Christian Fürchtegott Claudius

Hayatı :
Gellert , 4 temmuz 1715'te , Saksonya Erzgebirge'de yer alan Hainchen kasabasında , bir papazın oğlu olarak doğarAilesi ; yoksul , dindar bir ailedirÖnce , Meissen'deki Aziz Afra okuluna giderBurada , Gartner ve Rabener'in öğrencisidirSonra , felsefe ve Tanrıbilim öğrenimi örmek üzere , 1734 yılında , Leipzig Üniversitesi'ne girer1739 yılında , buradan mezun olurİki yıl özel öğretmenlik yaparDaha sonra , bu şehirden ayrılır
1741'de , tekrar Leipzig'e döner ve Gartner'in öncülüğünde , Gottsched'in öğretilerinden sıkılan bir grup şairin çıkardığı "Bremer'in Katkıları" dergisine yardım etmeye başlarSıkılganlığı ve zayıf yaradılışı nedeniyle , papaz olmak düşüncesinden uzaklaşan Gellert ; 1745 yılında , Leipzig Üniversitesinde felsefe okutmanlığı yapmaya başlar ve bir süre sonra doçent olurAyrıca , bir kürsü açarak ; şiir , retorik , edebi üslup ve ahlak üzerine dersler verirBu derslerin bilimsel karakteri azdır ; ancak , dersleri geniş katılımcılar izlemektedirBunlar arasında , ünlü yazar Goethe de vardır ve gençlerin bu derslere gösterdikleri ilgiyi övmüştürGellert , 1751'de , felsefe profesörü olur ve 13 aralık 1769 yılındaki ölümüne kadar , bu görevde kalırÖldüğünde , belediye görevlileri , Johannisfried mezarlığının kapılarını kapatmak zorunda kalmışlardıÇünkü , halk , akın akın mezarlığa gelip , Gellert'e son saygılarını sunmak istiyordu

Eserleri :
1) Dindar Hanım 1745
Gellert'in ilk eseri olan , bu 3 perdelik komedinin konusu şöyledir : Yaşlı Ferdinand , genç Simon adına , bayan Richardinn'in kızını isterBayan Richardinn dindar bir kadındır ve kızı Christianchen'i gözlerden uzak yetiştirmiştirChristianchen'in , Lorchen adlı bir kız arkadaşı vardırLorchen ; serbest yetişmiş , neşeli bir kızdırSimon , Lorchen'i görünce , Christianchen'le evlenmekten vazgeçip ; Lorchen'e kalbini açarLorchen ve Simon nişanlanırBayan Richardinn , kızına Simon'u kötüler ve bu evliliğe izin vermeyeceğini söylerLorchen'in vicdanı rahat değildirKız arkadaşı için üzülmektedirBu yüzden , nişanı bozar ve "Sevgimi arkadaşlık adına feda ediyorum" derBay Ferdinand , Lorchen'i evlatlık alır ve ona zengin bir çeyiz hazırlar
2) Piyango Bileti 1746
Gellert'in komedi tiyatro eseri
3) Sevecen Kızkardeşler 1747
Gellert'in bir diğer komedi tiyatro eseri
4) Fabllar ve Öyküler 1746-1754
Aydınlanmanın felsefi ve ahlaksal öyküsünü yansıtan bu eser ; çocuksu bir gerçeklikle yazılmış fabllar ile yalın , dolaysız bir anlatımla ahlak dersi veren öykülerden oluşmaktadırBu şiirsel fabl ve öykülerde kısa olaylar , söyleşi havasında anlatılmakta ; sonunda da kısa bir epigramla , özlü ders verilmektedirGellert , bu eserde La Fontaine'i ve Houdar de la Motte'u örnek alırGellert'in esinlendiği La Fontain'in fablları 1713'te , Houdar de la Motte'un fablları ise , 1721'de Almancaya çevrilmiştiFabl türü , büyük bir ilgi görünce , Alman yazarlar da bu türden eserler vermeye başlarlarÖnce , Hagedorn bir eser verir ; sonra , Gellert bu eserini yazar
Eser , 3 kitap halindedir1 Kitap 1746'da , 2 kitap 1748'de , 3kitap ise , 1754'te yayınlanır3 kitap , "Eğitici Şiir ve Öyküler" adını taşır ve ayrı bir kitap olarak çıkmıştırEser kitaplaşmadan önce , yazarın birkaç fabl'ı ; Schwabe'nin , "Akıl ve Ruh Eğlenceliği" adlı dergisinde yayınlanmıştıEserin üslubu ; açık , doğal , sade ve kolay anlaşılır bir karakterdedirDiğer taraftan , ince bir mizah ve doğal bir neşe de göze çarparYazar , genelde , 4-5-6 ayaklı ve çift uyaklı ölçü kullanırBunları , kuralsız ve bağımsız olarak kullanırYalnızca , iki uzun öykü olan , "Jnkle İle Yariko" ile "Çifte Siyah" 'ta alesandren kullanır
