Dillerin Sınıflandırılması Nedir?-Dillerin Sınıflandırılması Hakkında

Dillerin Sınıflandırılması Nedir?-Dillerin Sınıflandırılması Hakkında

Binlerce dünya dilinin sınıflandırılması yapılırken dillerin tarihine (genetik yön) göstergesel işleyiş biçimlerine (tipolojik yön) veya yaygınlıklarına (alansal yön) öncelik verilebilir

Genetik dilbilim karşılaştırmalı bir yöntemle dillerin tarihini oluşturmaya çalışır Sözgelimi 2 sayısı çeşitli Hint-Avrupa dillerinde benzerlikler gösterir: deux (Fransızca) two (İngilizce) zwei (Almanca) daou (Bretonca) dio (yeni Yunanca) dva (Rusça) dü (Farsça) doi (Bengali) Buna karşılık ikinci öbekteki dillerde 2 sayısı şu şekillerde karşılanmıştır: iki (Türkçe) kaski (Fince) isnan (Arapça) irandu (Tamilce) futatsu (Japonca) roa (Madagaskar dili)

Dilsel evrimde kurallar çıkarmayı sağlayan benzeşim yasaları oluşturulmuştur: pater-father-peder mother-mader frater-brother-birader (baba anne erkek kardeş; Latince İngilizce Farsça) Ayrıca diller arasındaki sözlüksel yakınlığın zamanla kayboluşuna ilişkin çalışmalar da yapılmıştır Mesela Fransızca ve İspanyolca’da bazı kelimeler aynı kökten gelmiştir: main ve mano (el) doigt ve dedo (parmak) Buna karşılık tete ve cabeza (baş) epaule ve hombro (omuz) kelimlerini ele aldığımızda aynı köklerin değişik anlam yüklenip başka kelimelerde ortaya çıktığını gözlemleriz: Altay dil ailesinde de “ben sen” kavramları Türkçe ben sen; Moğolca bi çi; Tunguzca bi şi; Mançuçe bi si kelimeleriyle karşılanır

Tiplendirici dilbilim dil öğelerinin durumunu dil sistemi içinde inceler Dil tipleri belirlenirken sesbilgisel prozodik sözdizimsel sözlüksel olgular göz önünde bulundurulur Ancak bunlar salt birleşimsel biçimbilim açısından önemlidir

-Dış bükün: mu-ntu (insan) ba-ntu (insanlar) [Tongan dili]

-İç bükün: trinken-trank-getrunken “içmek-içti-içmişti” (Almanca)

-Bitişim: ev-le-rin-den (isim-çoğul eki- iyelik eki- çıkma durumu eki)

-Çoğulbireşim: Haupt-bahn-hof (baş-yol-avlu) “merkez istasyonu” (Almanca)

-Çözümleme: Fransızca’da je lis “okuyorum”: je n’ai pas encore pu finir de la lire “henüz onu okumayı bitiremedim” şeklinde ifade edilebilir

Alışılagelmiş tanımlama ölçütlerinden biri de özne (Ö) yüklem (Y) tümleç (T) öğelerinin sıralanışıdır Bu öğelerin altı değişik sıralanış biçimi benimsenmekle birlikte ÖYT ve ÖTY sıralanışları dünya dünya dillerinin üçte birinin belirgin özelliğidir YÖT sıralanışının dillerin altıda birinde bulunması genel eğilimim özneyi tümleçten önce kullanma yönünde olduğunu göstermektedir Burada da hakimiyet durumu söz konusudur çünkü sözdizimsel ve anlamsal koşullara göre bu sıra aynı dil içinde de çeşitlilik gösterebilir

