Menteşeoğulları (Menteşeoğlu, Menteşe) Beyliği Hakkında

Menteşeoğulları (Menteşeoğlu Menteşe) Beyliği Hakkında

Güneybatı Anadolu’da kurulan bir Türk beyliği Merkezi bugünkü Muğla vilâyeti olan bu beyliğin hâkimiyeti on üçüncü yüzyılın ortalarından on beşinci yüzyılın başlarına kadar devam etti
Anadolu’ya bütünüyle sahip olup askerî ve siyasî hâkimiyetlerini iskân siyasetiyle de pekiştirmek isteyen Selçuklular; gazâ akınları için Moğol zulmünden kaçan Türk boylarını batıya yerleştiriyorlardı Menteşe Beyin kumandasındaki Türkler de Bizanslıların Karya Osmanlılar’ın Menteşe eli dedikleri bugün Muğla denilen bölgeye yerleştirildi Bu arada Moğol tesiriyle Selçuklu Devleti nüfuzunun günden güne azalması uçlardaki Türk unsurlara geniş bir hareket serbestisi vermekteydi Nitekim Menteşe Bey idaresindeki Türkmenler de 1261’den sonra Muğla çevresinde fetihlere girişerek bölgeye daha sağlam bir şekilde yerleşmeye başladılar 1278 yılında Bizans İmparatoru Mihail-VIII’in oğlu Andronikos Muğla’yı büyük bir ordu ile kuşattı ise de alamadı Aydın ve Güzelhisar kalelerini tahkim edip geri döndü Onun dönüşü ile harekete geçen Menteşe Bey kısa sürede Aydın ile Güzelhisar’ı zaptetti (1282) Böylece Türkler Menderes havzasına tamamen hâkim oldular On üçüncü yüzyılın ikinci yarısından sonra başlayan hâkimiyetleri Antalya’nın Alakır Çayı batısından itibaren; Fenike Kaş bütün Muğla Çameli Acıpayam Tavas Bozdoğan ve Çine’ye kadar yayıldı Donanmaya sahip olan Beylik Akdeniz ve Ege denizinde faaliyetlerde bulundu
1282 yılından sonra vuku bulan olaylarda Menteşe Beyin adına rastlanmamaktadır Bu durumda onun 1282 yılı sonunda veya 1283’te vefat ettiği sanılmaktadır Meğri yakınlarında bulunan türbesinde medfundur Menteşe Beyden sonra yerine oğlu Mesud Bey geçti Saltanat değişikliğinden faydalanmak isteyen Bizanslılar tekrar Karya üzerine sefere kalkıştılarsa da muvaffak olamadılar Bizanslıları bozguna uğratan Mesud Bey güçlü donanmasıyla Rodos Adasına çıkartma yaptı 1300’de yapı> çıkartma ile Rodos Adasının Türkler tarafından fethi papalığı harekete geçirdi Papa Beşinci Kleman ile Fransa Kralı Güzel Filip’in teşvik ve yardımları üzerine Hıristiyanlığın korsan tarikat mensubu Sen Jan Şövalyeleri Rodos’a hüçûm ettiler 1310 yılında başlayan Sen Jan Şövalyelerinin hücumu 1314 yılında Rodos’un işgaline kadar devam etti Mesud Bey 1320’den önce vefat edince yerine oğlu Şücâüddin Orhan Bey geçti
Şücâüddin Bey de 1320’de Rodos Adasına sefer tertip edip adayı işgalden kurtarmak istedi fakat muvaffak olamadı 1340’larda vefat ettiği tahmin edilen Şücâüddin Orhan Bey’in yerine oğlu İbrahim Bey geçti
İbrahim Bey Latin Haçlılarının işgaline uğrayan İzmir’i kurtarmak için 1344’te Aydınoğlu Umur Bey’e yardım etti Menteşe donanması Latinleri devamlı taciz etti Menteşe ve Venedik donanmasının mücadelesi 1355 antlaşmasına kadar sürdü İbrahim Beyin 1360’larda vefatıyla Menteşeoğulları Beyliği Mûsâ Mehmed ve Ahmed adlarındaki üç oğlu arasında taksim olunarak idare edildi
Osmanlı Devleti’nin Anadolu ve Rumeli’nde genişleyip büyümesiyle Menteşeoğulları Beyliği toprakları da Yıldırım Bayezid Hanın 1390 Anadolu seferi sonunda Osmanlı hâkimiyetine geçti ve 1402 Ankara Savaşı’na kadar Osmanlı hâkimiyetinde kaldı
Timur Han Anadolu beylerine eski yerlerini iade ettiğinde İbrahim Beyin oğlu İlyas Beye de Menteşe’yi verip emir tayin etti 1402-1413 yılları arasındaki Fetret devrinden sonra Menteşeoğulları ailesi 1414 yılında Osmanlı Sultanı Çelebi Mehmed Hanın yüksek hâkimiyetini tanıdı Menteşe toprakları 1424 yılında bütünüyle Osmanlı Devletine katıldı
Anadolu’nun güneybatısında iki yüz yıla yakın hakim olan Menteşeoğullarına ait kültür ve sanat eserleri hâlâ mevcuttur Bölgede cami medrese türbe ve diğer sosyal müesseseler inşa eden Menteşe Beyliğinin Milas Muğla Beçin ve Balat şehirlerinde zamanına göre fakülte derecesinde yüksek vasıflı medreseleri vardı İlyas Beyin 1404 yılında Balat’ta yaptırdığı cami Türk sanat eserlerinin nadide numunelerindendir İlyas Bey adına İlyâsiye fi’t-Tıb adında bir tıp kitabı Mehmed Bey oğlu Mahmud Çelebi adına da Bâznâme adında avcılığa dâir bir kitap Farsça’dan tercüme edildi
Menteşe beyleri ilme âlimlere çok değer verip himaye ederlerdi Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin torunlarından Ulu Ârif Beye hürmet gösterip; Mevlevîliğin bölgelerinde yayılmasına müsaade ettiler
Menteşeoğullarının devrin diğer Anadolu beyliklerinden ayrı güçlü bir donanması vardı Mısır’daki Memlûklar Frenklere karşı Anadolu’dan yardım isteyince Menteşeoğulları iki yüz kadırga gönderme vaadinde bulundular Bu durum Menteşeoğullarının denizlerdeki güç ve seviyelerini göstermesi bakımından önemlidir Menteşeoğulları Akdeniz ve Ege’de korsanlara karşı devamlı mücadele etmişlerdir