Yeraltı Şehirleri | (Kapadokya ? Nevşehir)

Yeraltı Şehirleri (Kapadokya? Nevşehir)





1 Derinkuyu Yeraltı Kenti (Derinkuyu)

2 Özkonak Yeraltı Kenti (Avanos)

3 Kaymaklı Yeraltı Kenti (Merkez)

4 Mazı Yeraltı Kenti (Ürgüp)

5 Acıgöl Yeraltı Kenti (Acıgöl)

6 Tatlarin Yeraltı Kenti (Acıgöl)

7 Özlüce Yeraltı Kenti (Merkez)

8 Sivasa Gökçetoprak Yeraltı Kenti (Gülşehir)










1 Derinkuyu Yeraltı Kenti (Derinkuyu)


İlçe merkezinde 4 km2'lik bir alana sahiptir Ana koridorlar vasıtasıyla çevrede bulunan diğer yeraltı şehirlerine de bağlıdır Şu anda yer altı şehrinin sadece bir bölümü açıktır Yeraltı şehrinin yapım tarihi ile ilgili olarak yazılı bir bulgunun olmaması dolayısı ile ne zaman, yapıldığı ile ilgili olarak sadece tahmin yürütülmektedir


Giriş




Bu tahminlerde sefirin kazılmasında kullanılan murçlan izlerinin meydana getirdiği oyukların kapanıp-kapanmaması ve bu durumun kaç yılda tamamlanmakta olduğu ile ilgilidir Yeraltı şehirleri Kapadokya bölgesinde oldukça yaygındır Zira yerin altında bir kale olarak dizayn edilmiştir Arızi yapısının uygun oluşundandır ki şehir her yönde genişletilebilmiştir



Kapı taşı Düşman akınları başladığında sığınaklara inilir bu yuvarlak taş itilerek kapatılırdı



Derinkuyu yeraltı şehri, dünyada eşi ve benzeri bulunmayan büyüklük ve dizayna sahiptir Tarihin birçok döneminde farklı kültürler tarafından kullanılmıştır Günümüzde yeraltı şehrinin bazı bölümleri de yöre halkı tarafından depo olarak kullanılmaktadır




Derinkuyu yer altı şehri 18-20 katlı 18 olmakla beraber şuan sadece 8 katı ziyarete açılmıştır Diğer katların ise temizlenmesi ve çökmeye karşı güçlendirilerek ışıklandırılması ile beraber ziyarete açılması mümkündür Bir tesadüf eseri bulunmuş ve 1965'de Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından hizmete açılmıştır



Yeraltına inildikçe mekanlar da rahatlıyor, bu yaşam alanında kilise, manastır, şarap mahzeni, kiler ve barınma amaçlı her şey mevcuttur



Yeraltı şehrinin ziyarete açık olan kısmında: En altta su kaynağı bulunmaktadır Unutulmamalıdır ki yeraltı kenti su bulmak amacıyla açılan bir kuyu etrafında teşekkül etmiştir Hizmete açık olan kısmın en altında ise "hac" şeklinde bir kilise, kilisenin yanı başında ise bir mezar bulunmaktadır Yeraltı şehrinin ilk katlarında misyoner okulu, mutfak, yatak odaları, vaftiz havuzu mevcuttur


Temiz hava gereksinimi için 85 m yüksekliğinde havalandırma kanalları mevcuttur



Yeraltı kentinin 3 katında bulunan bir tünelin şehrin 10 km kuzeyinde bulunan Kaymaklı (Enegüp) kasabasında bulunan,Yeraltı şehri civarında bulunan evlerin her birinde mezkur kente giriş İçin koridorlar - tüneller vardır Herhangi bir saldın anında ahali, evlerin altında bulunan tünellerden yeraltı şehrine girmekte ve içeriden kapatıldığı halde dışarıdan açılamayan büyük (kaya ve taştan) yontma kapılan (Tırhıs) kapamaktaydı Böylece saldırı sona erinceye kadar hayatlarını burada geçirmekteydiler Yeraltı şehrinde her şey bu ihtiyaca paralel olarak tasarlanmıştı



