KATİL: 1

Katleden öldüren

2

Adam öldüren kimse

KATL: Öldürme

KATL-İ ÂM: Halkı bütünüyle kılıçtan geçirme

KAVÂİD: Kaideler usüller kurallar

KAVÂİD-İ KÜLLİYYE: Genel kaideler kurallar

KAVÎ: 1

Kuvvetli güçlü

2

Güvenilir sağlam

KAVL (Kavil): Lakırdı söz söz atma

KAVL-İ İLÂHÎ: İlâhî söz

KAVLÎ: Söz ile ilgili söz olarak sözde

KAVM: 1

İnsan topluluğu

2

Bir peygamberin gönderildiği topluluk

KAYD: 1

Bağlanma bağlayacak şey

2

Bir yere yazma

3

Sınırlama belirtme

4

Önem verme unsurlama

KAYD-İ HAYAT: Yaşadığı sürece ölene dek

KAYLULE: Öğle uykusu

KAYSER: Eski Roma ve Bizans imparatorlarının lakabı hükümdar

KAYYUMİYET: Kendiliğinden eze-lî ve ebedî olarak var olmak

KAZÂ: 1

Allah'ın ezeldeki hükmü 2

Kadılık (ilçe) merkezi

3

Kadılık etme işi mahkemenin kararı hükmü

4

Yapma yapılma işleme

5

İstemeden yapılmış bir kötülük

KAZAYA: Kaziyeler önermeler işler meseleler

KAZF: İftira etmek isnat etmek kadına zina isnat etmek

KÂZİF: Bir kadına zina suçu isnat eden

KAZİYYE: 1

İş mesele dava

2

Önerme

KAZİYYE-İ BEDİHİYYE: Bedîhî kaziyye isbata muhtaç olmayan açık hüküm

KAZİYYE-İ MUHKEME: Kesin hüküm değişmez ilke

KEBAİR: Büyük günahlar

KEBÎRE: Büyük günah

KEBÎRU'L-MÜTEÂL: Açık ve gizli her şeyi bilen büyük ve yüce olan

Allah Teâlâ

KEF: Köpük

KEFARET-KEFFARET: İşlenen bir günaha bir yeminin bozulmasına karşılık verilen sadaka

KEFERE: Kâfirler inanmayanlar

KEHANET: Kâhinlik gaipten haber verme falcılık

KEHLE: Bit

KELÂLE: 1

Akrabalığı uzaktan olma

2

Yorulma tükenme

3

Bıçak kör olma

KELAM: 1

Söz söyleyiş nutuk

2

Dil lehçe

3

Kelâm ilmi İslâmî inanç meselelerinden bahseden ilim

KELÂM-I NEFSÎ: İçten kendi kendine konuşma

Cenab-ı Hakk'ın harf ses ve söz olmaksızın zatî kelamı

KELÂMÎ: 1

Sözle ilgili söze ait

2

Kelamcılar yolu

KELAMULLAH: Allah sözü Kur'-ân-ı Kerim

KELB: Köpek

KELB-İ AKUR: Salar azgın ısırıcı köpek

KELB-İ MUALLEM: Ava alıştırılmış köpek

KELEPİR: Zahmetsiz ücretsiz çok ucuz ele geçen

KEMAL: 1

Olgunluk olma

2

Eksiksizlik tamlık

3

Değer baha

4

Bilgi fazilet

KEMALAT: Faziletler olgunluklar insanın bilgi ve güzel ahlâkça tam ve olgun olması

KEMMİYET: 1

Sayı

2

Nicelik

3

Tekillik veya çoğulluk

KERAHET: 1

İğrenme istemeyerek zor altında yapma

2

Şeriatin yasaklamadığı fakat harama yakın olma ihtimali olan ve çekinilmesi gereken husus

