Charles Andre Joseph Marie De Gaulle...Fransiz Asker Ve Siyasetci

Charles André Joseph Marie de Gaulle

(d 22 Kasım1890 - ö 9 Kasım1970) Fransız asker ve siyasetçi
De Gaulle II Dünya Savaşı öncesinde zırhlı savaş teorisyeni olarak tanındı II Dünya Savaşı'nın başında tuğgeneralliğe terfi etti Fransa'nın Almanya'ya yenilmesi ve çok ağır şartları kabul ederek savaştan çekilmesinin ardından Londra'ya giderek Nazi karşıtı Özgür Fransa hareketini başlattı 1940 - 1944 yıllarında Özgür Fransa Kuvvetleri'nin önderliğini 1944 yılında Fransa'nın Alman işgalinden kurtulmasının ardından ise Fransız hükümetinin başkanlığını yaptı 1946 yılında kurulan Dördüncü Fransa Cumhuriyeti anayasasının devlet başkanına yeterli yetkileri vermediğini söyleyerek görevinden istifa etti ve 1958 yılına kadar yönetimden uzak kaldı
Cezayir Bağımsızlık Savaşı ve Hindiçini Savaşı'ndaki başarısızlıkların Fransa'da yarattığı bunalımların ardından 1958 yılında siyasete döndü Kurulmasını sağladığı Beşinci Fransa Cumhuriyeti'nin ilk başkanlığını yaptı 1969 yılında görevinden istifa etti
ve 1970'te öldü

1890 - 1912: Çocukluk ve gençlik yılları

Charles de Gaulle 1890 yılında Lille'de yaşayan Katolik bir ailenin ikinci cocuğu olarak dünyaya geldi De Gaulle'ün dedesi tarihçi anneannesi yazar babası Katolik okullarında öğretim görevlisiydi
De Gaulle Paris'te ve Belçika'da eğitim gördü 1908'de Saint-Cyr Askeri Akademisi'ne girdi 1912'de mezun olarak orduya katıldı

1912 - 1940: Askerlik yılları


1914'te I Dünya Savaşı başladığında Fransız ordusunda piyade yüzbaşıydı 1916 yılındaki Verdun Savaşı sırasında yaralandı ve Almanlara esir düştü Beş başarısız kaçma girişiminden sonra Ingolstadt Kalesi'ne yollandı Burada geleceğin mareşali RusteğmeniMikhail Tukhachevsky ile tanıştı
I Dünya Savaşı sonrasında orduda kalan de Gaulle Maxime Waygand ve Philippe Petain gibi döneminin ünlü generallerinin kurmay heyetlerinde çalıştı Polonya-Sovyet Savaşı sırasında Fransa'dan Polonya'ya yardım olarak yollanan birliğe katılmak için gönüllü oldu ve savaş sırasında Polonya ordusunda piyade birliklerini eğitti Savaşta gösterdiği başarılar nedeniyle Polonya tarafından Virtuti Militiari madalyasına layık görüldü
I Dünya Savaşı'ndakinden çok farklı olan Polonya-Sovyet Savaşı tecrübelerinin ardından birçok kitap yazdı Fransa'da rağbet gören statik savunma doktrini yerine mekanize ve zırhlı birliklerden olaşacak modern bir ordunun kurulması gerektiğini savundu De Gaulle'ün bu görüşlerine benzer görüşler Almanya'da Heinz Guderian Birleşik Krallık'ta JFC Fuller Sovyetler'de Mikhail Tukhachevsky ve Polonya'da Władysław Sikorski tarafından benimsenmişti Fakat bu görüşler başta Petain olmak üzere dönemin askerî otoritelerince hoş karşılanmadı Bu nedenle de Gaulle savaş arası dönemde kariyerinde çok yavaş ilerledi II Dünya Savaşı başladığında henüz albay rütbesindeydi
15 Mayıs1940'ta Almanya'nın Sedan Cephesi'ni yarmasının ardından 4 Zırhlı Tümen'in komutanlığına getirildi 17 Mayıs'ta emrindeki 200 tankla hava desteği olmadan Alman ordusuna karşı taarruza geçerek kısmen başarılı oldu 28 Mayıs'ta ise Caumont'da Alman piyadesini geri çekilmeye zorladı Fakat bu başarılar savaşın gidişatını değiştirmeye yetmedi
6 Haziran'da Fransa başbakanı Paul Reynaud de Gaulle'ü savunma bakanlığı müsteşarlığı görevine getirdi burada Birleşik Krallık ile koordinasyondan sorumlu görevli oldu Almanya'ya teslim olma görüşüne şiddetle karşı çıktı ve savaşa devam edilmesi gerektiğini savundu Mareşal Petain'in iktidara gelmesi ve Almanya ile ateşkes görüşmelerine başlamasının ardından hayatının en önemli kararını aldı: Yasallığını kabul etmediği Petain hükümetine ve bu hükümetin Almanya ile yaptığı ateşkese karşı çıkarak savaşa devam etme çağrısında bulundu 17 Haziran'da Paul Reynaud'un verdiği parayı da alarak Londra'ya gitti ve ateşkesi kabul etmeyen diğer Fransızlarla birlikte Özgür Fransa Kuvvetleri'ni kurdu

