Frantisek Antonin Sporck

Hayatı:
Sporck, 9 mart 1662’de, ailesinin sahibi olduğu, Lysa-nad-Labem ya da Hermanuv Mestec’de dünyaya gelirBabası Jan Sporck, Otuz Yıl savaşları sırasında, Çekoslavakya’ya gelmiş olan Alman bir ailedendirSoylu bir aileden gelmemesine karşın, baba Sporck; yetenekli bir süvari subayı olduğu için, askerlikte hızla yükselerek general olmuşturBohemya, Almanya ve Macaristan cephelerinde savaşan baba Sporck, bunun karşılığında, geniş arazilerle ödüllendirilirAnne Eleonora ise, Mecklenburglu von Finecken ailesinden gelmektedir ve Jan Sporck’un 2 karısıdırEvlilikten 4 çocuğu olan ailenin ilk çocuğu, Frantisek Antonin’dir
Sporck, ilk öğrenimine Hermanuv Mestec’deki okulda başlar8 yaşına geldiğinde, Kunta Hora’lı Cizvitlerin yanına gider1675 yılında, Prag’daki, “Charles-Ferdinand Üniversitesi”’nde felsefe ve hukuk derslerine devam eder1679’da babası ölür ve ondan yüklü miktarda miras kalırAncak, yaşı küçük olduğu için, 1684’e kadar beklemek zorunda kalırSpock’a; Lysa Labem, Malesov, Konotedy ve Choustnikovo Hradiste arazileri ile Prag’daki aile sarayı ve yüklü miktarda para kalırSporck, ayrıca, kont ünvanını alır
1680-81 yıllarında, dönemin genç soyluları gibi, Avrupa gezisine çıkarÖnce Roma’ya; sonra, Turin üzerinden Paris’e giderBurada bir süre kaldıktan sonra; Madrit, Londra, Lahey ve Brüksel’e giderDaha sonra, Bohemya’ya döner1682 ilkbaharında, yeniden Paris’e giderAvrupa gezisi sırasında, Cor de Chasse adlı müzik aletini tanıma olanağı bulurMüzisyenlerinden ikisini, bu enstrümanı çalmayı öğrenmekle görevlendirirBu müzisyenler, Bohemya’ya geri döndüklerinde, bu enstrümanı çalmayı herkese öğretirlerAyrıca, Nurnberg’li enstrüman yapım ustaları da, bu aleti yapmaya başlarlar
Sporck’un kızkardeşi Marie-Eleonora, annesinin yolundan giderek rahibe olmuşturBu yüzden, Sporck’un kontluk arazileri, keşiş kulübeleriyle doluyduSporck, ayrıca, bu araziler üzerinde; huzurevleri ve dispanserler yaptırmıştır1694 yılında, Praglı doktor JFLowe, Choustnikovo Hradiste arazisinin güneyindeki vadide akan Elbe nehrinin, sol kıyısında bulunan kaynağın iyileştirici özellikleri olduğunu söylerBunun üzerine, Sporck, Kralove Dvür yakınlarındaki Kuks’da, kaplıca projesini devreye sokarKaplıcanın mimarı, Giovanni Battista Alliprandi’dir1695’te, kaynağın çevresine küçük bir kaplıca evi yapılırDaha sonra, sol tarafa, kaplıca binaları ve bir şato; sağ tarafa da, bir hastane ve kutsal teslis kilisesi inşa edilirAyrıca, tüm arazi, Mathias Braun’un yaptığı heykellerle donatılırKompleks, 1710 yılından sonra tamamlanır
Sporck ,daha pek çok kültürel etkinliğe imzasını atmıştırYazarın kendisine ait oymacılık atölyesinde, oyma ustaları; Michael Jinrich Rentz ve Johann Daniel Montalegre çalışmaktaydıAyrıca, müzik ve opera gruplarına da sahiptiOpera grubu; hem Kuks’da, hem de Prag sarayında, uzun yıllar boyunca sahne almıştırÇoğu İtalyanlardan oluşan bu grup, Vivaldi’nin de birkaç operasının galasını yapmıştır
Sporck, kendi matbaasında, dini ve felsefi 150’ye yakın eser basmıştırYazar, ayrıca, Katolik ve Ortodoks görüşler karşıtı öğretilerle ilgileniyor; teoloji, felsefe ve fizik tezlerinin basımını finanse ediyorduBohemya’da, Habsburglularla yapılan Beyaz Dağ savaşından sonra, baskılar iyiden iyiye artmıştı1700’lerin başında yürütmeyi elinde tutan Cizvitler, 1712 yılında; Sporck’un, Lysa-nad-Labem’deki basımevini kapatırKitap sansürü olduğundan, kitaplar ülke dışında basılıp, Bohemya’ya gizlice sokuluyorduÖzellikle, Almanya’nın Pirna ve Zittau şehirlerinde, Almanca ya da Çekçe basılan dini yayınlar, bu yolla gelmiştiCizvit Antonin Konias’ın hazırladığı, yasak yayınları içeren bibliyografyası, aramalarda rehber görevi görüyorduYasak kitaplar alınıp, yerine Katolik kitaplar konuyordu1715 yılında ise, Cizvitlerin yetkileri, resmi bir kararla artırılır
Sporck ,1719 yılında; çizimlerini, Frank Maximillan Kanka’nın yaptığı, Lysa-nad-Labem’deki, Aziz John Baptist kilisesi’nin yapımına başlarAncak, bu kilise tamamlanamamıştırSporck, 1725 yılında, Katolik karşıtı bir kütüphaneyi, Silezya’dan Bohemya’ya getirir1726’da, Prag’da, Üç Yıldız adlı ilk mason locasını kurarBu locaya, birkaç bilgin soylu ve birkaç da büyük tüccar geliyorduBu ilk locayı kurarak, masonluğun temelini atmıştırAncak, daha sonraları, dük François de Lorraine, masonluğa sahip çıkar1720’lerin sonunda, Sporck’un, komşusu olan Zirec Cizvitleriyle arası bozulurBunun nedeni, Cizvitlerin, yapımı için söz verdikleri; Zirec’ten başlayıp, Novy les’e kadar sürecek olan haç yolu projesinden caymalarıdır
Sporck’la, Cizvitler arasında süren gerilim giderek artmaktadır26 temmuz 1729’da, Carrafo alayına bağlı bir birlik; Sporck’un, Kuks’daki, “Felsefe Evi” diye anılan özel kütüphanesine baskın düzenlerYazara ait 30000 kitaba, imparatorluğun resmi kararı ile el konurSporck, sorgulanmak üzere Prag’a götürülürKuks engizisyonu, 7 şubat 1730’da, yazarı sapkınlıkla suçlarBu suça karşılık; arazilere el konulması, 100000 gulden para cezası, tüm kitapların yakılması ve ömür boyu hapis isteniyorduDuruşma, 7 şubat 1733 tarihinde yapılır ve 13 mart’ta sonuçlanırSpock, sadece, kitap yasağını delmekten suçlu bulunur ve 25000 gulden para cezasına çarptırılır
Sporck, hapisten çıktıktan sonra, Leipzig’e giderŞehir, o yıllarda, bir kültür ve özgür düşünce cennetidir3 yılda bir düzenlenen fuarlar da, şehre zenginlik katmaktadırŞehirdeki kütüphaneler, zengin sanat koleksiyonları, Sporck’u hayran bırakırSporck, burada, müzik etkinliklerine de katılırAziz Thomas kilisesi’ne giderek; Bach’ın, kantat korolarının provalarını izlerBach ,1735’te, Sporck’un istediği bazı kantatlarını kendisine verirBu kantatlar, “Kısa ya da Lüteryen mass’lar”(Katolik kiliselerinde ekmek ve şarabın kutsanma ayinine ait müzik) diye de bilinen, “Bohemya Massları”’dırBu 4 kısa, mass Bach’ın en ünlü eseri olan, B-minör mass ayarında değildirAncak, Bach’ın daha önceki bestelerinden oluştuğu için ve bestecinin kendi beğenisini yansıttığı için önemlidir
Sporck, daha sonra, Lysa-nad-Labem’e dönerAncak, buradaki küçük kilisede, bu eserleri dinleyecek zaman bulamazÇünkü, 30 mart 1738’de; 76 doğum gününden 21 gün sonra, hayata veda eder