KERAMAT: Kerametler velilerin olağanüstü işleri

KERH: İğrenme tiksinme istemeyerek zor altında yapma

KERHEN: İstemeyerek tiksinerek zor altında kalarak yapma

KERİH: İğrenç tiksindirici pis kokan

KERÎM: Kerem sahibi cömert ulu büyük

KERR Ü FER: Muharebede geri çekilerek tekrar hücuma geçme

KERR: Çekilme ve yeniden hücum etme

KESAD: 1

Kıtlık yokluk

2

Sürümsüzlük alış-veriş durgunluğu

KESAFET: 1

Sıkılık tokluk

2

Kalınlık yoğunluk

3

Saydam olmama

4

Koyuluk

5

Kalabalık

KESB: 1

Kazanma kazanç edinme

2

Geçimi sağlama için kullanılan âlet veya iş

KESBÎ: Sonradan kazanılarak olan

KESRET: 1

Çokluk bolluk ziyadelik

2

Kalabalık

KEŞF: 1

Açma meydana çıkarma gizli bir şeyi bulma bir sırrı öğrenme

2

Allah tarafından ermişlere ilham edilen gizliyi bilme yetisi

KEŞİŞ: Karabaş evlenmez rahip manastır rahibi

KETM: Gizleme sır tutma söylememe

KEYFEMAYEŞA: Nasıl isterse

KEYFEMETTEFAK: Rastgele her nasıl rastlarsa

KEYFİYET: 1

Nitelik bir şeyin nasıl olması

2

Bir olayın geçişi

3

Madde iş

KEZA: Böyle böylece bu dahi böyle

KEZALİK: Keza bu da öyle böylece

KEZZAB: Çok yalancı çok yalan söyleyen

KIBLE: Namazda yönelinen taraf Kâbe'nin bulunduğu taraf

KILADE: Gerdanlık

KILLET: Azlık kıtlık

KIRAAT-İ ÂSIM: Âsım kırâeti bizim kırâetimiz

KIRÂET: Okuma ibare sökme düzgün ve sürekli okuma

Kur'ân okuma

KIRÂET-İ AŞERE: Kur'ân'ın on kırâet üzere okunması

Kırâet imamları şunlardır: Nafi İbn Kesir Ebu Amr İbn Amir Asım Hamza Kisaî Ebu Cafer Yakub ve Halef

KIRAN: 1

Yakınlık

2

İki gezegenin bir burçta bulunması

KIRTAS: Kâğıt

KISAS: Kıssalar

KISAS: Öldürmenin öldürme yaralamanın yaralama ile cezalandırılması: Göze göz dişe diş gibi