1940 - 1945: Özgür Fransa'nın lideri

18 Haziran'da de Gaulle BBC'den Fransa'ya seslendi Bu konuşmasında Fransa'nın henüz yenilmediğini ve savaşa devam etmesi gerektiğini vurguladı Konuşma çok az Fransız tarafından dinlendi çünkü milyonlarca Fransız yollarda mülteci durumundaydı Ancak ertesi gün Fransa'nın henüz Almanlarca işgal edilmemiş bölgelerinde çıkan gazetelerde konuşma yayımlandı Daha önce adı duyulmamış bir generalin yenilgiyi kabullenmeyerek Londra'ya gittiği ve savaşa devam ettiği haberi Fransa'da hızla yayıldı
De Gaulle Londra'da Özgür Fransa Kuvvetlerini kurdu Amerika Birleşik Devletleri Alman kuklası olan Vichy hükümetini uzun süre tanısa da Churchill'in başbakan olduğu Birleşik Krallık de Gaulle'ü desteklemiştir
4 Temmuz1940'ta Toulon'daki askeri mahkemede Vichy hükümeti de Gaulle'ü yargılayarak suçlu bulmuş ve dört yıl hapse mahkûm etmiştir 2 Ağustos'ta yapılan diğer bir mahkemede ise vatana ihanet suçundan idama mahkûm edilmiştir
De Gaulle Amerikan ve İngiliz ordularının Vichy kontrolündeki Kuzey Afrikayı işgal etmesinden sonra 1943'te karargâhını Londra'dan Cezayir'e taşıdı Fransa'nın bağımsızlığı için çalışan Ulusal Kurtuluş Komitesi'nin önce General Henri Giraud ile birlikte eşbaşkanı sonra da tek başkanı oldu
Müttefik kuvvetlerin 1944'te Normandiya çıkartmasını gerçekleştirip Fransa topraklarına girmesinin ardından Özgür Fransa Kuvvetleri hızla Fransa'ya hâkim oldu ve Vichy rejimini inkâr ederek geçici bir Fransız hükümeti kurdu 20 Ocak1946'ya kadar bu hükümetin başkanlığını yapan de Gaulle kurulacak olan Dördüncü Cumhuriyet'in anayasasını uygun bulmadığından istifa etti


1946 - 1969: Siyaset yılları:
Ara yıllar

Charles de Gaulle önerilen Dördüncü Cumhuriyet anayasasının devlet başkanına çok az parlamentoya ise çok fazla yetki verdiğinden şikâyetçiydi Ancak Fransa'daki sol partiler Vichy hükümetindekine benzer bir diktatörlük yaratmamak için devlet başkanının gücünün sınırlandırılmasını istiyordu Meclisin "sorumlu ve saygın bir hükümetin ihtiyaç duyduğu yetkileri" kendisine vermemesi üzerine Ocak 1946'da başbakanlıktan istifa etti Ekim 1946'da yeni anayasa kabul edildi De Gaulle'ün istifasının ardından Fransa 1951'e kadar sağ kanat koalisyonları 1958'e kadar da sol kanat koalisyonları tarafından yönetildi
1947'de siyasete dönüp istediği değişiklikleri yapmak amacıyla partisini kurdu ancak başlattığı hareket başarılı olmadı 1953'te siyasetten ayrıldı Colombey-les-deux-Églises'deki evine çekildi ve savaş anılarını yazdı