Aşağıya Doğru




Kentin aydınlatılması bezir çıraları ele yapılmaktaydı Her türlü ürününden faydalandıkları hayvanlarının zarar görmemesi için yerin altına ahırlar yapılmıştır Yeraltı kentinin birçok yerinde havalandırma bacası vardır Zira yerin180 - 90 metre derinliğinde bile nefes almakta kat'i suretle zorluk çekilmemektedir


Yukarı - Gökyüzü




Yeraltı şehrinde değirmende bulunmakla beraber ziyarete açık yerde buna rastlanılmaz yine ziyarete kapalı alanda konsül toplantılarının yapıldığını zannettiğim bir oda bile mevcuttur Derinkuyu?dakine oranla daha küçük bir yeraltı şehri ile birleştiği tahmin edilmektedir Galeriler katlar arasında haberleşmeyi sağlamak' amacıyla küçük oyuklar mevcuttur


Mutfak




Yeraltı şehrinin bazı koridordan oldukça dardır Sürünerek ilerlemek dışında hareket edilmesi mümkün değildir Bu durumda haliyle akılda bazı sorular meydana getirmektedir Burada yaşayan insanların vücut yapılarının nasıl olduğudur? Yanı sıra bu kadar geniş bir alanı kaplayan şehrin molozlarının nereye döküldüğü konusudur ki; eğer çıkartılan toprak bir yere yığılmış olsaydı Bir tepe meydana getirirdi Ancak köyle bir tepe yörede mevcut değildir




11 katlı yeraltı şehrinin bugün sadece 8 katı gezilebilmektedir burası 600-700 yy'larda Arap akınlarından sığınmak için yapılmıştır, bu yeraltı şehirlerinden 36 adet olduğu tahmin edilmekte ve her birinin birbiri ile bağlantısı olma ihtimali üzerinde duruluyor

2 Özkonak Yeraltı Kenti (Avanos)


Avanos'un 14 km uzağında yer alan yeraltı şehri, İdiş Dağı'nın kuzey yamaçlarına volkanik granit bünyesi tüf tabakalarının oldukça yoğun olduğu yere yapılmıştır Geniş alanlara yayılmış olan galeriler birbirlerine tünellerle bağlanmıştır


Kaymaklı ve Derinkuyu yeraltı şehirlerinden farklı olarak katlar arası haberleşmeyi sağlayacak çok dar ve uzun delikler bulunmaktadır Düzgün oyulmuş odaların girişleri kapatıldığında havalandırma da bu dar (5 cm) ve uzun deliklerle sağlanmıştır Yine diğer yeraltı şehirlerinden farklı olarak sürgü taşından sonra, tünel üzerine (düşmana kızgın yağ dökmek maksadıyla) delikler oyulmuştur


Özkonak yeraltı şehrinde Kaymaklı ve Derinkuyu yeraltı şehrinde olduğu gibi hava bacası, su kuyusu, şırahane ve sürgü taşları bulunmaktadır


Yeraltı şehrinin girişi



Kapı girişlerindeki bu büyük yuvarlak taşlar düşman saldırısında kapıları kapatmak için kullanılırmış Kapatılan kapı girişinin hemen üstünde bir insan geçemeyecek küçüklükte delik var Bu delikten kapı girişindeki düşmanın üzerine kızgın yağ döküldüğü söyleniyor

3 Kaymaklı Yeraltı Kenti (Merkez)


Kasabanın tarihi MÖ 3000 yılına kadar gitmektedir Kaymaklı'nın Osmanlı kaynaklarında Rumca adı Enegüp olduğu belirtilmektedir Geçmişte insanlar kendilerini savunmak için kaleler, yeraltı kentleri yapmışlardır Yapılan bu yapılardan biri de kasabada bulunan yeraltı kentidir Bölgede 25 bin kilometrelik bir alan içerisinde 200 civarında yeraltı kenti bulunmaktadır




