Dinler Tarihi: Sihizm

Sihizm olarak geçen Sıkh Dini; Hindistan ´da takriben 1500 ´lü yıllarda doğmuştur Günümüz Hint Yarımadası ´nda diğer dinlere nazaran daha aktif ve uzlaşmaz tutumu ile gündemde kalmaya çalışan Sıkh Dini Hint Felsefesinden kaynaklanan Maya ve Nirvana tasavvurlarını benimsemiş olmakla tanınmıştır Sihizm günümüzde Hindistan ´ın dini ve siyasi hayatında önemli yerini korumaktadır

Doğuşu ve Gelişmesi

Sihizm Sri Guru Nanak Dev Ji (1469-1539) tarafından kurulmuştur edilmiştir Ýslam ve Hinduizm karışımı bir dini harekettir Sihler Kuzeybatı Hindistan ´ın Pencap bölgesinde yaşamaktadırlar 1995 sayımına göre nüfusları 187 milyon idi Bu da Hindistan nüfusunun % 19 unu teşkil etmekteydi Ayrıca küçük gruplar halinde İngiltere Kanada ABD Malezya ve Doğu Afrika ´da bulunmaktadırlar Günümüzde Hint dini ve siyasi hayatında önemli bir yer tutmaktadırlar

Sihizm hareketini Pencap ´ta ilk başlatan Guru Nanak (1469-1539) yalnızca dini akideler çerçevesinde Müslüman ve Hindu unsurlarını uzlaştırmaya gayret ederek başlamıştır O sistemi “Tanrının birliği” “İnsanlığın kardeşliği” “Kast sisteminin reddi” ve “puta tapıcılığın faydasızlığı” prensipleri üzerine kurmuştur İslam ´ın Hindistan ´a girmesinden sonra İslam ile Hinduizmi sentezleme çalışmalarının en ilgi çekeni Nanak ´ın çalışmasıdır Önce siyasi olarak başlayan bu hareket sonradan dini bir yön kazanmıştır İslam tasavvufunun da etkisinde kalan Nanak Kuzey Hindistan ´da vaazlarda bulunmuş ve uzlaştırmacı (Sinkretist) Sih hareketini ortaya çıkarmıştır İslam ´ın Tanrı inanışını Hinduizmin Maya ve Nirvana tasavvurlarını ve tenasüh (ruh göçü) fikrini kabul etmiş olmasına rağmen Avatarlara inanmayı reddetmiştir

Budanın reformcu hareketine benzer şekilde Nanak da kast sistemini bütünüyle reddetmiş putlara tapınmanın kötülüğü ile kardeşçe sevginin önemini dile getirmiştir

Ortaçağ boyunca Hindistan ´da çıkan toplumsal dinsel ve siyasal hoşnutsuzlukların yeni dini reformistler tarafından ortaya konacak ilkelerle giderilmesi bekleniyordu Özellikle İslam ´ın Hindistan ´a girmesiyle Hinduizmle Ýslam arasında Orta Yolcu uzlaştırmacı hareketler ortaya çıkmıştır Dini reform konusunda XVyüzyılın ikinci yarısında kendisini kabul ettiren ilk büyük isim Kabir (Kebir) dir O (İS1435-1518) tek tanrı inancını yerleştirmeye çalışmış ancak Hinduizmin bazı önemli kavram ve düşüncelerini muhafaza etmişlerdir Müslüman hükümdar Ekber de (1542-1605) düşünce bağlamında bütün dinleri felsefi bir monoteizmde uzlaştırmayı denemiş Onun açtığı bu yolda yürüyüp de başarıya ulaşmış olan Sihizmin de kurucusu Nanak olmuştur

Guru Nanak ve Misyonu

Guru Nanak İS 1469 yılında Hindistan ´ın en kritik döneminde Pencap ´taki Talvandi köyünde doğmuş çocukluğu ve yetişkinlik çağı bu köyde geçmiş; bu köyde evlenmiş ve bu köyde iki oğlu olmuştur Fakir ancak soylu bir ailenin çocuğu idi O Sultanpur şehrinde Müslüman bir idarecinin hizmetinde uzun yıllar geçirdi Guru Nanak ´ın hayatını üç parçaya ayırabiliriz: İlk 30 yıllık bölümü Talvandi ve Sultanpur şehrinde ev hizmetçiliği yaparak geçirmiştir İkinci 22 yıllık peryod uzak yakın birçok yerlere misyonerlik seyahatleriyle geçirdiği dönemdir Üçüncü son 18 yıllık bölümü ise Kartarpur ´da müritlerini eğitmeye harcadığı hayatının son bölümüdür

