Anlamlarına Göre Cümleler Nelerdir?

Anlamlarına Göre Cümleler Nelerdir?

eylemin yapılması doğrultusundaysa bu tür cümlelere olumlu cümle denir Örnek :
Ne kadar geriye bakarsanız o kadar ileriyi görürsünüz (Olumlu eylem cümlesi)
Özü gerçek yaşam dayalı tiyatro yapıtları doğrudur ve güzeldir (Olumlu ad cümlesi)
Sattığınız malların dökümünü çıkarıp karı hesaplayalım (Olumlu eylem cümlesi)
Olumlu Cümleler İkiye Ayrılır :
Biçimce ve anlamca olumlu cümleler : Bu tür cümlelerde olumsuzluk bildiren hiçbir dil birimi kullanılmaz yüklemin yansıttığı anlamda olumlu olur Örnek :
Ne zamandır gelmenizi bekliyorduk
Biçimce olumsuz anlamca olumlu cümleler : Bu tür cümlelerde cümlenin kuruluşu olumsuz anlamıysa olumludur Örnek :
Seni sürekli eleştiren ve senin kuyunu kazan bu insanı nasıl bilmezsin? (bilirsin)
Bu kadar çok döversen hangi çocuk yaramaz olmaz? (yaramaz olur)
Olumsuz Cümle : Bir eylemin gerçekleşmediğini gerçekleşmeyeceğini ya da bir şeyin yokluğunu bildiren cümlelerdir Örnek :
Aradığınız kişi burada yok (Olumsuz ad cümlesi)
Dünkü davranışlarınızı hiç tasvip etmedim (Olumsuz eylem cümlesi)
Kimse olayın nedenini bilmiyor (Olumsuz eylem cümlesi)
Olumsuz Cümleler İkiye Ayrılır :
Biçimce ve anlamca olumsuz cümleler : Bu tür cümlelerde yüklem ya olumsuz bir eylemdir ya da yargı bildiren ad soylu bir sözcüktür Örnek :
Mutluluğunu herkesle paylaşsan da yalnızlığını paylaşamazsın
Başarı zannedildiği kadar kolay elde edilen bir şey değildir
Biçimce olumlu anlamca olumsuz cümleler : Bu tür cümlelerde olumsuzluk anlamı taşıyan ek ya da sözcük kullanılmadığı halde cümleler olumsuzluk bildirir Örnek :
Kim demiş onu çok sevdiğimi? (sevmiyorum)
O kadar sinirli ki ona parayı kaybettiğini söyle söyleyebilirsen (söyleyemezsin)
Soru Cümlesi : Bir işin yapılıp yapılmadığını sormak bir şeyin nedenini öğrenmek durumla ilgili bilgi edinmek ya da kuşkuyu gidermek… gibi amaçlarla kurulan cümlelere soru cümlesi denir Örnek :
Kardeşin eve geldi mi?
Daha çok hangi kitapları okuyorsunuz?
Olanları sana kim anlattı?
Buraya nasıl geldin?
Soru öğeleri kullanılarak soru cümleleri kurulabildiği gibi bu yolla cümleye değişik anlam özellikleri de katılabilir Bu açıdan soru cümleleri ikiye ayrılır :
Gerçek Soru Cümlesi : Yanıt gerektiren soruyu soranın yanıt beklediği soru cümleleridir Gerçek soru cümleleri şu amaçlarla kurulabilir :
Cümlenin öğelerinden birini ya da birkaçını öğrenmek için Örnek :
Bu elbiseyi mi aldınız?
Hangi kitabı ne zaman okudunuz?
Eylemin yapılıp yapılmadığını sormak için Örnek :
Ismarladığım kitapları alacak mısın?
Anlaşılmayan bir düşünceyi bir duyguyu sormak için (Yineletme amaçlı sorular) Örnek :
Öğretmen gelmeyecek mi dediniz?
Anlaşılmayan bir soruyu anlamak için Örnek :
Buraya neden mi geldim?
Sözde Soru Cümlesi : Yanıt gerektirmeyen cümleye şaşma küçümseme inanmayış beklenmezlik özlem … vb anlamlar katmak için kurulan soru cümleleridir Örnek :
Önüne baksan kör müsün? (Azarlama)
Bugün öğretmen gelir mi ki? (Olasılık)
Bu yüksek notu almak sana mı kaldı? (Küçümseme)
Nerde o günler? (Özlem)
O zavallı kime kötülük edecek ki? (Onaylatma)
Dilek (istek) Cümlesi : Bir dileği bir isteği bir arzuyu bir temenniyi bildiren cümlelere anlamları yönünden dilek veya istek cümlesi denir Örnek :
Yarın bizde toplanıp bir güzel yemek yiyelim
Çocuk tek kazansın da neresi olursa olsun
Umarım işleriniz yolunda gidiyordur
Ah şu bahar bir gelse çocuklar neşe içinde koşup oynasa
İnşallah bütün düşlerin bir gün gerçek olur
Allah sana uyuz versin de tırnak vermesin
Gözün kör olsun
Emir (Buyruk) Cümlesi : Emir kipiyle kurulan ya da gelecek zaman kipinin emir anlamıyla kullanıldığı cümlelere anlamları yönünden emir cümlesi denir Örnek :
Sandalyeyi çek sessizce oturup bekle
Öğretmeniniz izinli gürültü etmeden çalışın
Herkes ödevlerini önümüzdeki hafta getirecek not alacak
Şuraya da bir halı ser ortalığı topla
Sen de çalış ve para kazan artık
Ünlem Cümlesi : Korku acıma şaşırma sevinme kızma gibi ansızın beliren duyguları anlatmaya yarayan cümlelere anlamları yönünden ünlem cümlesi denir Örnek :
Ah elim yandı!
Kapıyı açtım ki bir de ne göreyim!
Oh okul bitti rahat bir nefes alalım!
O… kimler gelmiş kimleri görüyorum!
Elimi cebime attım ki cüzdan yok!