Kapadokya bölgesi de denilen bu bölgenin kasaba ve köylerinde irili ufaklı bir çok yeraltı kenti vardır Kimler tarafından, ne zaman, ne için inşa edilmiştir,, hangi topluluk ve kavimler yaşamışlardır bilinmemektedir Bizans dönemine ait olanlar dışında yeraltı kentleri hakkında arkeolojik veri de yoktur




Kasabadaki yeraltı kenti 1964 yılında ziyarete açıldı Kaymaklı kalesi de denilen yerin altında bulunmaktadır Halk, evlerini genelde yeraltı kentine yakın olarak inşa etmiş ve yeraltı kentine bağlantılar kurulmuştur Yeraltı kentlerinin uygun yerlerini depo, kiler ve ahır olarak kullanmışlardır Kaymaklı yeraltı kentinde pasajlar dar, alçak ve eğimlidir




Halen 4 katı açık olan kentte mekânlar havalandırma bacası etrafında toplanmıştır 1 katta ahır bulunmaktadır 2 katta bulunan kilisede papazın vaaz yeri ve iki taraflı apsisler bulunmaktadır Apsislerin önünde vaftiz taşı yer almaktadır Kentin önemli mekânları 3 kattadır Depolar şırahaneler ve mutfaklar bu katta yer almaktadır Mutfakta bulunan andezit taş oldukça ilginçtir MTA Enstitüsünden Ergün Kaplan'ın yaptığı araştırmalar sonucunda bu taşın bakır cevheri öğütmede kullanıldığı anlaşılmıştır 4 katta ise bol miktarda depo, küp ve şırahaneler bulunmaktadır Diğer dört kat ise hala tamamı açılamamıştır




Damat İbrahim Paşa vezir olduktan sonra, kasabamız eşrafından Hacı Abdullah Ağa da aşçıbaşı olarak Osmanlı sarayına girmiştir Bu dönemde Nevşehir'e yapılan Kurşunlu Camiden artan malzemeler ile Kaymaklı Kurşunlu Camii inşa edilmiş Kasabaya su getirmek için su yolları yapılmıştır




Kaymaklı'da Cumhuriyet kurulana kadar hala Rumlar ve Türkler bir arada yaşarlarmış Yapılan mübadele anlaşmasından sonra Rumlar gitmişler ve Türk göçmenler kasabamıza gelmişlerdir Rumların yapmış olduğu evlerde özel bir mimari ile yapılmış olanlar da vardır Rumların kalan toprakları göçmenlere verilmiştir Rumların ibadeti için birde kilise vardır

4 Mazı Yeraltı Kenti (Ürgüp)


Antik adı "Mataza" olan Mazı köyü, Ürgüp'ün 18 km güneyinde, Kaymaklı Yeraltı Şehri'nin ise lOkm doğusundadır Vadinin her iki dik yamaçlarında Erken Roma Dönemi'ne ait kaya mezarları bulunmaktadır Platoda ise çok sayıda Bizans Dönemi'ne ait mezarlar yer alır

Değişik yerlerde dört girişi tespit edilebilmiş, asıl giriş düzensiz taşlardan örülü bir koridorladır Kısa koridordaki iri sürgü taşı, yeraltı şehrinin giriş çıkışı kontrol altına alınmasını sağlamaktadır İç kısımdaki küçük oda, sürgü taşının rahat bir şekilde hareket etmesi için yapılmıştır Ayrıca sürgü taşının karşısında kapının tam olarak kapanması için bir girinti bulunmaktadır




Böylece dışarıdan içeriye girmek imkânsız hale gelmektedir Girişin tam karşısındaki sütunlu mekân ahırdır Yeraltı yerleşiminin geniş alanlarına yayılan ahırlar, diğerlerinden farksızdır Ancak bir ahırın ortasında kayadan oyulmuş, hayvanların su içmesini sağlayan yalak bulunması diğerlerinden farklı özelliğidir Ahırların çok sayıda olması hayvansal üretimin bolluğunu dolayısıyla refah seviyesinin yüksek olduğunu gösterir


Ahırların arasında kalan bir mekân, şırahane olarak kullanılmıştır Tavan kısmında moloz taşlardan örülmüş, üzümleri aşağıya doğru dökmeye yarayan bir baca yer alır Ahırlardan kısa bir koridor vasıtasıyla yeraltı şehrinin kilisesine ulaşılır Bu mekânın girişi sürgü taşı ile kapatılabilmektedir




