İlim Zan Ve Vehim Nedir ?

Her fen ve makamda sık kullanılan İlim, cehalet, zann, vehim ve şekk (şüphe) ne demektir Kısa ve öz tarif edermisin ?



Bütün bunlar eşya hakkında zihnin yargılarıdır, şimdi bir meselde zihnin yargısı ya kesindir yada değilidr



Kesin olursa;



Vakıaya ya mutabıktır yada değildir: İlki ilim ikincisi cehil



Zihnin kesin olmayan yargısı



Eğer tereddüdün tarafları eşitse: şekk



Terddüdün galip tarafı : zann, düşük tarafı ise vehimdir



Mesela: Dünya fanidir,



Bu yargı vakıaya mutabıktır, şimdi Zeyd bu yargısında tereddüt etmiyorsa dünyanın fani olduğunu biliyor (ilim)



Tereddüdü var velakin dünyanın baki olabileceğine verdiği ihtimal düşükse demekki Zeyd dünyanın bekasını vehmediyor, fani oluşunu ise zannediyor



Zeyd tereddüdünde karar veremiyor yüzde elli ihtimal dünyanın baki, yüzde ellide fani olabileceğine hükmediyorsa şu halde Zeyd şekediyor (şüphe)



Hans ise dünyanın baki olduğuna kesin hükmediyorsa hans cahildir, zira bu kesin yargısı vakıaya mutabık değidir


Yukardaki taksimattan ilim cehil (cehalet) zan, vehim ve şekk'in tarifleri anlaşılmıştır ancak bu tarifler yukarda mütedahil vaziyettedirler


İlgili Tabirlerin müstakil tarifleri şöyledir:


İlim: Kişide bir şey hakkında gerçeğe uygun bir zihni yargının kesin olarak bulunması


Cehil (cehalet) : Kişide bir şey hakkında gerçeğe aykırı bir zihni yargının kesin olarak bulunması


zan: Kişide bir şey hakkında kesine yakın (ağırlıklı) bir zihni yargının bulunması


vehim: Kişide bir şey hakkında kesinlikten uzak (düşük) bir zihni yargının bulunması


şekk: Kişinin bir şey hakkında herhangi bir zihni yargıda bulunamayıp tereddüt etmesi