Ülkeler Tarihi: Macaristan

Eski kaynaklarda Macaristan´dan Panonya diye bahsedilmektedir Macaristan´ın bulunduğu Tuna havzası ve Karpatlar bölgesi coğrafi yer itibariyle kuzeyden ve doğudan devamlı gelen istilaların akınların mecburi geçiş yolu olmuştur MÖ üçüncü asırda Keltler´in sonra Daklar´ın istila ettiği Panonya MÖ 1 asrın sonlarında Romalıların hakimiyetine girmiş ve bu hakimiyet MS 4 asıra kadar sürmüştü

Panonya 4 asırda Attila idaresindeki Hunların 6 asırda da Volga Nehrinin doğusundan Tuna Havzasına kadar gelen Avar Türklerinin istilasına uğradı ve Avarlar burada kuvvetli bir imparatorluk kurdular İki yüz elli yıl Orta Avrupa´ya hakim oldular Önceleri Şamanistken giderek Hıristiyanlığı benimsemeye başladılar ve 769´da Charlemagne tarafından ortadan kaldırılan Avar Türkleri böylece Hıristiyanların özellikle Slavların arasında eriyip kayboldular

1869 yılında Urallar´ın doğu yamaçları ve Orta Volga arasında yerleşmiş olup Hazar Türklerinin bir kolu olan Arpatlar batıya göç ederek Karpatlar ve Tuna havzasını işgal ettiler Macarlar´ın asli unsurunu meydana getiren Arpatların güneye ve batıya yaptıkları akınlar Germen İmparatoru Birinci Otto tarafından önlenince göçebelikten yerleşik hayata geçtiler

Moğol istilasına kadar Macaristan´da istikrarlı bir devre başlamış oldu Orta Asya gelenek ve yaşayış tarzlarını bir süre devam ettiren Arpatlar Prens Geza zamanında Hunlar ve Avarlar gibi Hıristiyanlığı kabul ettiler Türklüklerini tedricen kaybedip Hıristiyanlaşmalarına rağmen Macaristan´da bugün bile birçok Türkçe kelime ve yer adları kullanılmaktadır Mesela tyuk (tavuk) birska (bıçak) szakall (sakal) tengez (deniz) sarga (sarı) teknö (tekne) borju (buzağı) sator (çadır) gibi daha pek çok kelime Macarların Türk asıllı olduklarını bariz bir şekilde göstermektedir

Moğol istilasından sonra Arpat Hanedanının yerine yabancı soydan gelen Anju Hanedanı geçti 1787´den itibaren Macaristan´da idareyi ele alan Sigismund ile beraber bazı fasılalar olmasına rağmen Macar Halkı Alman asıllı krallarca idare edildi Macarlar Osmanlıların Balkanlardaki ilerleyişini durdurmak için 1396´da 130000 kişilik bir orduyla harekete geçtiler

Niğbolu önlerinde Yıldırım Bayezid Han (1389-1402) karşısında ağır bir yenilgiye uğradılar Ancak bundan sonra devamlı surette bizzat veya yardımcı olarak Osmanlı fütuhatını engellemeye çalıştılar 1526´da Mohaç´ta tekrar Macar ordusu Osmanlılara yenildi ve Orta Macaristan fethedildi Macaristan Osmanlı hakimiyeti altına girmişse de bu hakimiyet tam olarak kurulmayıp Transilvanya ve Karpatlar bölgesi Osmanlı tabiiyetinde kalmak üzere Prens Zapolya´ya verildi Kuzey ve kuzeybatı Macaristan Avusturya´da kaldı Zapolya´nın ölümüyle halefi ve varisi Janos isimli bir çocuğa taç giydirilince Osmanlılar Avusturya´ya fırsat vermeden buraya yerleşmek için Macaristan´ın tamamı Osmanlı eyaleti haline getirildi ve Budin Beylerbeyliğine bağlandı

Macaristan 1699´daki Karlofça Antlaşmasına kadar yüz altmış beş sene Osmanlı hakimiyetinde kaldı Osmanlıların Macaristan´daki hakimiyet devirleri bugün bile hasreti çekilip çeşitli vesileler ile bunun ifade edildiği tam bir huzur sükun adalet ve imar devri oldu Burada görev yapan Osmanlı paşa ve devlet adamlarının da yaptırdıkları başta hamamlar olmak üzere pek çok eserler büyük bir yekun teşkil etmekte olup Macaristan´ın Avusturya idaresine düştüğü zaman yapılan tahribata rağmen bazıları günümüze kadar gelebilmiştir

O devirlerde mezhep savaşları ile çalkalanan Avrupa´da Macaristan başta olmak üzere Osmanlı toprakları Protestanların sığınak yeri oldu Osmanlı-Macar münasebetleri sosyal ve iktisadi her alanda gelişti ve Macaristan´da Osmanlı kıyafetleri giymek moda oldu 1604´teki Osmanlı-Avusturya savaşında Macarlar Osmanlıların yanında yer aldılar ve kurulan Erdel Beyliği içişlerinde bağımsız ancak Osmanlı Devletine tabi olmak üzereMacarlara verildi

