Matematikle Savaş Kazanan Adam

Bayan Clayton, 1954ün haziran ayında, akşamüstü eve yaklaşırken bir şeylerin yanlış gittiğini biliyordu Her gün ev sahibine yemek yapmaya giderdi, ama o gün süt hâlâ kapının önünde, gazete ise posta kutusundaydı İçeri girdi, yatak odasına çıktı ve kapıyı çaldı Yanıt alamayınca odaya girdi Ve Dr Alan Turingin yatağın üstünde duran cansız bedeniyle karşılaştı

Yapılan inceleme sonucunda, 20 yüzyılın en parlak zekâlarından biri olan Alan Turingin, önceki gece, yani 7 Haziranda, siyanür alarak intihar ettiği anlaşılmıştıMatematik dalında kendini geliştiren Alan Turing, bilgisayar biliminin temellerini attı Yapay zekâdan biyolojiye kadar birçok araştırmaya öncülük etti ve Nazilerin gizli şifrelerini çözerek, İngilterenin II Dünya Savaşından kayıpsız çıkmasını sağladı
Ama aynı toplum, Turinge sırtını döndü ve onun yaşam tarzını kabul etmedi Turingin intihara sürüklenmesinin nedeni de, büyük olasılıkla buydu Turingin yaşamı, bir dehanın hayret veren yaratıcılığının, dönemin önemsiz ve tutucu bürokratları tarafından nasıl yok edildiğini anlatan bir trajedi

Alan Mathison Turing, 1912 yılında orta sınıftan memur bir babanın ikinci çocuğu olarak doğdu Çocukluğunun büyük bir kısmını, babasının işi dolayısıyla Hindistanda, gardiyanların arasında geçirdi Hayalci ve toplumdan uzak bir genç olarak amatör fen projelerine ilgi duydu Derin araştırmalar yapar, mıknatısla metal arar ya da arıları yuvalarına geri dönene kadar izlerdi
10 yaşına geldiğinde Natural Wonders Every Child Should Know (Her Çocuğun Bilmesi Gereken Doğa Mucizeleri) adlı kitabı okudu ve bu, yaşamının dönüm noktası oldu Bu kitap sayesinde, doğada çözüm bekleyen gizemleri keşfetti Örneğin, canlıların tek bir hücreden oluşması gibi Ayrıca, kitaptan öğrendiği çok önemli bir nokta da, bu gizlerin bilim yoluyla incelenebilmesiydi

Turing, o andan itibaren, sorularını yanıtlayamayacak konularla ilgilenmenin zaman kaybı olacağını düşündü Devlet okulu Sherborneda sorunlar yaşaması kaçınılmazdı Çünkü, yaşıtlarına göre çok ileri bir düzeydeydi Matematik ve fen, arkadaşlarının korkulu rüyasıyken, Turing bu derslere büyük bir ilgi duyuyordu 17 yaşında, kuramsal bilimin merkezi Cambridge Üniversitesine, matematik okumak üzere başvurmaya karar verdi Trinity Koleji tarafından iki kez reddedildi; ancak, King Koleji tarafından kabul edildi ve öğretmenlerini, yaratıcılığıyla derinden etkiledi

1934te, sınıfını birincilikle bitirerek mezun oldu Bu başarısı, bilimsel araştırmalar yapmak üzere Cambridge Üniversitesinden burs kazanmasına yol açmış ve ömür boyu araştırma yapma fırsatı doğurmuştu Ancak o yaz, Turingin Grantchester çayırında otururken ansızın yaşadığı beyin fırtınası, yaşamını ve 20 yüzyılı değiştirecekti

Dünyanın en iyi matematikçilerini zorlayan bir problemi rasgele bulmuştu Bulduğu çözüm, programlanabilir bilgisayar fikrinin doğmasına da yol açacaktı Sorun, matematiğin herhangi bir matematiksel varsayımın doğruluğunu ispat edip edemeyeceğiydi 2+2nin 4 ettiği sonucunun doğruluğundan; 11, 13 ,17, 19, 29 ve 31 gibi sonsuz sayıdaki asal sayıların var olup olmadığı örneklerine kadar, eski gizlerden yola çıkarak, matematik problemlerini çözebilecek bir yöntem aradı

