Saçmacılık (Absurdizm)

Saçmacılık (Absurdizm)
Fransız varoluşçusu Camus’un insan ve dünya çelişkisi varsayımı Kimi yazarlarca saçmacılık deyimiyle adlandırılan Camus öğretisi, uyumsuzluk felsefesi ve varlığın saçmalığı öğretisi adlarıyla da anılır Fransız düşünürü Albert Camus (1913-1960)'ye göre insan için evren usaaykırıdır, uyumsuzdur, saçma'dır Bu saçmalığı görmek için de gözlerinizi açmanız ve usunuzu kullanmanız yeter Bilim yoluyla olguları kavrayıp sayabilirsiniz ama, evreni kavrayamazsınız

İşte ağaç, sertliğini duyuyorsunuz; işte su, tadını alıyorsunuz; işte yel, sizi serinletiyor Bu kadarla yetinmek zorundasınız Bilim, giderek, size, elektronların bir çekirdek çevresinde toplandıkları görünmez bir gezegenler takımından sözedecektir Bu, bir varsayımdır O zaman dönüp dolaşıp şiire geldiğinizi ve hiç bir şeyi bilemeyeceğinizi anlayacaksınız Öyleyse nedendi bu kadar çaba? Bir geceyarısı, yüreğinizin sorunsuz olduğu bir sırada, otların ve yıldızların kokusu bu bilimin pek daha çoğunu öğretmemiş miydi size? Evren rastgeledir, boşunadır, hiç bir sağlamlığa dayanmamaktadır ve sizin için ölümle bitmektedir Bu aydınlığa varan kişi iki yol tutabilirdi: Kendini öldürmek ya da evrenin ötesini umut etmek Bu iki yoldan birini ya da ötekini tutanlar olmuştur Oysa bu iki yol da uyumsuzdur, saçmadır, akla aykırıdır

Asla bilinemeyecek olanın umuduyla bilinenin kendini yadsıması uyumsuzluğun ta kendisidir Bu gerçeği daha iyi anlayabilmek için uyumsuzu tanımlamak gerekiyor: Uyumsuz, bir kıyaslamadır Bir başka deyişle uyumsuz, kıyaslananların ne birinde ne de ötekindedir, her ikisinin karşılaşmasındadır İnsan kendi çerçevesi içinde uyumludur Dünya kendi çerçevesi içinde uyumludur Uyumsuzluk, bu iki uyumlunun kıyaslanmasından doğar İnsan açıklık isteğindedir, karşısındakiyse bu açıklık isteğine karşılık vermez İşte uyumsuzluk buradadır Her şeyi bilmek isteyişimizin karşısında aklımız güçsüzdür

Aklın beceremediğini becermeye kalkan ruh da çelişmelerle saçmalamalar bulur sonunda Karşımızda anlamını kavrayamadığımız bir evren var Gerçek şu ki, biz bu evreni tanımıyoruz Kesin bilgilerimiz bizi çevreleyen duvarlarla sınırlıdır Bu duvarların dışında kocaman bir boşluk, bir akla aykırılık düzeni uzamaktadır Ölmek zorunluluğu fizikötesi bir rezalettir Deneyötesini gerçekleştirmekte güçsüz, deneyin derinliklerine inmekte yetersiz, başarısızlıklarla altüst olmuş insan sonunda bu rezaletle rezil olmak zorundadır Bir tokatın iz bırakmaz olduğu bu cansız bedenden ruh silinmiştir İşte maceranın bu ilkel ve kesin yanı, uyumsuzluk duygusunun özünü meydana getirir Bu kaderin ölümlü ışığı altında faydasızlık belirmiştir Bu durumumuzu buyrukları altında tutan kanlı matematikler karşısında hiç bir töre, hiç bir çaba, deneye dayanmayan bir düşünceyle haklı çıkarılamaz

Öteden beri bilinen bu gerçeğin sonucu ilgilendiriyor Camus'u Karşılığını bulmaya çalıştığı soru şudur: Öyleyse ne yapmalıyız? İsteyerek ölmeli miyiz, yoksa ne olursa olsun umut mu etmeliyiz? Yukarda da söylediğimiz gibi Camus, bu iki yolu da uyumsuz bulmaktadır Ağaçlar içinde bir ağaç, kediler içinde bir kedi olsaydık sorun çözülmüş olurdu Çünkü o zaman biz de susan evrenin susan bir parçası sayılırdık Oysa bizim sesimiz var Bilinçli aklımız bize bu oyunu oynayan, insanlığımız bizi evrenin karşısına çıkaran Bu ayaklanışımız, boş bir gururun ürünü değildir Bu başdöndürücü çizgide durmasını bilmek, işte dürüstlük budur, gerisi kaçamaktır Dünyanın uyumsuzluğu ondan umut ya da kendini öldürmeyle sıyrılıvermeyi gerektirmez

İnsanın gerçek çabası, onun üstünde mümkün olduğu kadar çok kalmaya, onun acayip bitkilerini incelemeye çalışmak olmalıdır Dünyaya bakıyoruz Onu, yüzyıllardan beri, kendi verdiğimiz biçimlerle, çizgilerle görmeye alışmışız Bu yapmacıklığı sürdürmeye gücümüzün yetmediği ya da bu oyunun artık bize bıkkınlık verdiği bir anda bir ağacın, bir taşın bize ne kadar uzak, bizden ne kadar habersiz ve bizim için ne kadar kavranılmaz olduğunu sezinleriz Uyumsuzluk macerası böylece başlar Hele bu sezginin üstüne ölmek rezilliği de eklenince soru bütün gücüyle karşımıza dikilir: Öyleyse ne yapabiliriz?