Dördüncü Cumhuriyet'in çöküşü ve Beşinci Fransa Cumhuriyeti'nin kurulması


Fransa'da Dördüncü Cumhuriyet (1946 - 1958) Hindiçini Savaşı'ndaki başarısızlıklar ve Cezayir sorununu çözmemesi nedeniyle siyasi bunalımlarla dolu bir dönemdi
Fransız hükümetinin Cezayir'deki Arap çoğunluğun bağımsızlık istekleri karşısında zayıflık gösterdiğine inanan Cezayir'deki Fransız vatandaşları (kolonlar) 13 Mayıs1958'de isyan ederek Cezayir şehrindeki hükümet binalarını işgal ettiler Bu isyana Cezayir'deki Fransız askerleri de katıldı Aynı gün General Jacques Massu başkanlığında kurulan "Güvenlik Komitesi" Cezayir'e hâkim oldu ve Fransa'nın Cezayir'deki birliklerinin komutanı General Raoul Salan "Ordu'nun geçici olarak Cezayir'in geleceğine karar verme sorumluluğunu üzerine aldığını" ilan etti
Massu'nun baskısıyla Salan Cezayir'den de Gaulle'e siyasete dönmesi için çağrıda bulundu Çağrıya cevap veren de Gaulle "ülkesine hizmet etmeye hazır olduğunu" söyledi
Kriz Cezayir'deki Fransız paraşütçülerinin Korsika Adasına çıkartma yapıp de Gaulle'ün başbakan yapılmaması halinde Paris'e inme tehdidiyle daha da büyüdü Bunun üzerine Fransa Komünist Partisi haricindeki partilerin desteği ile Fransa başkanı René Coty de Gaulle'ü başbakan olması için çağırdı
De Gaulle Fransa'nın politik zayıflığının Dördüncü Cumhuriyet'in anayasasından kaynaklandığını düşünüyordu Siyasete geri dönmenin şartı olarak altı ay ile sınırlanmış geniş yetkiler istedi ve yeni bir anayasa hazırlanarak halkoyuna sunulmasını önerdi 28 Eylül1958'de halkoyuna sunulan anayasa % 792 oyla kabul edildi Fransız kolonilerine yeni anayasayı kabul etmek ile hemen bağımsız olmak arasında bir seçim sunuldu Gine dışındaki tüm koloniler yeni anayasayı seçti ve böylece Gine bağımsız olan ilk Fransız kolonisi oldu
Kasım 1958'de yapılan parlamento seçimlerinde de Gaulle'ün partisi UDR oyların çoğunluğunu aldı De Gaulle Ocak 1959'da başkanlığa aday oldu ve parlamentonun % 78'inin kabul oyuyla başkan seçildi

Cezayir Sorunu

İktidara geldikten sonra de Gaulle'ün ilk ilgilendiği konulardan biri Cezayir Sorunu oldu De Gaulle Cezayir'deki savaşın askerî olarak kazanılabileceğini düşünse de uluslararası ortamda bu durumun savunulamaz olduğunu düşünüyordu Bu sebeple bu koloninin bağımsız olmasına izin vererek kendisini iktidara getiren Fransız milliyetçilerini büyük düşkırıklığına uğrattı Bu karar Cezayir'deki Fransız vatandaşlarından ve Avrupa'daki destekçilerinden çok tepki gördü hatta aşırı sağcı kolonların kurduğu Organisation armée secrète terör örgütü de Gaulle'ü öldürmeye çalıştı Cezayir'deki Fransız asker polis ve kolonların katıldığı ayaklanmalar birçok kez zor kullanılarak bastırıldı Fransa hükümetinin Cezayir'in bağımsızlığı için savaşan Milli Kurtuluş Cephesi ile görüşmelere başlamasının ardından Fransız ordusundaki bazı generaller askerî darbe yaparak bu durumu engellemeye çalışsalar da başarısız oldular
Mart 1962'de Fransa ile Milli Kurtuluş Cephesi arasında ateşkes sağlandı Aynı sene yapılan referandumda Cezayirlilerin neredeyse tamamının kabul oyu vermesiyle Cezayir Fransa'dan ayrıldı ve bağımsız oldu