Alan dilbilimi bir dil olgusunun genetik veya tipsel sınırlarını göz ardı ederek mekan içinde yayılımını inceler Mesela yuvarlak ön ünlülere (Fransızca’da u veya eu; Mur “duvar” peu “az”) Baskça’dan Norveççe’ye Fince’ye Fransızca’ya Almanca’ya ve İskandinav dillerine kadar uzanan bir alanda rastlanır Addan sonra gelen belirli tanımlık Arnavutça’da Rumence’de Bulgarca’da Makedonca’da gözlemlenen Balkanlar’a özgü bir olgudur Bu tür olgular dilin alt katmanlarıyla (bir bölgede eskiden konuşulan diller) ve çoğunlukla diller arası ilişki derecesiyle açıklanabilir Söz konusu durumlara uzun süre çeşitli ülkelerden gelen insan topluluklarının bir arada bulunup konuşması ve ikidilliliğe elverişli ortamların oluşması yol açar


Dünyada Belli Başlı Diller


Hint-Avrupa Dilleri


1-Roman Dilleri: Fransızca Provence Katalanca İspanyolca Portekizce İtalyanca Sardinya dili Retro-Roman dili Rumence (Moldovca)
2-Germen Dilleri: İngilizce Friesland dili Almanca (Yiddiş) Hollandaca (Afrikaans) İsveççe Danca Norveççe İzlandaca
3-Baltık-Slav Dilleri: Letonca Litvanca Rusça Ukrayna dili Beyaz Rusça Lehçe Çekçe Slovakça Sorab dili Bulgarca Makedonca Sırp-Hırvat dili Slovence
4-Kelt Dilleri: Gaelce (İrlandaca) İskoçça Bretonca Cornwall dili Galce
5-Hint-İran Dilleri: Sanskritçe Farsça Peştu Kürtçe Tacikçe Hintçe-Urduca Bihari Nepalce Assam dili Bengali Oriya dili Gucerat dili Marathi Seylan dili Pencabi Sindhi Keşmir dili Çingene dilleri
6-Diğer diller: Arnavutça Yunanca Ermenice

Kafkas Dilleri


Gürcüce Avarca Abhazca Lazca Çerkezce Çeçence İnguşca Kabartayca Lezgice

Baskça


Dravid Dilleri


Tamilce Telugu dili Kanara Malayalam

Ural Dilleri


Fince Estonca Laponca Macarca Hantıy dili Mansi dili Samoyed dilleri

Altay Dilleri


Türkçe (Türkiye Türkçesi Azerice Özbekçe Yeni Uygurca Kazakça Tatarca Türkmence Kırgızca) Moğolca Tunguzca

Japonca


Korece


Çin-Tibet Dilleri


Çince (Mandarin Yue) Tibetçe Birmanca

Diğer Asya Dilleri


Çukçice Gilyak dili Yukagirce Tayca Miao-Yao dili Mon-Khmer dilleri Munda dili
Malaya-Polinezya Dilleri


Madagaskar dili Malayca Cava dili Tagalogca Maori dili Tahiti dili Hawai dili Tongan dili

Diğer Okyanusya Dilleri


Aranda dili Dyirbal dili Papua dilleri

Eskimo Dili


Amerika Yerli Dilleri


Navaho dili Apaş dili Şayence Mikmekçe Siu dili Hakan dili Maya dili Nahuatl dili Hopi dili Otto-Mange dilleri Tarasko dili Salish dili Çibça dili Ge-Bororo-Karhaca Panoca Karayibce Keçuvaca Aymaraca Tukanoca Aravakça Tupi-Guarani dilleri Araukanca

Hami-Sami Dilleri


Arapça Maltaca İbranice Aramca Süryanice Amharca Tigrinaca Kabiliye dili Tuaregce Somali dili Afar dili

Nijer-Kongo Dilleri


Hausa dili Bambaraca Mendece Diulaca Malinkece Uolot dili Serer dili Fulani dilleri Mosice Senufo dili Yoruba dili Eve dili Fon dili İbo dili Akan dilleri Svahilice Kongo dili Ruanda dili Ksosa dili Zuluca Kikuyu dilleri Sango dili Gabya dilleri

Nil-Sahra Dilleri


Nübye dili Songay dili Mangbetuca Masai dili

Hoisan Dilleri


Boşiman dili Hotanto dili Sandave dili Hadza dilleri


Prof Bernard Pottier
Çeviri: Thema Larousse