İbn Miskeveyh

İbn Miskeveyh, ??? ???????, (Ahmed İbn Muhammed Miskeveyh) (940-1030) İranlı ünlü İslam filozofu İran'ın Rey kentinde 940'ta (hicri 320) doğdu Aktif politik kişiliğini filozof rolüyle birleştirdi Tarihçi yönü de olan Miskeveyh Bağdat, Isfahan ve Rey şehirlerindeki Büveyye hanedanına hizmette bulundu Aralarında Sicistaninin de olduğu bir entelektüel grubunun üyesiydi İslam dünyasında Neoplatonik geleneğin ortaya çıkışında Miskeveyh'in telifçi rolünün etkisi bulunmaktadır İbn Miskeveyh tarihten psikolojiye, kimyadan metafiziğe kadar pek çok farklı alanda çalışmalarda bulundu ve eserler kaleme aldı Yunan filozoflarının tevhid ile ilgilendiklerini öne sürmekle Miskeveyh din ile felsefeyi uzlaştırma hususu probleminden uzak durmuştur

Tam adı Ebû Ali Ahmed bin Muhammed bin Yakub bin Miskeveyh olan İbn Miskeveyh 936 senesinde İran’ın Rey kentinde doğdu 940 veya 951 senesinde doğmuş olabileceği ortaya atılmıştır

İbn Miskeveyh öğrenimini, doğduğu kent olan Rey kentinde tamamladı, iyi bir eğitim gördü İbn Miskeveyh döneminin ünlü bilginlerinden ve hocalarından ders aldı Çağının önde gelen filozofları (İbn Sinâ, Ebu Reyhan el-Beyrûni ve Ebu Hayan et-Tevhîdî gibi) ile bilgi alış-verişinde bulundu İbn Miskeveyh özellikle Farabi’den çok etkilenmiş ve meşşai ekolün önemli isimlerinden olmuştur

İbn Miskeveyh asıl ilgi alanı olan felsefenin dışında uzunca bir süre kimya ile de ilgilendi, çeşitli araştırmalar yaptı Kimya alanında yaptığı çalışmalardan hiçbiri bugüne ulaşmamıştır İbn Miskeveyh felsefe ve kimya dışında tıp, edebiyat, tarih, ahlak ve metafizik ile de ilgilenip, bu konularda birçok eser kaleme aldı Özellikle ahlak sistemi ile dikkat çeken İbn Miskeveyh ahlak konusunda çok önemli bir yere sahip olmuştur Eserlerinde Farâbi metodunu izlese de, genel olarak Farâbi’nin aksine pratiğe nazariyeden önce yer verip, pragmatizme yaklaştı Kendisinden önceki Meşşai ekolü filozofları gibi Eflatun ile Aristo’nun fikirleriyle İslam dinini uzlaştırmaya çalıştı

İbn Miskeveyh dönemin önemli isimlerinin yanında katiplik ve kütüphanecilik yaptı İlk önce vezir Ebu’l-Fadl İbnu’l Amîd’in kütüphane memurluğunu yapmış, ün ve itibar kazanmaya başlamıştı Daha sonra da sarayda katiplik, özel kütüphane memurluğu, hazinedarlık ve muallimlik gibi çeşitli görevler aldı

Ahlâk felsefesinde özellikle Eflatun, Aristo ve Calinos’tan etkilenen İbn Miskeveyh ahlâkın gayesinin üstün saadete erişmek olduğunu düşünmekteydi Ona göre ahlâkın dört temel fazileti hikmet, şecaat, rikkat ve adaletti Bu faziletlerin tek başına yaşayan bir insanda değil de toplumda oluşabileceğini öne sürdü Bu nedenle ona göre ahlâk, “sosyal ahlâk”tı Miskeveyh daha çok etik alanındaki eserleriyle İslam Felsefe geleneğinde tanınmıştır Hatta etik konuları ilk ele alan İslam filozofu olduğundan bazı kimselerce kendisine "Muallim-i Selase" (Üçüncü Öğretmen) -bu sıfat, Aristo'nun "Muallim-i Evvel", Farabi'nin "Muallim-i Sâni" oluşu gözönüne alınarak kendisine verilmiştir- unvanı verilmiştir Miskeveyh Plato ve Aristo'nun yanısıra, Porfirius, Pisagor, Galen, Afrodisyaslı İskender gibi Yunanlı filozofların eserlerinden etkilenmiş ve yararlanmıştır Felsefe tarihçilerine göre İbn Miskeveyh öldüğünde geride 20 cilt eser bıraktı Fakat bu eserlerin çoğu bugüne ulaşamamıştır 1030 senesinde İsfahan’da öldü

Başlıca Eserleri
* Tehzibu’l Ahlâk,
* Risâle Fî Mâhiyeti’l-Adl,
* Cavidan-ı Hırat (el-Hikmetu’l Halide),
* Tevaribu’l Ümem
* el-Fevzu’l Asgar