Özgür Avrupa" ve Almanya ile gelişen ilişkiler


II Dünya Savaşı sonrasında geçmişte dünyanın mutlak hâkimi olan Avrupalı devletler üstünlüklerini ABD ve Sovyetler Birliği'ne kaptırdılar Geçmişte büyük bir imparatorluk olan Fransa ABD ve İngiltere'nin çabalarıyla Alman işgalinden kurtulmuştu Savaştan sonra ise toprak bütünlüğünü Sovyetler Birliği'ne karşı güvence altına alması için ABD'nin yardımına muhtaçtı Bu durumu ortadan kaldırmak de Gaulle'ün ana amaçlarından biri olmuştur
De Gaulle bütünleşmiş bir Avrupa'nın Sovyetler ve ABD karşısında üçüncü bir kutup oluşturabileceğini düşünüyordu 23 Kasım1959'da Strasbourg'da yaptığı konuşmada Avrupa'nın geleceği hakkındaki fikirlerini açıkladı: Oui c'est l'Europe depuis l'Atlantique jusqu'à l'Oural c'est tout l'Europe qui décidera du destin du monde (Evet Avrupa Atlantik'ten Urallar'a kadar uzanan Avrupa birleşmiş bir Avrupa dünyanın kaderini tayin edecektir) Bu ilerleyen yıllarda Avrupa'nın birleşmesini savunanların çok sık başvuracağı bir slogan olmuştur Bu sözleriyle İngiltere'yi Avrupa'nın dışına itiyor Avrupa vizyonuna dahil ettiği Sovyetler'e ise detant öneriyordu
Bu amaca ulaşmak üzere Almanya ile diplomatik ve ticari ilişkilerin gelişmesi için çok çalıştı Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun (şu anda Avrupa Birliği) gelişmesi için çok çaba harcadı Almanya'yı ziyaret ederek Napolyon'dan beri Almanya'yı ziyaret eden ilk Fransa devlet başkanı oldu De Gaulle'e göre İngiltere ABD ve eski sömürgeleri ile çok sıkı ekonomik ilişkiler içindeydi ve AET'e girmesi birliğin geleceği açısından sakıncalıydı Ayrıca İngiltere'nin Avrupa'da etkin olmak isteyen ABD'nin "truva atı" olduğunu düşünüyordu 1963 ve 1967'de olmak üzere iki kez İngiltere'nin Avrupa Birliği'ne giriş başvurusunu veto etti İngiltere AET'ye ancak de Gaulle öldükten sonra girmiştir


Ekonomi politikası


De Gaulle başa geçer geçmez ekonomiyi canlandıracak atılımlarda bulundu 100 frank değerinde yeni bir frank basılması bunlardan biridir De Gaulle yönetiminin benimsediği dirigisme modeli kapitalist ekonomik model ile devlet güdümlü ekonomik modelin benzerine az rastlanır bir karışımıydı Çoğu başarılı olan dev devlet yatırımları gerçekleştirildi: Marsilya limanının büyütülerek Akdeniz'in en büyüğü haline getirilmesi İngiltere ile birlikte Concorde uçaklarının üretilmesi Fransız otomotiv sanayiinin büyütülmesi Paris ile diğer bölgeler arasında otoyolların inşa edilmesi gibi
Bu atılımlar sonucunda Fransız ekonomisi benzeri görülmemiş miktarda büyüme sağladı Hatta 1964'te 200 yıldan beri ilk kez Fransa'nın GSMH'sı İngiltere'ninkini geçti (1990larda İngiltere tekrar öne geçecektir)
Ortadoğu politikası