Hayatının ilk safhası aynı zamanda aydınlanmaya ulaştığı dönemdir O boş zamanlarında ormana çekilip düşüncelere dalmış bu gezilerinin birinde kendisine “Yüce Tanrının varlığı düşüncesini yayma” görevi verilmişti Bu arada kendisi Mekke ´ye gitmiş Tanrının evinin sadece Kabe olmadığı sonucuna varmış 1500 yılına doğru “tek ve gerçek olan tanrı” sını anlatmak için Sultanpur şehrinden çıkmış kutsal yerleri gezmiş birçok din adamlarıyla görüşmüş tartışmalara girişmiş bu sırada bir zengin tarafından şerefine Ravi Nehri kıyısında kurulan Kartapur köyüne yerleşti ve hayatının son on yılını burada geçirdi Bu köyde yeni inancını yaymaya çalıştı Guru Nanak insanın eşitliği üzerinde durdu O Hindularla Müslümanları birbirlerine yaklaştırmaya çalıştı O önemli şeyh ve azizlerin yanına gitti ve onlara ruhsal hayatın gerçek yolunu açıklamaya çalıştı O kast sisteminin ayırıcı özelliğine hep karşı çıktı Kendisini en alt kastın bir üyesi olarak adlandırdı hep Guru Nanak 1539 yılında 70 yaşında iken geride iki oğul ve birçok Sih bırakarak bu dünyaya veda etti Guru Nanak ´ın ölümünden sonra Guru olarak Sihlerin başına Angad (1504-1552) geçti Angad Nanak ´ın en sadık talebesiydi ve Nanak ´ın telkin ettiği tenasüh (ruh göçü) inancı gereği Onun ruhunun sırasıyla kendini takip eden “guru”ya geçeceği fikri ile Angad ve daha sonra gelen guruların hepsi Nanak ´ın yeni tezahürleri olarak görüldü

Angad 1552 yılına kadar sürdürdüğü guruluğu sırasında Nanak ´ın şiirlerini bir araya topladı Nanak ´ın ilk biyografisini yazdı Pencap ´ta kullanılan Gurmuki Kutsal Metni Angad ´a dayandırıldı

Sihler arasında birlik ve beraberliği sağlayan 3 guru Amar Das (1479-1574) yeni töreler oluşturdu Kendilerine özel evlilik ve doğum törenleri ihdas etti Kendisini ziyarete gelenlerle birlikte yemek yedi Dini toplantılarda üç festivali (Divali Barsakhi ve Maghi) ortaya koydu Ondan sonra da Amardas ´ın damadı Ram Das guru oldu Guru Ramdas (1534-1581) 4 guru olarak misyonerlik faaliyetlerine ağırlık verdi Ramdas zamanında zengin ve fakir sınıflar arasında Sihizm yayıldı Bazı Aristokratlar Amitsarı ( Ramdas ´ın yeni ibadet merkezi olarak kurduğu ve yerleştiği yer ) ziyaret etmişler ve Onun müritleri olmuşlardır