Eserleri:
Spock’un en önemli eseri, “Ateistlerin, Deistlerin ve Yeni Septiklerin Çürütülüşü”’dürEser, önce Fransızca yazılmış, sonra Almanca’ya çevrilmiştirYazar, kitabın önsözünde; eserin ilk bölümünün, Pascal’ın “Düşünceler”’inin 7 bölümüyle ilintili olduğunu, ancak, onu model almadığını açıklarÖzellikle, eserin; dehasının gücü ve parlaklığı açısından, “Düşünceler”’den ayrıldığını söyler
Eser, “Düşünceler”’deki gibi, 3 bölüme ayrılır1 bölümde din felsefesi konusunda bir deneme, 2 bölümde Tanrı’nın varlığına ve Hıristiyanlığa yapılan bir övgü ve kanıtlama çabası, 3 bölümde ise ruhun ölümsüzlüğü üzerine bir deneme vardırYazar, kitabında; duyarsızlığa, Hobbes’un kuşkuculuğuna ve Spinoza’nın panteizmine karşı savaş açarToland’dan Hume’a, İngiliz filozoflarının, doğal Hıristiyanlık düşüncelerini çürütmeye çalışırYazarın, ayrıca, 20 cilt tutan mektupları vardırBu mektuplar, Sporck’un, çağın önemli kişileriyle olan ilişkilerine tanıklık eder
Pascal’ın eserlerinden oldukça etkilenen Sporck, kendi matbaasında birçok değerli kitap basıp, onları hiç anlamayan Çek köylüsüne dağıtmaktan çok haz alıyorduBu kitapların birçoğu, Sporck tarafından çevrilmiş ya da uyarlanmıştıBu çevirilere, 2 kızkardeşi de; özellikle, Fransızcadan Almancaya yapılan çevirilerde yardımcı oluyorduSporck’un, çeviri için seçtiği yazarlar; Boileau, Lemaistre de Sacy, kardinal Noailles, Clausin ve Drelincourt’dur

Kaynakça:
-Histoire de la Litterature Tcheque HJelinek/1930
-Braun’s Betlem JKase-PKotlik/1999
-The Church of Saint John Baptist in Lysa-nad-Labem Pater Tadeusz
-Count Frantisek Antonin von Sporck Baroque Composers and Musicians