Yapabileceğimiz tek şey var, diyor Camus: Yaşamak Bu dünyanın kendisini asan bir anlamı var mıdır, bilmiyorum Ama bu anlamı bilmediğimi, öğrenmenin de benim için şimdilik imkansız olduğunu biliyorum Durumumun dışında olan bir anlamın benim için anlamı ne? Ben ancak insan terimleriyle anlayabilirim Dokunduğum şey, bana karşı direnen şey, işte budur benim anladığım Öyleyse anladığımı bırakmamalıyım Bana alabildiğine açık görüneni, bana karşı bile olsa, tutmalıyım Vaktiyle hayatın yaşanmaya değer bir anlamı olup olmadığı sorulurdu Şimdiyse ne kadar anlamsız olursa o kadar daha iyi yaşanacağı biliniyor Yasamak, uyumsuzu yaşatmaktır Uyumsuzu yaşatmaksa her şeyden önce ona bakmaktır

Eurydice'in tersine, uyumsuz ancak kendisine sırt çevrildiği zaman ölür İnsanla kendi karanlığının bu sürekli karşılaşması, tutarlı olan pek ender felsefe durumlarından birini meydana getirmektedir İnsanın bu şahlanışı ne ezici bir kaderin güvenliğidir, ne de bir boyun eğiş Bu, uyumsuz bir özgürlük, gerçek bir özgürlüktür Artık hiç bir amaç beni kösteklemeyecek, beni tutsak edemeyecektir Biliyorum ki, yarın yoktur Uyumsuz insanın bütün yapabileceği, her şeyi olduğu gibi, kendisini de tüketmektir Uyumsuzun ilk gerçeği meydan okuma'dır Bu meydan okuma, bu şahlanış hayata gerçek değerini verir, bir hayatın uzunluğu üstüne yayılmış olarak büyüklüğünü yeniden yerine getirir Gözleri bağlanmamış bir insan için kendisini aşan bir gerçekle çarpışan zekanın görünümü kadar güzel bir görünüm yoktur

Uyumsuzun ikinci gerçeği hayattan başka her şeye karşı ilgisizliktir Bir şafak vakti, erkenden önünde hapishanenin kapıları açılan bir ölüm cezalısının o tanrısal hazır duruşu, yaşamanın duru alevinden başka bütün şeyler karşısındaki o inanılmaz ilgisizlik Bu ilgisizliktir ki, aşıldığında yıkılışın ve hiçliğin başladığı o sınırlı ve saydam evrende yaşamayı kabul ettirir kişiye Artık bir değerler sıralaması, bir seçme, bir yeğleme yoktur kişi için Bu, bir erdemsizlik midir?

Hayır, diyor Camus, ben burada insanın suçsuzluğu ilkesinden yola çıkıyorum Uyumsuz insanın doğrulanabilecek hiç bir şeyi yoktur Benimseyebileceği tek erdem, kendini zorunlu kılan erdemdir Bütün töreler, bir davranışın kendini haklı ya da haksız kılan sonuçları bulunduğu düşüncesi üstüne kurulmuştur Uyumsuza varmış bir insan bu sonuçların açıkyürekle ele alınması gerektiğini düşünür sadece Ödemeye hazırdır Onun için sorumlular bulunabilir ama suçlular yoktur Geçmiş deneyden gelecek davranışını düzenler Hem sınırlı, hem de ağzına kadar mümkün şeylerle dolu olan bu alanda hiç bir şey önceden kestirilemez

Uyumsuz kişinin usavurma sonunda anlayabileceği şeyler töre kuralları değil, aydınlatmalardır Bir kişinin koşulları değil, yenilgileri yargılar kendisini Uyumsuz insan için iyilik yerini cömertliğe, birlik yerini cesarete, şefkat yerini erkekçil susuşa bırakmıştır Bir töre sorunu çıkarmaz kendisine, bu konuda herkes gibi'dir Onun töresi, bir nitelik töresi değil, bir nicelik töresidir Öyle görünmekle öyle olmak birdir onun için İnsan, kendi kendisiyle biter, ötesi yoktur, bir şey olmayan evrende, insanca olan ve yalnız bu olan her şeyin daha yakıcı bir anlam taşıdığını bilir Gerilmiş yüzler, tehlikeye düşmüş kardeşlik, insanlar arasındaki güçlü ve utangaç dostluk geçici oldukları oranda gerçek zenginliklerdir Tinsel varlık gücünü ve sınırlarını en iyi bunlar ortasında duyar Albert Camus, Sisyphe Efsanesi adlı yapıtında bu uyumsuz dünyada uyumsuz oyunu (hayatı) en iyi oynayan dört oyuncuyu inceliyor Bu oyuncular şunlardır: Donjuan, aktör, fatih ve sanatçı Bu dört oyuncu da uyumsuzlukla aydınlanmış kişilerdir Mutludurlar