KISAS-I ENBİYA: Peygamberlerin kıssaları

KISM: Parçalara ayrılmış şeyin her parçası çeşit

KISSA: Anlatılan gerçek veya uydurma olay hikâye

KISSÎS: Keşiş

KIST: Ölçü ve tartıda doğru davranma

2

Pay parça

3

Parça parça verilen bir şeyin bir defada ödenmesi

KISTAS: Terazi ölçü ölçü birimi

KIT'A: En az iki beyitten meydana gelmiş olan nazım parçası

KITAL: Vuruşma savaş

KIYAM: 1

Kalkma ayakta durma ayağa kalkma

2

Namazın ayakta kılınan kısmı

3

Bir işe kalkışma

4

Karşı koyma ayaklanma

KIYAMET: Ölümden sonra dirilme kıyamet günü

KIYAS MAA'L-FÂRIK: Birbirine benzemeyen şeyler arasında yapılan kıyas

KIYAS: 1

Bir şeyi bir şeye benzeterek veya ona göre tutarak hüküm verme

2

Benzetme genel kurala uydurma

3

Hakkında âyet ve hadis olan benzerlerine göre hükmetme

KIYAS-I CELÎ: Açık ve belirli olan kıyas

KIYAS-I FÂSİDE: Yanlış bozuk geçersiz kıyas

KIYAS-I HAFİ: Gizli belirsiz kıyam

KIYASÎ: Kıyasan uygun olan

KIYMET: Değer tutar bedel itibar onur

KİBR: Büyüklük büyük olma büyüklük taslama yüksekten bakma

KİBRİYA: 1

Büyüklük ululuk

2

Allah

KİFAF-KEFAF: 1

Bir şeyin misli miktarı

2

İhtiyaca yetecek kadar rızık yiyecek

KİLAB: Köpekler

KİNÂYE: Doğrudan doğruya değil dolaylı anlam taşıyan söz

KİSRA: Eski İran hükümdarlarının lakabı

KİSVE: Elbise özel kıyafet kisbet

KİTABET: Yazmak kâtiplik

KİTAB-I EKMEL: En mükemmel kitap Kur'ân

KİTAB-I MÜBİN: Açık hak ile batılı ayıran kitap Kur'ân-ı Kerim

KİTAB-I MÜNİR: Nurlu kitap Kur'ân-ı Kerim

KİTABULLAH: Allah kitabı Kur'-ân-ı Kerim

KİTMAN: Sır saklama kimseye sır açmama hali sır tutarlık

KUBH: Çirkinlik çirkin iş

KUBUR: Mezarlar kabirler

KUDRET: 1

Güç

2

Allah'ın bütün varlıkları kuşatmış olan gücü

3

Varlık zenginlik

4

Ehliyet becerebilme

KUDRET-İ BÂLİGA: Kemal bulmuş güç

KUDSÎ: Kutsal melekut ve lâhut âlemine mahsus

KUDUM: 1

Uzak bir yerden uzun bir yoldan gelme

2

Ayak basma

Teşrif etme

KULUB: Kalpler gönüller

KURBET: 1

Yakınlık Allah'a yakınlık

2

Hısımlık akrabalık

KURUN: Zamanlar devirler büyük tarih bölümleri

KURUN-İ ÂHİRE: Son asırlar

KURUN-İ KADİME: Eski çağlar

KURUN-İ SÂLİFE: Geçmiş asırlar

KURUN-İ ULÂ: İlk çağlar

KURUN-İ VUSTA: Orta çağlar

KUUD: Oturma namazın oturarak kılınan kısmı

KUVVE: 1

Kuvvet güç

2

Fikir niyet

3

Yeti

4

Nitelik

5

Duyu

KUVVET: Güç takat kudret

KÜFFAR: Kâfirler inkârcılar

KÜFR: 1

Allah'a inanmama ve ona ortak koşma

2

Dinsizlik imansızlık kâfirlik

3

Nankörlük

4

Kaba ayıp söz söyleme sövme

KÜFRAN: Görülen bir iyiliği unutma

KÜFRAN-I NİMET: Nankörlük

KÜHULET: Orta yaşlılık olgunluk çağı

KÜLFET: Zahmet zor iş

KÜLLÎ: Genel bütün çok tümel

KÜLLİYAT: Bütün hepsi bir yazarın bütün eserleri

KÜLLİYET: Genellik bütünlük çokluk

KÜNH: Bir şeyin aslı temeli dip kök öz

KÜNYE: Künye kişinin kimliğinin yazılı olduğu kâğıt veya levha

KÜRRE: Küre yuvarlak top

KÜRRE-İ ARZ: Yerküre dünya yeryüzü

KÜRSÎ: 1

Oturulacak yüksekçe yer taht makam

2

Arş-ı a'lâ'nın altında bulunan yer ve gökleri kuşatan alan

KÜSUF: Güneş tutulması

KÜTÜB: Kitaplar

KÜTÜB-İ EHADİS: İlâhî kitaplar: Tevrat Zebur İncil Kur'ân-ı Kerim

KÜTÜB-İ MÜNZELE: Allah tarafından indirilmiş olan kutsal kitaplar

KÜTÜB-İ SÂLİFE: Geçmiş eski kitaplar

KÜTÜB-İ SİTTE: Altı hadis kitabı: Buhârî Müslim İbn Mâce Ebu Davud Tirmizî Nesaî

LÂBÜD: 1

Çok gerekli mutlaka 2

Ayrılık yok

LÂEDRİYYE: Şüphecilerle alakalı

Şüphecilik üzerine kurulu felsefe ekolü

LAFZÎ: Sözlü

LAĞV: 1

Faydasız boş şey

2

İptal etmek

3

Hata etmek

4

Hükümsüz kılmak

LÂHIK: 1

Yetişen ulaşan erişen

2

Namaz başlangıcında imama uymuşken ayrılarak tekrar namaz bitmeden imama uyan kimse

LÂHİN: Kur'ân-ı Kerim'i okurken telaffuzunda yanlışlık yapan

LÂHUTÎ: Uluhiyet âlemiyle ilgili

LÂHÜT: İlâhî âlem ulûhiyet âlemi

LAHZA: En kısa zaman an

LÂİN: Lânet eden

LAÎN: Lânetlenmiş

LÂMEKÂN: Yersiz yurtsuz mekansız

LÂM-I TARİF: İsimlerin başına getirilen belirleme edatı

LÂYEZÂL: Zevâl bulmaz yok olmaz

LEBBEYK: Buyurunuz emrediniz

LEDÜNNİYAT: Allah'ın sırlarına ait bilgi mecazen bir şeyin iç yüzü

LEFF-Ü NEŞR: Sarıp bağlama ve çözüp yayma

Birkaç isim yazdıktan sonra onların her birine ait özellik veya görevleri ayrıca sıralama