Cemaatin gelişimi Ramdas ´ın en küçük oğlu Arjan ´ın (1563-1606) 5 guru olmasıyla sürdü Arjan Ramdas ´ın hayatını kendisine adadığı en küçük oğlu idi Arjan babasının isteğiyle evlenmek üzere Lahor ´a gitti Orada babasından ayrı kaldığı için korkunç bir depresyon geçirdi O haliyle Guru aşkı ve hasretiyle dopdolu iki önemli şiirsel mektuplar yazdıysa da Kardeşi Prithi Chand onlara el koyduğundan mektuplar babasına ulaşmamıştı Mektuplarının bir yerinde : “Ruhum Guruyu görmenin hasretiyle yanıyor ve inliyor Feryatlarım yağmur için ağlayan Çatriklerin feryatlarına benziyor” diyordu Üçüncü mektup Ramdas ´a ulaşınca Onu hemen çağırdı Prithi Chand babasının yerine geçmeye çok meraklı ve istekliydi Ancak Guru Ramdas çocuklarını test etti ve sonunda küçük oğlu Arjan ´ı halefi tayin etti Guru Arjan Sihlerin endüstriyel ve kültürel merkezi olan Amritsar ´ı daha da geliştirdi Oradaki Altın Mabed ´in (Har Mandar) yapım işini sona erdirdi Bu Mabed Sihlerin ziyaret ettiği kutsal bir mabettir Ekber Şahın Sihlere tahsis ettiği toprak üzerinde Ramdas zamanında yapımına başlanmıştı Tapınak güzel bir gölet ortasında etrafındaki topraktan daha düşük seviyede bina edilmişti Yine Arjun ilk dört Gurunun ilahilerini ve Hindu Bhagatları ve Bhattları topladı Onlara kendi dikte ettiği ilahileri içeren Gurdası ilave etti 1604 de ilk kitap Adi Granthın derlemesini tamamlamış oldu Bu kitapta Sihlerin dini inanç ve ahlak ilkeleri ortaya konulmuştur Amritsar Onun zamanında bankacılığın marangozluk nakış süsleme ve at eğiticiliğin merkezi oldu Sihleri Orta Asya ve Afganistan ´a iyi atlar için gönderdi Sihler atları yetiştirme ve binicilikte ilerlediler Bütün bu gelişmeler Ekber ´in oğlu Cihangir ´in döneminde oluyordu Müslümanlar bile Altın Mabede (Har Mandar) geliyorlardı Cihangir onların kendilerine ait kelimeler kullanmaları gerektiğini böylece oraya akan trafiğin kesileceğini düşündü Guru Arjan ´dan Adi Granthdaki İslam ´ın Peygamberi Muhammed ile ilgili bölümlerin çıkarılmasını istedi Guru bunu yapmayı reddetti Bu arada Divanda yalan yanlış hikayelerle Cihangirin düşünceleri zehirlendi Sonunda Guruya kaynamış sular ve kumlarla işkenceler yapıldı Guru Arjan büyük bir tevekkülle bütün eziyetlere katlandı Sih tarihinin ilk şehidi oldu

Har Gobind (1595-1644) babası Arjun ´un 1606 da ölmesi üzerine 6 guru olarak Sihlerin başına geçti Babası Moğol tiranlığının kurbanı olmuştu Har Gobind zamanında Sihler Cihangir ve daha sonra oğlu Şah Cihana karşı askeri teşkilatlanma yoluna gittiler Bunun için 800 at 300 atlı süvari ve topçu sınıfı oluşturdular Moğollarla üç savaş yaptılar Birincisi 1643 de Amritsar ´da oldu İkinci savaş Lehra yakınlarında 1637 de oldu Gurunun ordusu kazandı Üçüncü savaş 1638 de Kartarpur ´da yapıldı Gurunun bu üç savaşta da gösterdiği başarılar Sihler arasında büyük itibar sağlamasına sebep oldu Guru Har Gobind ´in bu kariyeri Sih tarihinde bir dönüm noktası oldu Bu yeni şartlarla Sihizm militaristleşti Guru iki kudrete sahip oldu: Ruhsal Gücü (Peeri) ve askeri gücü (Meeri) 1644 de Guru Har Gobind Guru Har Raiyi halefi olarak atadı

Guru Har Rai (1630-1661) 7 Guru oldu Guru Har Rai Sihleri Moğolların baskısından kurtarmaya çalıştı Guru Har Rai aşk ve barış adamı idi Sangat ´ın hizmetinde bulundu O müritlerinden Guru Granth Sahib ´in ilahileri ve kendi disiplinli hayatına yönlendirme üzerine meditasyon yapmalarını sağladı O hayırsever ve cömertti Bir seferinde ataları Nabha Jind ve Patıla ´nın önceki yöneticileri olan kimseler Gurunun yanına geldiler Yiyecek için ağlıyorlardı Guru onlara yiyecek verdi ve onları memnun etti Guru Har Rai kendini onlara adamış ihtiyaçlarını gidermede yardımcı olmuştu