Eserin amacı , ahlak dersleri vermektirFabllardaki ahlakçılık , bazen akılcılıktan kaynaklansa da ; genelde , dinsel bir düzeni temsil ederAhlak , ister fabldaki bir kahraman tarafından dile getirilmiş olsun isterse de , fablın sonunda yer alsın ; genellikle , okura bırakılmayıp , yazar tarafından sunulurKitapta yer alan 143 fabl , ahlakı ; fazla sıkmadan , bazen de gizli olarak okuyucuya sunarGellert , klasik fabllarda , çoğunlukla yer alan hayvan figürlerine çok az yer vermiştirOnun fablları , genelde , insana aittirKadınların zayıf yönleri , dini ikiyüzlülükler , edebi ve bilimsel saçmalıklara yergiler , onun fabllarının konularını oluştururBu fabllarda ; erdemlilik , alçakgönüllülük , yetingenlik , sadelik , hırstan uzak olma övülürZaman zaman , politik ve sosyal konuları da kapsarBu fabllardan , "Rhynsolt ile Saphira" tiyatroya ; "Jnkle ile Yariko" ise , baleye uyarlanmıştırEser , tüm Avrupa dillerine çevrilmiş ve çok sevilmiştir
5) İsveçli G Kontesinin Yaşamı 1748
17 yüzyıl sonlarındaki , egzotik serüven romanı ile modern edebiyattaki karakter romanının birleşimi olan bu eser ; Alman edebiyatındaki ahlakçı "Aile Romanı" 'nın öncüsüdürGellert'in bu duygusal romanında , Abbe (Rahip) Prevost'nun ve Samuel Richardson'ın etkisi görülürRichardson'ın ünlü eseri "Pamela" 'yı örnek almıştırAncak , bu öykünme ; inandırıcı olmayan zayıf bir öykünmedirPsikolojik derinlik yönünden de , ona ulaşamazAncak , psikolojik roman türünde , ilk Almanca deneme olması bakımından önemlidirEserin konusu şöyledir : Sibirya'da esir düşen ve öldüğü sanılan bir adam , ülkesine döndüğünde ; karısını , eski bir arkadaşıyla evlenmiş bulurAncak , arkadaşı karısını kendisine geri verirAdam da , kendisi öldüğünde ; karısının , ikinci evlendiği kişiye yani arkadaşına geri dönmesini vasiyet ederAncak , adam öldükten kısa bir süre sonra arkadaşı da ölünce ; kadın bu vasiyeti yerine getirememiş olur
6) Dinsel Odlar ve Şarkılar 1757
Bu eser ; dinsel duygularla , aydınlanma akılcılığını kaynaştıran , dinsel şiir ve ilahiler derlemesidir54 od ve ilahiden oluşan eserin ön sözünde , yazar şunları söyler : "Bu odlar , didaktik od ya da kalbe seslenen odlar olarak , okurlar üzerinde yapıcı bir etki bırakmalı ve böylece , dinden alınan tat artırılarak ; kalplerde , dindar duygular uyandırmalıdırÇünkü , bu dini ilgi ile insanlar arasındaki bilgelik ve erdem yayma amacı bağlantılıdır"
Eser , form ya da içerik olarak sınıflandırılamazEserin karakteristik özelliği , farklı gelenek ve göreneklerin gelişigüzel kullanımıdırHıristiyan ilahi formatı çerçevesinde , kilisenin getirdiği yükümlülüklere bağlı kalır"Tanrı'nın Ödülü" "Tanrı'nın Gücü ve Kaderi" ve "Tanrı'nın Doğadaki Görkemi" , bu tip dinsel ve eğitici şiirlere örnektirKilise gelenek ve görenekleri ile İncil'den motifler , her şiirde görülürEserde ; 3 Paskalya şarkısı , 2 Noel şarkısı ve 2 Pasyon (İsa'nın çarmıhtaki çektiği acıyı betimleyen şiirler) şarkısı bulunurGellert , "Sabah Şarkısı" ve "Kurtuluşun Avuntusu" adlı şiirlerde ise ; dini söylemlerin ya da didaktik argümanların yerine , duyguyu dile getirerek , aklın sınırlarını aşarGellert'in bu şiirleri ; Alman aydınlanmasının , Ortodoksluğa ve inançlı Protestanlığa yakınlaşmasının kanıtı ve Protestanlıkla aydınlanmış olan Almanya'nın yavaş yavaş kendine yer bulan dünya görüşüdür
Gellert , eserinde , lirik formların geniş bir yelpazesini sunarGeleneksel aleksander tarzında od formları kullanması yanında ; didaktik şiirlerin , düşünsel ve duygusal içeriğini de , kısa dizelerde vermektedirDüşüncelerinin yalınlığı ; savsız form ve anlatıma uygundurDil , genelde , Luther'in ilahilerinin diline dayanırAncak , ilahileri ; Luther ve Paul Gerhardt'ın derinliğine , içtenliğine ve anlatım gücüne ulaşamazYazar , mecaz seçiminde ; ritim , ölçü ve kıta formunda bilinen sınırları aşmaz ve kendine ait bir ton aramazGellert'in şiirleri , 20 yüzyılın başına dek Protestan ve kısmen de , Katolik kilisesi ilahi kitaplarında yer almıştırYazar , şiirlerinin büyük bir bölümünü kendi bestelemiş ; 2 şiiri ise , ünlü besteci Beethoven tarafından bestelenmiştir