Turing, Decidability Problem denen bu problemi, Cambridge matematikçilerinden Max Newmanın derslerinde duymuştu Max Newman, mekanik yöntemin (mechanical process) işe yarayıp yaramayacağını merak ediyorduMatematikçiler için mekanik yöntem zahmetli bir yol Örneğin, çocuklar bu yöntemi uzun işlemleri yaparken elde var 2, ekle 1 şeklinde kullanı-yorlar Ama 23 yaşındaki Turing, bu yöntemi daha da geliştirmeye karar verdi Hayalinde, her türlü matematik problemini inceleyebilen ve doğru olup olmadığını kontrol edebilen bir cihaz düşledi

Turinge göre cihazın yapısı basit olmalıydı Sonlu satır üstündeki simgeleri okuyarak, yazarak ya da silerek, tek bir simgeyle matematiğin özünü yakalayabilmeliydi Turing, Decidability Problemın çözümünün, veriler ne olursa olsun, bu makinenin bir sonuca varmasında yattığını gördü Dolayısıyla makine, varsayımın doğru ya da yanlış olduğuna karar vermeli, sonunda da işlemi durdurmalıydı Makine, hangi yöntemle yaklaşılırsa yaklaşılsın, çözülemeyecek bir paradoksa bu varsayım yanlış sonucunu verme-liydi Şaşırtıcı bir şekilde Turing, bilimin çözemeyeceği problemlerin olduğunu gösterdi Hâlâ, 20li yaşlarındaki bu düşünceleriyle, dünya çapında bir matematikçi olarak kabul ediliyor Makineler insanlar gibi düşünebilecek mi?




50 yılı aşkın bir süre önce, Alan Turing, çağımızda da zihni kurcalayan bir soruya takıldı: Bilgisayarlar bizim gibi düşünebilir mi?
Çoğu insan, bu düşüncenin gülünç olduğuna inanıyor Asıl sorun, düşünmek kelimesiyle kastedilenin ne olduğu Turing, ötekilerden farklı olarak, karışıklığa Turing Test fikriyle son verdi Buna göre, eğer çalıştığınız bilgisayarın yanıtları bir insandan beklenebilecek yanıtlarsa, o zaman makinenin düşündüğü söylenebilir
1990da Amerikalı bilim adamı Dr Hugh Loebner, ilk düşünen bilgisayarı yapacak kişiye 100000 dolar ödül koydu 1990dan beri her yıl, dünyanın en iyi bilim adamlarının icatları 10 jüri üyesi önünde deneniyor Jüri üyeleri, 5 dakika içinde yanıtların bilgisayardan mı, insandan mı geldiğine karar vermek zorundalar Loebner Ödülüne başvuranların bir kısmı, jüri üyelerinin yüzde 50sini aldatmayı başardı Ama, şu ana kadar hiçbiri bütün jüriyi ikna edemedi




Turingin zekâsı, kısa zamanda çok daha acil ve tehlikeli bir amaç için kullanıldı: İngilterenin savaşta yenilmesini engellemek için 1938 yılında, II Dünya Savaşına bir yıl kala Turing, Bletchley Parkına gizli bir göreve katılması için davet edildi Görevi, Nazi askeri şifrelerini çözmekti

Almanyanın, Enigma diye adlandırdığı bu şifre makinesi oldukça karışıktı Alet, mesajları, rotor ve elektrik akımları yardımıyla milyonlarca farklı şekle dönüştürüyordu Turingin görevi, makinenin yolladığı karmaşık mesajları açıklığa kavuşturmaktı Polonyalı şifre uzmanları, gelişmiş matematik yöntemleriyle Enigmanın eksikliklerini belirlemiş, hatta Nazilerin birtakım gizli mesajlarını çözmeyi başarmışlardı Ama, savaş yaklaştıkça Enigma gelişti ve Polonya daha ileri gidemedi Mesajlar çok hızlı bir şekilde çözülmeliydi; çünkü içerdikleri bilgiler sürekli değişiyordu Bu, çok hız gerektiren ve oldukça zor bir görevdi

Turingin kıvrak zekâsı bir kez daha çözümü buldu Enigmanın, olası bir çözümlemeye önlem bağlamında, çok büyük sayılardan oluştuğunu fark etti Sözgelimi, A harfi G, G de A şeklinde çözülüyordu Turingin, bir mesajdaki kelimelerin trilyonlarca olası çözümlemelerini çıkarıp, sadece işe yarayacakları ayırabilen bir makineye ihtiyacı vardı