Kilise apsisi, Kaymaklı Yeraltı Şehri'ndeki kilisenin aksine uzun kenar köşesine oyulmuş, faseti kabartmalarla süslenmiştir Kilisenin kenarlarına oturmaya yarayan alçak platformlar yapılmıştır Girişin yanında bulunan oda ise din görevlisine ait olmalıdır Kilisede bulunan aşağıya doğru yaklaşık 20 m derinlikteki su kuyusu, yeraltı şehrinin gerçek derinliğini göstermesi açısından önemlidir


Kilise apsisinin karşısındaki küçük oyuk aynı zamanda gizli baca olup yeraltı şehrinin diğer mekânlarına geçişi sağlar Bacanın iki tarafındaki küçük oyuklar tırmanmayı kolaylaştırmıştır Üst katlara geçiş gizli bacalar sayesindedir Üst kat salonları ve odaları birbirlerine dar, uzun tünellerle bağlanmıştır Mazı yeraltı şehrinin genel özelliği alt kat mekânlarının bağlantıları kısa pasajlarla, üst kat mekânlarının ise uzun dar pasajlarla sağlanmasıdır


Bu pasajların çoğu kapandığından dolayı yeraltı şehrinin ne kadar bir alana yayıldığı bilinememektedir Dini mekâna sahip Kaymaklı ve Derinkuyu yeraltı şehirleri büyük alanlara yayılmıştır Mazı yeraltı yerleşiminde de bir kilise bulunduğundan dolayı onlar gibi geniş alanlara yayılmış olması olasıdır

5 Acıgöl Yeraltı Kenti (Acıgöl)


İlçede turizmin alt yapısı hemen hemen hiç yoktur Turistik belgeli tesisin bulunmadığı Acıgöl'de belediye ruhsatlı ne yatak, ne de eğlence merkezi vardır İlçede akşamleyin bir yabancı yatmak için 20 kilometre uzaklıktaki il merkezine gitmek zorundadır




Belediye tarafından gerekli ışıklandırma ve bakımı yapılan yeraltı şehri özellikle yaz aylarında yerli ve yabancı turistlerin uğrak yeri olmaktadır Ayrıca ilçenin güneyinde Hititlerden kalma ?Yazılı Kaya? Krater Gölü, Sünnetli Han bulunmaktadır Karapınar yakınlarında çok ilginç bir yeraltı şehri bulunmaktadır Ancak topraklarla kapalı olduğundan turizme açılmamıştır

6 Tatlarin Yeraltı Kenti (Acıgöl)


Acıgöl ilçesinin 10 km kuzeyinde, Tatlarin?de bulunan ve Kale olarak isimlendirilen tepenin altında Tatlarin Yeraltı Şehri bulunmaktadır Bu şehir ilk defa 1975 yılında bulunmuş ve 1991 yılında da ziyarete açılmıştır Buradaki toprak üstü yerleşimde kiliseler bulunduğu, ancak bunların büyük çoğunluğunun doğal nedenlerden dolayı yıkıldığı bilinmektedir




Şehrin giriş kapısı yıkılmış olup, içerisine batı yönünde açılan iki ayrı mekândan girilebilmektedir Yeraltı şehri oldukça geniş bir alana yayılmış olup, yalnızca çok küçük bir bölümü temizlenebilmiştir Günümüzde iki katına girilebilen şehirde geniş mekânlar, erzak depoları ve kiliseler bulunmaktadır Bu şehrin büyük bir manastır veya askeri bir garnizon olduğu da sanılmaktadır

Tatlarin Yeraltı Şehri girişinden kavisli bir koridordan dikdörtgen planlı bir alana ulaşılmaktadır Girişte bulunan 1,5 m çapında,, içeriye giriş ve çıkışı kontrol etmektedir Girişin sağındaki bir mekânda üç iskeletin bulunması, ortası delikli olan sürgü taşı burasının bir zindan olmasını akla getirmektedir Girişin çevresinde mutfak kiler ve tuvaletler bulunmaktadır Bu alanın Roma döneminde mezarlık olarak kullanıldığı sanılmaktadır



