İstanbul?Da Camiye Çevrilen Kiliseler

İstanbul?da Camiye Çevrilen Kiliseler







Arap Camii

(San Paolo Kilisesi)




Caminin bahçesinden görünümü




Arap Camii, İstanbul Galata semti Kalyon Caddesi'nde eskiden San Paolo Kilisesi olarak bilinen ibadethane


Tarihçesi


Galata kentsel dokusunda beton bloklar arasında, sivri külahlı hayli yüksek kare biçimli kulesiyle hala fark edilebilen Arap Camii; fetih öncesinden kalan İstanbul'un tek Gotik kilisesidir


İstanbul?da ilk ezan sesinin yükseldiği yer 717 yılında yapılmış olan İstanbul?un ilk camii hüviyetini taşıyan Arap Camiidir İstanbul?un Fethi için MS 717 yılında gelmiş olan Müslüman Arap kumandanlarından ve sahabe neslinden meydana gelen bir ordu başında Mesleme Bin Abdülmelik adındaki komutan; Galata?da Bizans semalarına ilk Ezan-ı Muhammedi sesinin yükseldiği bir Camii yaptırmış ve adına da Arap Camii denilmiştir Hicri 95 Senesinin Zilhicce ayında 15 Ağustos 717?e Mesleme Bin Abdülmelik; Karadan bir ordu, denizden kuvvetli bir donanma ile Bizans?ı kuşatmıştır Muhasara bir yıl kadar devam etmiş ancak Constantinople alınamamıştı Ama Galata zaptedilmiş ve fethedilmişti Mesleme ve İmparator Leon arasında varılan bir anlaşma sonucu Arap mescidi inşaa edilmiş ve ibadete açılmıştır 7yıl kadar İstanbul?da kalmış olan Arap Müslüman Ordusu ibadetini burada yapmıştır Daha sonra Şamda çıkan bir isyan üzerine Arap ordusunun Şam?a gitmesi üzerine Dominiken Papaz ve Rahipleri burasını kilise haline sokmuş, şimdi minare olarak kullanılan çan kulesini bu esnada de ilave etmişlerdir 1453 İstanbul?un Fethinden Sonra Kilise Camiye çevrilerek öndeki mihrap ve minber ilave edilmiş ve Osmanlı kayıtlarında yine Arap Mescidi ismini almıştır


Dördüncü Haçlı Seferi'nde Kudüs yerine Konstantinopolis'i ele geçirmeyi amaçlayan Katolikler, 1200'lerin başlarında Pavlus'a adadıkları bir kiliseyi ve yanına Dominiken Mezhebine bağlı bir manastırı Galata'da yaptırmışlardır Papaların da yakın ilgisini çeken bu manastır ve kilise, bir süre sonra mezhebin kurucusu olan "San Domeniko"nun adının da eklenmesiyle tanınır: San Paolo ve San Domeniko







Camii'den bir görünüm




1475'te Fatih, kiliseyi camiye çevirerek vakfına katmıştır Yirmi yıl sonra da, İspanya'dan çıkartılan Endülüs Arapları'nın bir kısmının, çevredeki mahallelere yerleştirilmesiyle cami, "Arap Camii" olarak tanınır Caminin Araplara mal edilmesinin bir nedeni de, minareye çevrilen eski çan kulesinin 714'te Şam'da yaptırılan ünlü Emeviye Camii'nin özgün minaresini çağrıştırmasıdır


III Mehmet ve I Mahmut'un annesi Saliha Sultan ve II Mahmut'un kızı Adile Sultan değişik dönemlerde Cami'yi onartmış; hünkar mahfili, sebil, çeşme, şadırvan gibi ögeler ekletmişlerdir Özellikle Saliha Sultan'ın yaptırdığı onarımdan sonra caminin iç düzeni, mahfillerin, mihrabın barok ahşap tasarımlarıyla hayli değişmiş, tiyatral bir görümün egemen olmuştur







Camii'nin minaresi




1913-1919 yılları arasındaki kapsamlı onarım sonucu yapı yeniden büyük bir değişime uğrar: Avlu duvarı yıkılır, Cami genişletilerek yeniden yaptırılır "Arabesk" bir son cemaat mahalli ekletilir Döşeme altında kalan yüzü aşkın Latin soylusunun mezar taşları müzeye taşıtılırken, mihrabın yanındaki "Mesleme'nin Çilehanesi", "Arap Baba Merkadi" ve çevrede sahabelere ait oldukları ileri sürülen birkaç kabir de Arap kimliğini daha güçlendirerek vurgular Yapı her ne kadar büyük ölçüde İslamlaşmış (Osmanlılaşmış) ise de, dikkatli bir göz, çok az da olsa Gotik geçmişini belgeleyen birtakım mimarî ögeleri fark edebilir







Atik Mustafa Paşa Camii

(Azize Thekla)




Atik Mustafa Paşa Camii (Cabir Camii) İstanbul'un Ayvansaray semtinde kiliseden camiye çevrilmiş bir dinî yapıdır Doğu Roma döneminden kalma yapının eski adının ne olduğu tartışma konusudur Yunan haçı tipindedir


Fetih sırasında ne durumda olduğu bilinmeyen kilise II Beyazıt döneminde camiye çevrilmiştir Caminin içinde Doğu Roma dönemine ait hiçbir bezeme yoktur 1957'de Amerikan Bizans Enstitüsü tarafından binanın güney cephesinde, badana tabakasının altında bulunan freskoların, Ayios Kosmas, Hagios Damianos ve başmelek Mikhael'e ait oldukları tespit edilmiştir







Bodrum Camii

(Mireleon Kilisesi)





Bodrum Camii (Bodrum Mesih Paşa Camii veya eski adıyla Mireloin Kilisesi), İstanbul'da Laleli yakınındaki Doğu Roma döneminden kalma dini yapıdır 10 yüzyılda Mireloin Manastırı'nın kilisesi olarak İmparator Romanos Lekapenos tarafından yaptırılmıştır İstanbul'un fethinden sonra II Bayezid döneminde Sadrazam Mesih Paşa tarafından camiye çevrilmiştir


Kilisenin hemen yakınında 5 yüzyıldan kalma bir rotunda vardır Romanos Lekapenos 10 yüzyılda binanın üstünü kapatarak günümüze kalmamış olan bir saray yaptırmıştı Kilise de bu dönemde inşa edilmişti






Mimari Özellikleri




Kilise tuğladan yapılmıştır Dört destekli kapalı haç planındadır Ana mekan yüksek ve pencereli bir kubbe ile örtülüdür Yapının doğu tarafında, içten yarım yuvarlak, dıştan üç cepheli bir apsis ile iki yanında yonca biçiminde planlanmış hücreler bulunur Kubbenin orijinal hali korunmuştur Caminin yanında bir de su sarnıcı vardır







Eski İmaret


(Pantepoptes Manastırı Kilisesi)




Caminin güney cephesinin görünümü






Eski İmaret Camii (Pantepoptes Manastırı Kilisesi) İstanbul'un Zeyrek semtinde Doğu Roma döneminden kalma dinî yapıdır 1081- 1087 yılları arasında inşa edildiği tahmin ediliyor


Kilise Komnenos hanedanının kurucusu Aleksios Komnena tarafından yaptırılmıştır Fatih Sultan Mehmet döneminde medrese olarak kullanılan Zeyrek Camii'nin imarethanesi olarak kullanılmıştır Fatih medreseleri yapılınca cami olmuştur