7) Doğa Hakkında Söylev 1764
Gellert'in , 1764'te Fransızca yazdığı felsefi eseri
8) Ahlaki Uygulamanın Kapsamı ve Yararları 1764
Gellert'in , 1764'te Fransızca yazdığı bir diğer felsefi eseri
9) Ahlaki Şiirler 1769-1774
Gellert'in , daha önce yayınlanmamış şiirlerinin bir koleksiyonu
10) Mektuplar
Gellert'in pek çok mektubu vardırBu mektuplar , özgün üslubuyla , o dönemde ilgi çekmiştir

Sanatı :
Toplumun her kesiminden insanların Gellert'e duydukları saygının gerçek nedeni ; eşsiz bir öğretmen ve bir yazar olarak sevilmesinden çok , erdemli ve üstün bir kişiliğe sahip olmasıdırSoylu ve cana yakın , eli açık ve sevecen bir insan olan Gellert , dindar ve alçakgönüllü biriydi aynı zamanda , Gellert , eserlerini , insanların dini ve ahlaki karakterlerini geliştirmek amacıyla kaleme almış ve bunun için de , açık ve doğru bir dil kullanmıştırBöylece , en sevilen Alman yazarlarından biri haline gelen Gellert'in şiirlerinden bazıları , edebi değerlerinin çok üzerinde bir üne kavuşmuşlardır
Gellert'in lirik eserleri oldukça azdırGellert'te doğa ; yalnızca , Tanrı'nın yaratısı ve onun gücünün kanıtı olarak yer alır ve onun liriği , doğaya kendi duygusal ağırlığının verildiği , modern lirikten çok uzaktır
Gellert , dram türünde de eserler vermiştirFransız tiyatrosunu izlemiş ve "Acıklı Komedi" türünün yaratıcısı Nivelle de la Chausse'i kendine örnek almıştırMarivaux'nun eserlerini psikolojik açıdan gözlemlemiş ve Johann Elias Schlegel ve Gottsched'in Saksonya tarzı oyunlarını değiştirerek , Fransız tiyatrosunu Almanya şartlarına uyarlamıştırBurjuva tiyatrosunda , Gottsched'i aşmış ; Lessing'in ise , öncüsü olmuştur
Gellert "Acıklı Komedi" türünde 3 örnek vermiştir : "Dindar Hanım "(1745)" , "Piyango Bileti" "(1746)" , "Sevecen Kardeşler" "(1747)"Bu komedilerde esas kişiler , klasik komedinin tipleri değildirDavranış çeşitliliği gösteren farklı karakterlerdirHer 3 komedide de , karakterler ; erdemlerini kanıtlamaya çalışırlar ve yaptıkları açıklamalarla , gözyaşlarına neden olurlarOnun işlemekten hoşlandığı kız karakteri ; özgürlüğünü korumak için , gerekirse , evlenmekten kaçan kız tipidirDuyguya , ağır ağır yer vermesi ; ilerde , "Werther Dönemi" 'ndeki tutkulara götürecek yolu açar
Gellert , Almanya'nın aydınlanma dönemi başlarında fazlaca yaygın olmayan ; insanın , kendini kabul ettirme düşüncesinden oldukça uzaktırÇok daha fazla alçakgönüllülük , sabır ve Tanrı'ya boyun eğme dilerDinden esinlenmiş davranış şekillerine , halkın değer yargıları da karışır ve ana düşünce , "Erdem" altında birleşerek , Alman aydınlanmasına şeklini verirGellert , popülaritesini yalınlığına borçludurHer zaman , belirsiz düşüncelerinin üzerindeki perdeyi kaldırmayı bilen Gellert ; Lessing ve Klopstock yüzyılında , gündelik yaşamın şairi olarak kalabilmiştir
Gellert , sağlığında , tüm Almanya'yı ve toplumun tüm kesimlerini kuşatan bir başarı elde etmiştirEserleri , ona ; kendisinden önce , Raba Maur'un taşıdığı (Praeceptor Germaniae) (Almanya'nın Öğretmeni) ünvanını kazandırmıştırEserleri , bir dönem , İncil'den sonra en çok okunan kitaplar arasında yer almıştır
Kaynakça :
-Yeni Alman Edebiyatı Tarihi Gürsel Aytaç
Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları/1983
-Alman Edebiyatı Burhanettin Batıman
Remzi Kitabevi-1945
-Dictionnaire des Litteratures Philippe van Tieghem/1984
-Dictionnaire Biographique des Auteurs Laffont-Bompiani /1964
-Le Nouveau Dictionnaire des Oeuvres Laffont-Bompiani /1994
-Kindler Neues Literatur Lexikon 1989
-Encyclopedia Britannica 1911 Baskısı
-Ana Britannica Ana Yayıncılık / 1986
-Büyük Larousse Gelişim Yayınları / 1986
-Türk Ansiklopedisi Milli Eğitim Yayınları / 1946
-Filozoflar Ansiklopedisi Cemil Sena
Remzi Kitabevi / 1974