Bu sıralama isimlerin sırasına uygun sırada olursa "mürettep" adını alır

Olmazsa "müşevveş" adını alır

LEMYEZEL: Yok olmayan

LETÂİF: Lâtifeler incelikler

LEVH-İ MAHFÛZ: Allah yanında her şeyin yazılı bulunduğu manevî levha

LEVM: Çekiştirme kötü söyleme kınama

LEYL Ü NEHÂR: Gece ve gündüz

LEYL: Gece

LEYLE-İ AKABE: Nübüvvetin 11

yılında Mekke dışında Akabe denilen yerde Medine halkından bir topluluğun Hz

Muhammed (s

a

v

) ile konuşup İslâm'ı kabul ettikleri gece

LEYLE-İ Mİ'RÂC: Mi'râc gecesi

LİAN: Lânetleşmek

İki kişinin birbirini lânetlemesi

LİAYNİHÎ: Aynı kendisi bizzat kendisinden dolayı

LİBAS: Elbise

LİVÂTA: Erkekler arasındaki cinsî münasebet cinsel sapıklık

LİVÂÜ'L-HAMD: Hz

Muhammed (s

a

v

)'in ahiretteki sancağı

LİVECHİLLAH: Allah adına

LİZÂTİHÎ: Kendisi bizzat

LUTF-İ İLÂHÎ: Allah'ın ihsanı

LÜBB: 1

İç öz

2

Akıl

3

İçli şeyin içi

LÜMEZE: Herkesi ayıplama

MAA: Beraber birlikte

MAAD: 1

Dönüp gidilecek yer

2

Ahiret

3

Dönüş geri gidiş

4

Dünya'dan sonraki hayat

5

Gaye amaç ulaşılacak yer

MAA-HÂZA: Bununla beraber bununla birlikte
MAAMÂFİH: Bununla beraber

MAASÎ: Âsilikler isyanlar günahlar

MAAZALLAH: Allah korusun Allah saklasın

MABA'D-TABİA: Fizikötesi metafizik

MA'BUD: Kendine ibadet olunan tapılan Allah

MÂCİN: Hileyi hile yolunu öğreten

MADDE: 1

Madde

2

Maya cevher

3

Cisim

MADDE-İ ÛLÂ: İlk cevher

MADDİYET: Gözle görülür elle tutulur şey

MADDİYYAT: Gözle görülür elle tutulur şeyler

MADDİYYUN: Maddenin ezelî ve ebedî olduğuna inananlar materyalistler

MA'DUM: Yok olan mevcut olmayan

MÂDÛN: Alt aşağı alt derece emir altında bulunan

MAFEVK: Üst yukarı üst derecede bulunan kimse âmir

MA'FÜVV: 1

Suçu bağışlanmış affolunmuş

2

Muaf tutulan istisna edilen

MAĞFUR: Günahları bağışlanmış ölmüş kimse rahmetli olmuş

MAĞRİB: Batı garb batı tarafında olan yerler

MAĞRİBÎ: Batılı mağribli

MAĞRİFET: Allah'ın kullarını bağışlaması yarlıgaması

MAĞŞUŞ: Karışık katışık saf olmayan

SİKKE-İ MAĞŞUŞ: Karışık hileli madenî para

MAHALL: Yer

MAHARET: Ustalık beceriklilik

MAHBUB: Sevilmiş sevilen sevgili

MAHFÎ: Gizli saklı

MAHFUZ: 1

Saklanmış korunmuş

2

Ezberlenmiş

LEVHİ MAHFUZ: Allah tarafından takdir edilenlerin ezelde yazılı bulunduğu levha

MÂHİR: Maharetli hünerli becerikli

MAHİYET: Bir şeyin aslı esası içyüzü özü

MAHKEME: Davaların görülüp karara bağlandığı yer

MAHKEME-İ KÜBRA: Âhirette Allah huzurunda kurulacak büyük mahkeme

MAHKÛM: 1

Hükmolunan birinin hükmü altında bulunan 2

Hüküm giymiş

3

Katlanma zorunda olma

MAHLAS: 1

Kurtulacak yer

2

Bir kimsenin takma adı mahlası

MAHLÛK: Yaratılmış yaratık

MAHMUD: 1

