Deneme Ve Özellikleri Nelerdir?

Deneme ve Özellikleri Nelerdir?

1 Tanımı
Bir yazarın özgürce seçtiği herhangi bir konu üzerinde kesin yargılara varmadan kişisel görüş ve düşüncelerini serbestçe anlattığı yazılara deneme denir
Kendisinden önce benzeri yazılar yazılmış olmakla birlikte 16 yüzyılda deneme kavramını ilk kez kullanan Fransız yazarı Montaigne (Monteyn)’dir Denemeler adını verdiği yazıları bir edebiyat türünün adı olmakla kalmamış benzerlerinin de yazılmasına yol açmıştır
Denemenin Amacı;
Okuyucuyu düşünmeye yöneltmek
Hayatın gerçeklerini ortaya koymak
Kültür alanındaki değişme ve gelişmeleri fark ettirmek
Birey-toplum ilişkisini dile getirmek vb
Konularına ve Yazılış Amaçlarına Göre Denemeler;
Klasik deneme
Edebî deneme
Felsefî deneme
Eleştirel deneme olmak üzere gruplandırılır
2 Özellikleri
Denemede konu özgürce seçilir
İnsanı ve toplumu ilgilendiren her şey (yaşama ölüm aşk sanat felsefe din ahlâk töre bilim siyaset vb) denemenin konusu olabilir
Deneme yazarı kendisiyle konuşur gibi yazar
Dili doğru ve güzel kullanır
Düşünce ufku geniş ve kendine özgü bilgi birikimine sahiptir
Kendi duygularının dışında başkalarının düşüncelerine de saygı duyar
Denemeci ele aldığı konuyu içtenlikle anlatır
Denemeci bayağı bir anlatıma inmeden terim ve felsefi kavramların ağırlığından uzak bir üslubu tercih eder
Denemeci denemenin sonunda kesin bir yargıya bir sonuca varmak amacında değildir
Deneme herhangi bir konuda düşündürücü öğretici inandırıcı ve ûfûk açıcıdır
Deneme rahat okunan bir düşünce yazısıdır
Denemecinin öne sürülen her düşünce ya da savı doğrulama kanıtlama gibi bir kaygısı yoktur Deneme makale ve eleştiriden bu yönüyle ayrılır
Deneme yazarı birçok kaynaktan beslenir: Felsefî sosyolojik tarihî tema ve olay*ların yanında bilimsel veriler ve ünlü kişilerin özdeyişleri olabilir Yine de denemeci seçtiği konuyu farklı bir yaklaşımla işler
Deneme türünün en eski örneklerini “deneme” terimi daha kullanılmadan önce Eski Yunan ve Latin edebiyatlarında görmekteyiz: Bunlar; Epiktetos’un (Epiktetos) S ohbetler Eflâtun’un (Eflâtun) Kimi Diyaloglar Cicero’nun (Çiçero) Kimi Eserleri’dir
Deneme türünün tarihsel gelişimi nasıl olmuştur?
Deneme türü özellikle Aydınlanma Çağında (Rönesans) önemli bir gelişme göstermiş daha sonra özellikle Romantizm akımından (19 yüzyıl) bu yana yaygınlaşarak çağdaş edebiyatın en önemli türlerinden biri hâline gelmiştir
Fransız edebiyatında bu türün kurucusu olan Montaigne İngiliz edebiyatında Bacon (Beykın) önemli deneme yazarlarıdır
Deneme türüne özellikle Cumhuriyet Döneminde yakın ilgi gösterilmiştir