Kamutanrıcılık (Panteizm)

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-23-2012

Kamutanrıcılık (Panteizm)
Doğayla tanrıyı özdeş kılan öğretilerin genel adı

İngiliz düşünürü Toland'ın 1705 yılında önerdiği pantheism terimi Türkçemize kamutanrıcılık ya da doğatanrıcılık, heptanrıcılık ve tümtanrıcılık sözcükleriyle çevrilmiştir

Bu anlayışta olan çeşitli öğretilerin ortak yanı, doğayla tanrıyı bir ve aynı şey sarmalandır

Ne var ki, çeşitli öğretiler bu sonuca çeşitli yollardan varırlar

Yolların başkalığı, anlayışlarda da temel ayrılıklar meydana getirmektedir

Kökü Platon'da bulunan İskenderiye kamutanrıcılığına göre gerçek olan tanrıdır ve her şey tanrıdan türemiştir, böyle olunca da maddesel evren tinsel bir tözden meydana gelmiş demektir

Bu anlayış da iki biçimdir: Evren, tanrısal belirmedir savını ileri süren görüşe türümcülük, evren tanrıda içkindir savını ileri süren görüşe içkinci kamutanrıcılık denir

Evrensel bir ruhun doğalaşarak oluşmakta bulunduğunu ileri süren Hegelcilik de bu kamptadır ve bu açıdan oluşça kamutanrıcılık adını alır

Bütün bunların karşısında kamutanrıcılığı maddeci bir anlayışla ileri süren öğretiler yer almaktadır

Doğalcı kamutanrıcılık ya da maddeci kamutanrıcılık adı altında toplanan bu öğretilere göre gerçek olan evrendir ve tanrı, evrendeki bütün varlıkların toplamıdır, böyle olunca da tanrı, maddesel bir tözden meydana gelmiş demektir

Kamutanrıcılık terimi, tanrıtanımazlık ve tanrıcılık terimlerine karşı anlamda kullanılır

Temelde, düşünsel kökleri antikçağ Yunan stoacılığındadır

Stoa kamutanrıcılığı, ileri sürdüğü evrenin ruhu anlayışıyla, giderek Hegelciliği ve Spinozacılığı doğurmuştur

Kamutanrıcılık, ilkin maddeci doğa anlayışını yansıtırken giderek idealist bir yapıya dönüşmüş ve uygunculuk anlayışını yansıtmaya başlamıştır

XIX

yüzyıla gelinceye kadar metafiziği fiziğe indirgeyen kamutanrıcılık, günümüzde fiziği metafiziğe indirgeme çabasındadır

Kimi incelemeciler kamutanrıcılığın kökenini Ksenophanes ve Parmenides'e kadar uzatırlar

Kamutanrıcılık, evrensel bir bircilik anlamında ele alınırsa bunun kökleri çok daha eskilere —örneğin Hint mitolojisine— kadar uzatılabilir

Bu anlamda evrenin logos'ca yönetildiğini ileri süren Herakleitos'tan İslam tasavvufuna kadar çok geniş bir alan kamutanrıcı sayılır

Özellikle İslam tasavvufunun vahdeti vücut (varlıkbirliği) anlayışı katıksız bir doğatanrıcılıktır

08-23-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Kamutanrıcılık (Panteizm) Kamutanrıcılık (Panteizm) Doğayla tanrıyı özdeş kılan öğretilerin genel adı İngiliz düşünürü Toland'ın 1705 yılında önerdiği pantheism terimi Türkçemize kamutanrıcılık ya da doğatanrıcılık, heptanrıcılık ve tümtanrıcılık sözcükleriyle çevrilmiştir Bu anlayışta olan çeşitli öğretilerin ortak yanı, doğayla tanrıyı bir ve aynı şey sarmalandır Ne var ki, çeşitli öğretiler bu sonuca çeşitli yollardan varırlar Yolların başkalığı, anlayışlarda da temel ayrılıklar meydana getirmektedir Kökü Platon'da bulunan İskenderiye kamutanrıcılığına göre gerçek olan tanrıdır ve her şey tanrıdan türemiştir, böyle olunca da maddesel evren tinsel bir tözden meydana gelmiş demektir Bu anlayış da iki biçimdir: Evren, tanrısal belirmedir savını ileri süren görüşe türümcülük, evren tanrıda içkindir savını ileri süren görüşe içkinci kamutanrıcılık denir Evrensel bir ruhun doğalaşarak oluşmakta bulunduğunu ileri süren Hegelcilik de bu kamptadır ve bu açıdan oluşça kamutanrıcılık adını alır Bütün bunların karşısında kamutanrıcılığı maddeci bir anlayışla ileri süren öğretiler yer almaktadır Doğalcı kamutanrıcılık ya da maddeci kamutanrıcılık adı altında toplanan bu öğretilere göre gerçek olan evrendir ve tanrı, evrendeki bütün varlıkların toplamıdır, böyle olunca da tanrı, maddesel bir tözden meydana gelmiş demektir Kamutanrıcılık terimi, tanrıtanımazlık ve tanrıcılık terimlerine karşı anlamda kullanılır Temelde, düşünsel kökleri antikçağ Yunan stoacılığındadır Stoa kamutanrıcılığı, ileri sürdüğü evrenin ruhu anlayışıyla, giderek Hegelciliği ve Spinozacılığı doğurmuştur Kamutanrıcılık, ilkin maddeci doğa anlayışını yansıtırken giderek idealist bir yapıya dönüşmüş ve uygunculuk anlayışını yansıtmaya başlamıştır XIX yüzyıla gelinceye kadar metafiziği fiziğe indirgeyen kamutanrıcılık, günümüzde fiziği metafiziğe indirgeme çabasındadır Kimi incelemeciler kamutanrıcılığın kökenini Ksenophanes ve Parmenides'e kadar uzatırlar Kamutanrıcılık, evrensel bir bircilik anlamında ele alınırsa bunun kökleri çok daha eskilere —örneğin Hint mitolojisine— kadar uzatılabilir Bu anlamda evrenin logos'ca yönetildiğini ileri süren Herakleitos'tan İslam tasavvufuna kadar çok geniş bir alan kamutanrıcı sayılır Özellikle İslam tasavvufunun vahdeti vücut (varlıkbirliği) anlayışı katıksız bir doğatanrıcılıktır