Çökme Döneminde İslahat Fermanı

Osmanlı İmparatorluğu'nun çökme döneminde devletin yıkılmaktan kurtarılması için siyasi kuruluşlar kişi hakları yeni kurumların kurulması konularında yapılması düşünülen köklü değişiklikler için Abdülmecid ve Abdülaziz zamanlarında çıkartılan fermanlardır

1839'da Gülhane Hatt-ı Hümayunu 1856 Islahat Fermanı ve 1860 Abdülaziz Fermanı'dır Bu fermanlarla devletin çöküşünün toplumsal ve ekonomik nedenleri araştırılmadan bazı batı kuruluşlarını ve anlayışını devlete getirmekle devletin kurtarılabileceği sanılmış fakat bu fermanlarla toplumdaki kuruluş ve anlayış ikileme düşmüş İslam dünya görüşü ve bu anlayışla kurulan kuruluşlarla birlikte batı taklitçisi kuruluşlar türemiştir Bu iki ayrı görüş ve kuruluşlar arasındaki çatışmalar sonucunda toplumun içinde daha büyük sorunlar çıkmış çöküşü önleyeceği düşünülen ıslahat fermanları beklenen etkiyi gösterememiştir

Bu dönemde Batı'nın ekonomik desteğine vereceği borçlara gereksinim duyan Osmanlı Devleti bunları ancak batı devletlerine çeşitli imtiyazlar tanımak koşuluyla elde edebilmiştir Bu imtiyazlar sayesinde Osmanlı topraklarına giren yabancı sermaye ve yatırım sahip olduğu imkan ve güçle yerli sanayii büyük ölçüde öldürmüştür Böylece Osmanlı Devleti yarı sömürge bir devlet haline gelmiş bütün ekonomiksi ve zenginlik kaynakları Batılı devletlerin eline geçmiştir Bu anlamda Islahat Fermanları dış görünüşüyle ileriye dönük olmalarına rağmen gerçekte toplumsal ve ekonomik hayatı olumsuz yönde etkilemiştir