Hamd olunmuş övülmüş övülmeye layık

2

Ebrehe'nin Kâbe'yi yıkmak için getirdiği filin adı

MAHMUL: 1

Yüklenmiş

2

Bir şeyin üzerine kurulmuş

MAHREC: 1

Dışarı çıkacak çıkılacak kapı

2

Ağızdan harflerin çıktığı yer

MAHREK: 1

Hareketli bir noktanın takip ettiği yol

2

Bir gezegenin bir devrede üzerinden gittiği farzolunan dairevî hat yörünge

MAHSUSÂT: Gözle görülür şeyler

MA'HUD: 1

Ahdolunmuş bilinen sözleşilen

2

Sözü geçen

MAHV: 1

Yok etme ortadan kaldırma

2

Beşerî noksanlardan kurtulma hali

MAHZUF: Silinmiş kaldırılmış gizli tutulmuş

MAHZUR: Sakınılacak korkulacak şey engel sakınca

MÂİ': 1

Men eden alıkoyan engel olan

2

Engel özür

MAİDE: 1

Yemek yenilen sofra yemek ziyafet

2

Kur'ân-ı Kerim'in 5

sûresi

MAİŞET: Yaşama yaşayış geçinme geçinmek için lüzumlu şey

MAİYYET: Beraberlik arkadaşlık bir büyük memurun emrinde bulunma

MAKAM: 1

Durulan durulacak yer

2

Memuriyet memurluk yeri

MAKAM-I İBRAHİM: Kâbe'de bulunan ve Hz

İbrahim'in ayak izi olduğu söylenen taş

MAKAM-I MAHMUD: Peygamberimizin cennetteki makamı şefaat makamı

MAKARR: Durulan yer karargâhocak merkez başkent payitaht

MAKBUZ: 1

Alınmış alındı belgesi

2

Sıkılmış daraltılmış

MAKLÛB: Altı üstüne getirilmiş ters çevrilmiş başka şekle sokulmuş

MAKSUD: Kastolunan istenilen şey emel

MAKSURE: Camilere etrafı parmaklıklı yüksekçe yer

MAKTUL: Vurulmuş öldürülmüş katledilmiş

MA'KUL: Akla uygun akıllıca iş gören anlayışlı mantıklı

MAL: Varlık para kıymetli eşya

MÂLİK: Sahip bir şeyi olan bir şeye sahip olan

MÂLİKÜ'L-MÜLK: Mülkün sahibi Allah

MA'LUL: İlletli hastalıklı sakat

MA'LÛM: Bilinen belli

MA'LUMAT: Bilinen şeyler biliş bilgi

MAMÛRE: İnsan bulunan bayındır şenlikli yer şehir kasaba

MÂNÂ: 1

Anlam

2

İçyüz

3

Akla yakın sebep

4

Rüya düş

MÂNEVİYE: İyilik ve kötülük ilâhı diye iki ilâha inanmaktan ibaret batıl bir mezhep olup zerdüştlerden alınmıştır

MANEVİYYAT: Maddî olmayan manevî olan hususlar

MANSUB: Nasbolunmuş konmuş dikilmiş nesne

MANTIK: 1

Söz

2

Mantık ilmi vasıta ve delil arasında tutarlılık

MANTIKU'T-TAYR: Kuş dili Feridüddin Attar'ın meşhur eseri

MANTUK: Söylenmiş denilmiş söz kelam nutuk mefhum

MARAZ: Hastalık illet

MA'RİFE: Mânâ ve mefhumu belirtilmiş olan söz belirli

MA'RİFET: 1

Herkesin yapamadığı ustalık ustalıkla yapılmış olan şey

2

Bilme biliş bilgelik

MA'RİFETULLAH: Allah'ı tanıma bilme

MARUF: 1

Bilinen tanınan meşhur ünlü

2

Şeriatin emrettiği uygun gördüğü

MASARİF: Sarfolunanlar harcananlar

MASDAR: 1

Bir şeyin çıktığı yer temel kaynak

2

Fiil kökü

MASHARA: Maskara soytarı

MÂSİVA: 1

Bir şeyden başka olanların hepsi

2

Dünya ile ilgili olan şeyler

3

Al