Bu harika bir adımdı ve Turingin bu fikrinden hareketle İngiltere, Alman denizaltısı U-Boatların mesajlarını bir saatlik bir aktarım süresinde çözebildi Ama Almanlar, 1942de Enigmayı yenilediler ve geliştirdiler Daha da kötüsü, şifre çözücüler, Hitler ile generallerinin daha kapsamlı Geheimschreiber adlı bir şifre makinesi kullandıklarını saptadı Henüz 29 yaşındaki Turing ile meslektaşları, bu gelişmelere ayak uydurmak zorundalardı ve yeni yeni ortaya çıkmaya başlayan elektronik teknolojisini denemeye karar verdiler

Sonuç, Clossus adlı bir makineydi Bir oda büyüklüğündeki cihaz, belirlediği şifredeki 25000 karakteri, bir saniyede tarayan 1500 radyo lambasından oluşuyordu Bugüne kadar Colossusun nasıl çalıştığı gizli tutuldu Colossus, Müttefiklerin Hitlerin en gizli şifrelerine girmelerini sağlamış ve bu da Hitlerin mağlubiyetiyle sonuçlanmıştı

Tarihçiler, Colossusun Avrupadaki savaşı iki yıl kısalttığını ve buna bağlı olarak sayısız yaşam kurtardığını belirtiyorlar Ayrıca cihaz, Turingin 10 yıldan daha az bir süre önce hayalini kurduğu modern bilgisayarın öncüsü sayılıyor

Hitlerin yenilmesinden sonra, Turing, dünyanın ilk elektronik beynini yaratmaya karar verdi Teddingtondaki Ulusal Fizik Laboratuvarında çalıştı ve ufak değişikliklerle denklemleri çözebilen, maaş ayarları yapabilen ya da satranç oynayan Automatic Computing Engine (otomatik hesaplama cihazı) projesini geliştirdi Hatta Turing, ilk dil programını tasarladı Bürokratik çekişmeler nedeniyle projesini durdurmak zorunda kaldı Ancak, 1948de, basitçe tasarlanmış Mark-1 adındaki bilgisayarın geliştirilmesi çalışmalarına katılmak üzere Manchester Üniversitesie gitti Mark-1e önemli ekler yaptıGünümüzde Mark-1e ek gerçek bilgisayar olarak kabul ediliyor Ama Turingin zekâsı, onu yine başka yönlere itiyordu Yapay zekâyla ilgilenmeye başlamış ve 1950de, günümüzün gündeminden düşmeyen makineler düşünebilir mi? sorusunun yanıtını bulmak için testler yapmıştı

Turing daha sonraları, İlk kez 10 yaşında okuduğu Natural Wonders Every Child Should Know kitabına geri döndü Kitapta, bir tek hücrenin trilyonlarca parçaya bölünerek canlıları nasıl oluşturduğu ve her bir hücrenin ne yapması gerektiğini bildiği anlatılıyordu Ama, kitaba göre, hücrelerin bunu nasıl gerçekleştirdiği biraz gizemliydi Turing, yanıtı buldu ve kimyasal maddelerin etkileşimlerini içeren karışık denklemleri bir yana bıraktı


1952 yılında Turing bir felaketle karşılaştı Manchester polisi tarafından tutuklandı ve genç bir erkekle yakalandığı gerekçesiyle mahkemeye çıkarıldı Toplumsal ahlakı bozmaya yönelik davranışları düzenleyen yasa kapsamında yargı-lanacaktı O zamanlar homo****üellik suçtu, Turing ise bunu gülünç buluyordu Suçunu kabul etti, önünde iki seçeneği vardı: hapis ya da hormon tedavisi

Turing, hormon tedavisini seçti Hatta, biyoloji ve fizik çalışmalarını bile sürdürdü Ancak, bu suçlama ve verilen ceza, birçok şeyden mahrum kalmasına yol açtı Güvenlik belgeleri elinden alındığından, şifre çözme merkezi GCHQa yürüttüğü danışmanlığına son verildi Ayrıca, bildiği devlet sırlarını açıklaması olasılığına karşı gözetim altında tutuldu

Turingi en çok korkutan, suçunun zeki makineler projesini de rafa kaldırma ihtimaliydi Haziran ayının o soğuk ve yağışlı pazartesi gününde, bu kaygılar içinde salınan Turingin aklından geçenleri tam olarak bilemiyoruz, hiçbir zaman da bilemeyeceğiz Aslında, nasıl öldüğü de çok açık değil Bilinen, siyanür şırınga edilmiş bir elma yediği Emin olduğumuz tek şey ise, başarılı düşünürlerin çoğunun yaşamının erken sona erdiği Turing öldüğünde sadece 42 yaşındaydı


Kaynak: focusdergisicomtr