Macaristan 1689´da Avusturya´nın eline geçtikten sonra da bağımsızlık hareketleriOsmanlılarca desteklendi 1682-1684´te İmre Thököly´nin 1703-1711´de Ferenc Rakoczi´nin bağımsızlık hareketleri başarısızlıkla sonuçlanınca diğer isyancılar ile beraber Osmanlı Devletine sığındılar Thököly İzmit´te Rakoczi Tekirdağ´da ölene kadar misafir muamelesi gördüler

150 yıl sonra Osmanlı Devletine gelen Macar heyeti Tekirdağ´a yerleştirilen mültecilere verilen araziyi satın almak için kendilerine müracaat eden Türk köylülerine hayran kaldılar Rakoczi´nin arkadaşı Kelemen Mikos´un yazdığı ve mültecilerin hayatını anlatan Türkiye Mektupları isimli eseri bugün Macar tarihi ve edebiyatının kaynak kitapları arasında sayılmaktadır

Ferenc Rakoczi´nin başarısız teşebbüsünden sonra Macaristan Avusturya´nın yarı kolonisi haline geldi ve bugüne kadar Osmanlı hakimiyetindeki hürriyetini iki dünya savaşı arasındaki devir hariç bir daha göremedi 1785´te Almanca resmi dil olarak kabul edilip Avusturya ile Macaristan arasında gümrük birliği ilan edildi

1848´de Lajos Kossuth´un bağımsızlık hareketi Rusya´nın yardımıyla bastırıldıktan sonra büyük bir baskı rejimi başladı ancak 1876´da MacaristanAvusturya sınırları içinde federatif bir devlet haline gelebildi Böylece Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ismiyle ikili bir monarşi kuruldu

Avusturya 1914´te Birinci Dünya Savaşına girince Macaristan da katılmak mecburiyetinde kaldı Ancak Avusturya´nın teslim olması üzerine Macaristan ayrılarak cumhuriyet ilan olundu 1919´da bastırılan Bela-Kun idaresindeki komünist ayaklanmasından sonra Amiral Horty 1 Mart 1920´de kral naipliğine getirildi Macaristan 1920´de yapılan Trianon Antlaşması ile topraklarının üçte ikisini nüfusunun beşte birini kaybetti

İki dünya savaşı arasında Macaristan ideolojik ve ekonomik yönden Hitler Almanyası´na yaklaştı ve Antikomintem pakta katıldı 1941´de Almanya ile beraber Rusya´ya karşı İkinci Dünya Savaşına girdi Ancak 1944´te Almanya ile arası açılınca Hitler Macaristan´ı işgal ettirdi Amiral Horty´nin Macaristan´da yirmi dört yıllık idaresi sona erip yerine Szalas getirildi

Szalas´ın kurduğu terör rejimine karşı başlayan muhalefet komünistlerin güçlenmesine ve Rusların Macaristan´ı işgaline yol açtı 4 Şubat´ta cumhuriyet ilan edildi ve aynı sene madenler ağır sanayi tesisleri bankalar devletleştirildi Üç milyon hektar arazi sahiplerinden zorla alındı Macaristan İşçi Partisi öncülüğünde kilisenin mallarına el konuldu ve kilise aleyhtarlığı kampanyası başlatıldı

Ancak başgösteren tepkiler sonucu 1953´te ülkede mevcut bulunan Sovyet askerleri İmre Nagy´ı başa getirerek yumuşama politikası takip etmeye başladılar İmre Nagy´ın reformlarına tahammül edemeyip 1955´te görevden alınınca Macaristan´da muhalefet çok büyük oldu 1956´da tekrar hükumetin başına getirilen İmre Nagy Macarların Sovyet işgal güçleri aleyhine "artık yoldaş değiliz" diye başlattıkları ihtilal hareketi sırasında Macaristan´ın Varşova Paktından çekilip tarafsız kaldığını 2 Kasım 1956´da Birleşmiş Milletlere 3 Kasımda da Sovyet Büyükelçisi Yuri Andropov´a bildirdi

"Eskunzuk eskunzuk hogy tovabb nem leszunk!" (Yemin ediyoruz artık köle olmayacağız!) diyen Macar halkının hürriyet mücadelesi 4 Kasım´da Budapeşte´ye giren yüzlerce Sovyet tankı tarafından kanla bastırıldı Binlerce Macar komünizmden kurtulmak için seyirci durumda kalan Batı´ya iltica ettiler İmre Nagy de yakalanarak 1958´de idam edildi 1989´da komünist parti feshedildi 1990 seçimleri çok partili oldu ve merkez sağ partiler iktidara geçtiler


Alıntı