Tuvalet



Yeraltı şehrinin ikinci katında ahırlara yer verilmiş ve burası sütunlarla desteklenmiştir Ambar olarak düşünülen mekânlar oldukça geniş ölçüdedir Bu mekânlarda da havalandırma bacalarına yer verilmiştir İçerideki ilk iki mekân bir koridorla birbirine bağlanmış olup, bu koridorda tuzaklar ve bağlantıyı kesen sürgü taşı bulunmaktadır

Nevşehir'in Acıgöl ilçesine bağlı Tatlarin beldesinde bulunan yeraltı kentinin, halen turizme açık olan ilk 2 katı dışında kalan katlarının da turistlerin ziyaretine açılabilmesi için çalışmalar başlatılmıştır

Halk arasında 'Kale' olarak adlandırılan tepenin yamaçlarında bulunan Tatlarin Yeraltı Kenti'nin, M Ö 3 binli yıllarda Hititliler tarafından kullanılmaya başlandığının belirlendiğini söylenir Hititlilerden sonra Romalılardan kaçan ilk Hıristiyanlar tarafından sığınma amaçlı kullanılan kentin ilk olarak 1975 yılında tespit edildiğini ve 1991 yılında yapılan temizleme çalışmalarının ardından turistlerin ziyaretine açılmıştır

Ziyarete açılan katların birinde aynı zamanda bu günkü tuvaletleri andıran bir de tuvaletin bulunduğunu ve bu tuvaletin Anadolu'da tuvalet geleneğinin 5 bin yıl öncesine dayandığını tespit edilmiştir

Yılda yaklaşık 5 bin turistin geldiği Tatlarin'de turistlerin yeraltı kentinin ancak ilk iki katını gezebildiklerini, kapalı olan diğer katlarında temizlenerek turizme açılması için gerekli proje çalışmaları tamamlanmak üzere

7 Özlüce Yeraltı Kenti (Merkez)


Gesi Kasabasına bağlı olan tarihi köylerimizden biridir


Eski adı Zile olan Özlüce köyü merkezindeki yeraltı kenti Kaymaklı kasabasının 6 km batısında yer almaktadır Özlüce Yeraltı kenti, diğerlerinde mimari olarak hem de jeolojik yapı olarak farklıdır Kentte kat sistemi bulunmamaktadır Tek kat üzerine yapılmış olan kentte değişik renklerde tüfler bulunmaktadır Girişte bazalttan yapılmış kemerli birbirine geçmeli iki mekân bulunmaktadır

Taşlarla örülü 15 metrelik bir alandan sonra asıl kayadan oyulmuş yeraltı kentine geçilir Geçişte sert granitten yapılmış 175 çapında bir sürgü taşı bulunmaktadır Geçişteki geniş mekân en geniş mekânı olup sol tarafında odalar sağ tarafında ise erzak depoları bulunur Oldukça uzun olan galerilerin yanlarında hücre tipi odalar ve tabanlarında tuzaklar bulunmaktadır






8 Sivasa Gökçetoprak Yeraltı Kenti (Gülşehir)


Gülşehir ilçe sınırları içinde, Gökçetoprak Köyü yakınındadır Diğer yeraltı şehirlerinden farklı bir jeolojik karaktere sahiptir En altta kahverengi çamur taşı, üzerinde tüf en üst katta da andezit kaya blokları bulunmaktadır Halen tam olarak temizlenmemiş olan yeraltı şehrinin iki katı tespit edilebilmiştir


Düzgün olmayan dikdörtgen mekanlar birbirine dar, uzun koridorlarla bağlanmıştır Yeraltı şehrinin içinde 25 metre derinlikteki su kuyusunda halen su bulunmaktadır


Gökçetoprak köyünün kuzey ve batı yamaçlarında da yöre halkı tarafından halen ahır, depo ve samanlık olarak kullanılan çok sayıda yeraltı yerleşimleri bulunmaktadır