Guru Harkrişhan (1656-1664) 8 Guru oldu “Çocuk Guru” diye anılan Harkrishan özellikle çocukları ve öğrencileri korudu ve onları sevdi 30 mart 1664 de öldü Yerine amcası Tegh Bahadır (1621-1675) dokuzuncu Guru olarak geçti Guru Tegh Bahadur ´un hayatı üç önemli devreye ayrılır: Birinci dönem Amritsarda babasıyla birlikte 23 yıllık dönem İkinci devre Bakala ´da meditasyonla geçen 19 yıllık dönemi ile Doğu Hindistan ´da ve Pencap ´ta geçirdiği hayatın son 11 yıllık dönemi Tegh Bahadur Pencap ´ta zenginlerden zorla para alması kaçakları saklaması ve yağmalara girişmesi yüzünden Gurkanlılar tarafından öldürülmüştür Rivayete göre İmparator Evrengzip Tegh Bahadur ´u hapsetmiş ya İslam ´ı kabul etmesi ya da bir mucize göstermesini istemişti Guru Bahadur ikisini de reddetmiş; mucize konusunda şunları söylemişti: “İmparator başkalarına zulmederken kendi ölümünü unutması asla mucize değildir” Daha sonra İmparator Evrengzip Gurunun idamını emretmiş böylece Sih tarihinde öldürülen ikinci kişi olmuştur

Gobind (1666-1708) babasının öldürülmesinden hemen sonra Onuncu Guru olarak (1675-1708) göreve başladı Guru Gobind ´in önderliği altında Sihler dört başarıya ulaştılar:

1-Moğol gücüne karşı direnişe geçtiler
2-Khalsa ´yı (Tanrının Grubu) kurdu
3-Savaşa uygun bir literatür ortaya koydu
4-Sihler için daimi bir Guru ve Guru Granth Sahib olarak Adi Granth ´ın tesisini sağladı

Guru Gobind gerçek bir vatanseverdi Sihleri hem ruh hem de şekil bakımından bir birliğe kavuşturmak için Pahul ne Khalsa sistemini geliştirdi Khalsa ´ya girenler Pahul denilen bir takdis merasiminden geçmekte ve “k” ile başlayan şu 5 esası yerine getirmekteydi:


Pahul ve Khalsa Sistemi

1 - Kesha

Saç ve sakalların kesilmemesi; Sihler diğer insanlardan uzun saçlı olmalarıyla ayrılıyorlardı Hayatlarına mal olsa bile saçlarını kesemezler Keshas Guru tarafından Sihlere bir nişane olarak verilmişti Sihler bu sebepten saçlarını düzenli taranmış olarak muhafaza ederler ve türbanla saçlarını güzelce sarıp örterler Bu bağlamda 1990 lı yıllarda İngiltere ´de yaşayan bir Sihli motor sürerken kask takma mecburiyetinin kendisine uygulanmaması için dava açmış ve bu davayı kazanmıştı Sihli bayanlar da ne saçlarını ne de kaşlarını alamazlar

2 - Kangha

Tarak saçların temizliği için kullanılır Sih saçlarını daima kangha ´yla muhafaza eder Onlar düzgün temiz ve tertipli saçlarıyla gayet şık görünürler Genellikle tahta tarak kullanırlar ve sabah akşam olmak üzere günde iki kez saçlarını tararlar

3- Karha

Her Sih sağ bilek üzerine çelik bir bilezik takar Altın gümüş ve metal bilezikler Guru tarafından kutsanmış olarak dikkate alınmaz

4-Kachhehra

Her Sih altına özel dizayn edilmiş ve yapılmış olan kısa pantolonu yüksek karakterin bir nişanesi olarak giyerler

5- Kırpan

Her Sih ilericiliğin ve özgürlükte kararlığın bir sembolü olan bir kamayı (ya da kılıcı) Gatra denilen sırmalı şeritle kuşanırlar