Mutsuzluğu doğuran bilmemek ve umudetmektir Onlar bilirler ve umudetmezler Onların yaşamalarında, nicelik töresi elle tutulurcasına görülür Ortak yanları sonu öne almalarında ve ömürleri boyunca pek çok sonlar yaşamaiarındadır Bir kadın: Sana aşkı verdim en sonunda, diye bağırır Donjuan'a Donjuan gülümser: En sonunda mı? der Hayır, fakat bir kere daha Uyumsuz kişinin üç niteliği vardır: Kafa tutma, Özgürlük, çeşitlilik İşte bu dört oyuncu, bu üç niteliği en iyi biçimde gerçekleştirmektedirler İster aşk, ister oyun, ister fetih, ister yaratım olsun, bu birleşik kafalar giriştikleri işlerden de kurtulmasını bilirler Eserlerinde varolmayacaklarını kabul edecek dereceye gelmişlerdir, böylece, bireysel hayatın derin faydasızlığını tüketmektedirler Hayatın uyumsuzluğunu görmek onlara bütün aşırılıklara dalmak hakkını vermiştir Kalan şey, biricik çıkış yolu, ölümcül olan bir kaderdir

Ölümün bu tek kaçınılmazlığı dışında, sevinç ya da mutluluk, her şey özgürlüktür Biricik efendisinin insan olduğu bu dünya devam eder Düşüncenin kaderi kendi kendinden elçekmek değildir artık, imgeler halinde sıçramaktır Eğlendiren ve körleştiren tanrısal masal değil, içlerinde güç bir bilgelik ve yarınsız bir tutkunun özetlendiği yeryüzünün malı olan eylem ve dramdır Efendisiz olan bu evren onlara ne kısır görünür, ne de değersiz Tanrılarca, bir kayayı durmamacasına bir dağın tepesine kadar yuvarlayıp çıkarmakla cezalandırılan Sisyphe'in sessiz, gösterişsiz sevincini duyar onlar Kaderleri kendilerinindir Geceyle dolu bu dağın her madensel parıltısı, tek başına, bir dünya meydana getirir

Tepelerle çarpışma bile bir insan yüreğini doldurmaya yeter çünkü Sisyphe mutludur Albert Catnus, 1945 yılında yayımladığı bir denemede düşüncesini şu sözlerle biraz daha açıklamaktadır: Üstünde durduğumuz sıkıntı, bütün bir çağın sıkıntısıdır Biz, kendi hayatımızdan ayrılmak istemiyor, kendi tarihimiz içinde düşünmek ve yaşamak istiyoruz Biz inanıyoruz ki, bu hayatın gerçeğine ancak herkesin kendi dramını sonuna kadar yaşamasıyla erişilebilir Çağımız Nihilisme'den çok çektiyse aradığımız töreye Nihilisme'i bir yana bırakmakla varılamaz Hayır, her şey yadsımada ve uyumsuzda bitmiyor, biliyoruz bunu Ama önce yadsımayı ve uyumsuzu ele almalı Çünkü bizim kuşağımız ilkin onlara rastladı, şu halde ilkin onlarla kozunu paylaşmak zorundadır

Şu var ki, en koyu umutsuzluğum içinde umutsuzluğu aşmanın yollarını aradım ben Kara da olsa, eserimizin göbeğinde tükenmez bir güneş parlıyor ki, o da bugün ovada, tepelerde bağıran güneştir Görüldüğü gibi Albert Camus’un şiirli bir dille anlattığı bu varsayımlar, bilimsel açıdan büyük yanılgılar ve bilimdışı pek çok yargılarla doludur İlkin, evreni usaaykırı bulmakla usaaykırıcılığın tüm bilimdışılığını yüklenir İkinci olarak, hiç bir şey bilmediğimizi ve asla bilemeyeceğimizi ileri sürmekle bilinemezciliğin bilime aykırılığıyla donanır Üçüncü olarak, nesnel gerçekliği insansal varlığa ve insansal varlığı da bireysel varlığa indirgemekle öznel düşünceciliğin ve tekbenciliğin bilimsellikten yoksun tüm zırva sonuçlarının içine düşer

Dördüncü olarak, tek felsefesel sorunun kendini öldürme (intihar) sorunu olduğunu savlamakla bilimsel felsefeyle hiç bir ilgisi bulunmadığını ve felsefeyi bir küçük sınıf öğrencisi kadar bile kavramamış olduğunu ortaya koyar Beşinci olarak, bireyi toplumdan soyutlamak ve topluma karşı çıkarmakla bireyciliğin tüm güçsüzlüğünü taşır Altıncı olarak, çağımızda burjuva ideolojisiyle özdeşleşmiş olan Schopenhauer ve Nietzsche kötümserliğini tüm bilimdışılığıyla sürdürür