De Gaulle ile birlikte Fransa'nın Ortadoğu politikası da değişti Daha önce Fransa İsrail'e çok yakın bir müttefikti; hatta Süveyş Kanalı'nı ele geçirmek için 1956'da Mısır'a karşı beraber savaşmışlardı Ancak İsrail'i şaşırtacak bir davranış sergileyen de Gaulle Altı Gün Savaşı'nı başlatan İsrail'i kınamıştır Bunu Fransa'nın ihaneti olarak gören İsrail bu tarihten sonra ihtiyacı olan desteği Amerika Birleşik Devletleri'ne yaklaşarak sağlamıştır
Dördüncü nükleer güç

Fransa'nın de Gaulle'ün istediği gibi ABD'den bağımsız bir dışpolitika izleyebilmesi için nükleer silahlara sahip olması gerekiyordu Nükleer silahlara sahip olmayan İngiltere İsrail ve Fransa'nın Süveyş kanalını Mısır'ın elinden almak için düzenlediği saldırı Sovyetler Birliği'nin Paris ve Londra'ya nükleer saldırı yapma tehdidinden sonra başarısız olmuştu Bu olayda ABD'nin Fransa dışpolitikasının başarılı olması için nükleer silah kullanmayacağını gören de Gaulle Fransa'nın Sovyetler'e karşı elini kuvvetlendirmek için nükleer silah geliştirilmesine önayak oldu
De Gaulle'in nükleer silah geliştirilmesini istemesinin diğer bir nedeni ise Cezayir'in kaybından sonra isyanın eşiğine gelen Fransız ordusunun meşgul tutulmasıydı
Fransa ilk nükleer denemesini 1960'ta Cezayir çöllerinde gerçekleştirdi 1965'te yörüngeye ilk uydusunu fırlatan Fransa ABD ve Sovyetler'den sonra bunu yapmayı başaran üçüncü devlet oldu 1968'de ise Amerika'nın yardımı olmadan ilk hidrojen bombasını üretti ve patlattı


1968 Olayları

Bütün başarılarına rağmen de Gaulle Fransa içinde ağır eleştirilere maruz kalıyordu Bu eleştiriler yönetimin fazla sert ve tutucu olduğu yönündeydi Serbest seçimler ve basın özgürlüğü olsa da devlet televizyon ve radyo yayınlarındaki tekelini sürdürüyordu Hükümet bu yayınların düzenlenmesine karışıyor ve hükümet yanlı yayınlar yapılmasını sağlıyordu Toplum özellikle kadının toplumdaki yeri konusunda tutucu davranmaya teşvik ediliyordu Bu gibi durumlar özellikle üniversiteli gençler arasında hoşnutsuzluğa ve Mayıs 1968 olaylarına yol açtı
Mayıs 1968'de gerçekleşen büyük gösteri ve grevler de Gaulle iktidarına meydan okuma niteliğindeydi Üniversite ve lise öğrencileri ile işçiler polisle çatıştı birçok kişi yaralandı De Gaulle Almanya'ya giderek Almanya'daki Fransız birliklerinin komutanı General Massu ile olaylara askerin müdahele etmesi olasılığını görüştü Daha sonra parlamentoyu feshetti ve yeni seçimler yapıldı Bütün muhalefete rağmen de Gaulle'ün partisi UDP ve müttefikleri parlamentodaki 487 koltuktan 358'ini elde etti


1970: Ölümü


28 Nisan1969'da de Gaulle Fransız senatosunun yetkilerini sınırlandırıp yerel meclislere daha çok yetki vermek isteyen değişikliğin referandumda reddedilmesinden sonra devlet başkanlığından istifa etti Birçok kişi bu referandumun 1968 olaylarından sonra istifa etmek isteyen de Gaulle'ün bilinçli politik intiharı olduğunu düşünmektedir
Bir kez daha Colombey-les-Deux-Églises'deki evine çekilen de Gaulle 1970'te 80 yaş gününden kısa süre önce öldüEvinde otururken boyun ağrısından şikayet ettiAğrının nedeni boyun damarındaki anevrizmaydıdakikalar içinde öldü Birçok politikacının aksine öldüğünde yoksul sayılabilecek durumdaydı ve ölümünden sonra ailesi evini satmak zorunda kaldı Ev bir vakıf tarafından müzeye çevrildi