İnanç ve Ayinleri


Sihizm temel yapı itibariyle Tanrı ve O ´nun birliğine inanır Nanak Tanrıya isim vermekten sakınarak Ona Hari demiştir Nanak ´a göre Tanrı ´ görünmez üç şey (1 Brahma (vareden) 2 Vişnu (Rızıklandıran) 3 Şiva (Öldüren)) yaratmıştır Sihizm ´in inanç esasları;

-Gars ´tan başkasının önünde eğilmemek
-Amritsar ´da yıkanmak
-Bir birlerine Singh diye hitap etmek
-Traş olmamak
-Kama-kılıç taşımak

Sihizm ´de kişinin bu dünyada yaptıklarının öteki alemdeki hayatına tesir edeceğine (Karma) ve ruh göçü (Tenasuh) ´ne inanmaktadır

Anlaşılmaz karışık dua ve ayinler yerine basit ibadet ve ayinleri tercih eden Sıkh Dini dünya ve ahrete ait her tür faaliyetinin merkezi olarak Amritsar ´daki Altın Mabed ´i seçmişlerdir Sihizm ´de Altın Mabed ´i önemini bugünde korumaktadır İbadet niyetiyle bu Mabed ´in havuzunda yıkanırlar Altın Mabed ´te ayrıca sembol olarak bir kılıç bulunur Ayin ve ibadetleri basit bir dua İslam ´daki abdeste benzer bir yıkanma ile “hac” için Altın Mabed ´e girmekten ibarettir Dindar bir Sihin günlük ibadeti şu üç dini hükümde toplanır:

-Adi Granth ´tan ve Guru Nanak ´a ait pasajlardan ezber okumak
-Ailevi bir vecibe olarak her sabah toplanıp Adi Garnth ´tan her hangi bir yer okumak
-Tapınağa ibadet için girmek

Hint Yarımadası ´nda eğitim-öğretim askerlik ve ata binmeye en çok önem veren Sihlerdir Hindistan ´ın koruma ve güvenlik görevlilerinin çoğunu Sihlerin teşkil etmesi bundandır

Kutsal Yazıları

Sıkh Dini ´nin kutsal kitabı Adi-Granth ´tır Daha önceleri dağınık ve düzensiz olarak halde bulunan bu metinler Guru Arcan (1581-1606) zamanında bir araya getirilmiştir Sihlerin tabi oldukları dini ve ahlaki büyük ölçüde bu kitaptan alınmıştır Ayrıca bu kutsal kitapta Nanak ´ın hayatı konuşmaları O ´ndan sonra üç “guru”nun derlediği ilahiler mevcuttur

Mezhepleri

Sıhk Dini başlıca beş mezhebe ayrılmıştır: 1- Orsi 2- Hendali 3- Artenas 4- Namdari 5- Akali Bunlardan son ikisi önem arz eder

Günümüzde Sihizm

19yy ilk yarısından itibaren hüküm süren Hindistan ´ın Pencap eyaletinde ki Sihlerin Devleti 1875 bağımsızlık savaşından önce sona ermiştir 1947 de Hindistan ´la Pakistan ´ın ayrılmasından önce Pencap ´ta Sihler önemli siyasi mevkileri işgal ederlerken ayrılmadan sonra sihlerin büyük bölümü Hindistan ´ın farklı bölgelerine gönderilerek dağıtılmışlar ve Doğu Pencap ´ daki Sih Devletinin askeri kuvvet ve siyasi gücü dağıtılmıştır Hindistan ´da sürmekte olan Sihlerin Hindulaştırılması kampanyalarında 1941-1951 yılları arasında yaklaşık 200000 Sih Hindu olmuştur Özellikle Hindu ve Müslümalar arasına sıksık patlak veren din çatışmalarında bir çok insan hayatını kaybetmiştir Hatta bu çatışmalar 1984 yılında Hindistan Başbakanı İGandi´nin bir Sih´li taraından öldürülmesi sonucunu doğuracak kadar şiddetlenmiştir Gittikçe küçülme eğilimine giren Sih toplumunun bugün ne bağımsız bir devletleri nede kendilerine ait bir vilayetleri vardır17 milyon civarında taraftarı olan Hindistan ve Pakistan da yayılan Sihizm´in taraftarlarına azda olsa diğer ülkelerde de rastlanmaktadır


ALıntı