Mobbing Tipolojisi

İşyerinde duygusal saldırı, mobbing haksız suçlamalar, küçük düşürmeler, duygusal baskılar, kişinin yaş, dil, din, ırk ve mesleki yetenek gibi konularda karşılaştığı psikolojik terör boyutuna varan olumsuz tutumlardan kaynaklanmaktadır

Örgüt, mobbing davranışını görmezden geldiği, göz yumduğu ve kışkırttığında, kurban kendisini çaresizlik içinde görür Bunun sonucu olarak, mobbing gerçekleştirilmiş olurNetice, fiziksel ve zihinsel sıkıntı, hastalık, sosyal sorunlar ve yüksek boyutta iş gücü kaybıdır İşyerinde duygusal saldırı davranışının daha iyi anlaşılabilmesi için bu yazımızda işyerlerinde mobbing, yani duygusal saldırı tipolojisinden (türlerinden) bahsetmek istiyoruz

Dr Heinz LEYMANN’ın bir çalışmasında, 45 ayrı mobbing davranışı tanımlanmıştır (Leyman: 1993; 33-34) Bunları beş ana başlık altında toplamak mümkündür :

A ÇALIŞANIN KENDİNİ GÖSTERMESİ VE İLETİŞİMİ ENGELLENİR
İşyerlerinde sıklıkla gözlemlenen bu tür mobbing, çalışanın kendini göstermesine ve çevresi ile olumlu ilişkiler kurmasına bir set çekmekle başlamaktadır Aşağıda bir kısmını sıralayacağımız tutum ve davranışlar bu gruba girmektedir:
• Sürekli olarak sözünüz kesilir,
• Bağırılır ve uluorta azarlanırsınız,
• Yaptığınız iş sürekli eleştirilir,
• Kendinizi gösteremeyeceğiniz işleri yaparsınız,
• Özel yaşamınız sürekli eleştirilir,
• Telefonla rahatsız edilirsiniz,
• Yazılı ve sözlü tehditler alırsınız,
• Jest, mimik ve bakışlarla kurmak istediğiniz ilişki reddedilir

B KİŞİNİN SOSYAL İLİŞKİLERİNE SALDIRILIR
Bir insanın sosyal ilişkiler içinde bulunması, onu var eden önemli bir iletişim boyutudur Grup içinde umursanmak, yer edinmek ve değerli olduğunu hissetmek kişinin en temel ihtiyaçlarındandır İşyerinde duygusal saldırıyla karşılaşan kişilerin bu temel hakları ellerinden alınmakta ve bu kişiler telafisi imkansız sorunlarla karşılaşmaktadırlar:
• İşyerinde başkalarına ulaşmanız engellenir,
• Çevrenizdeki insanlar sizinle konuşmazlar,
• Sanki orada değilmişsiniz gibi davranılır,
• Çalıştığınız alan izole edilmiştir

C KİŞİNİN İTİBARINA SALDIRILIR
Kişinin itibar, karakter ve kişisel bütünlüğüne yönelik mobbing davranışları, ülkemizde de yaygın olarak izlenebilen ve kişiyi canından bezdiren, istifa, kavga veya mahkeme şeklinde sonuçlanmaya müsait bir duygusal taciz tarzıdır Bu süreçte;
• Hakkınızda asılsız söylentiler üretilir,
• İnsanlar arkanızdan kötü konuşmaktadırlar,
• Gülünç durumlara düşürülürsünüz,
• Akıl hastasıymışsınız gibi davranılır,
• Ruhi tedavi görmeniz için baskı yapılır,
• Yürüyüşünüz, jestleriniz veya sesiniz taklit edilir,
• Bir özrünüzle alay edilir,
• Özel yaşamınızla alay edilir,
• Dini veya siyasi görüşünüzle alay edilir,
• Kararlarınız sürekli olarak sorgulanır,
• Küçük düşürücü isimlerle anılırsınız,
• Çabalarınız ve başarılarınız küçümsenir,
• Milliyetinizle alay edilir

D KİŞİNİN MESLEKİ KONUMUNA SALDIRILIR
İş hayatında çalışanın kendini gerçekleştirebilmesi için, yaptığı işten haz duyması ve bu alanda başarılı olduğunu bilmesi önemli bir konudur Ancak mobbing mağdurlarına böyle bir şans verilmemektedir; tam aksine bazı saldırgan tavırlar sergilemek yoluyla kişinin şirket merdivenlerini tırmanması engellenmektedir:

• Özel görevler verilmez, rutin işleri yaparsınız,
• Zaman zaman verilen işler geri alınır,
• Anlamsız ve tatminsiz işler yaparsınız,
• Özgüveninizi olumsuz etkileyecek işler verilir,
• Nitelikleriniz dışında işler yaparsınız,
• Ekonomik kazanımlarınız engellenir,
• İş ortamınıza ( masa, telefon, bilgisayar) zarar verilir

E KİŞİNİN SAĞLIĞI TEHDİT EDİLİR
İşyerlerindeki saldırıların en dayanılmaz ve onur kırıcı olanlarından birisi de, doğrudan psikolojik ve fiziksel sağlığınızın hedef alınmasıdır Bazı tipik örnekler :
• Fiziksel olarak ağır işler yapmaya zorlanırsınız,
• Gözünüzü korkutmak için hafif şiddet uygulanır (bir bardağı duvara çarpmak, kül tablasını fırlatmakvs)
• Otomobilinize zarar verilir,
• Cinsel tacize uğrayabilirsiniz

MOBBING’İN BOYUTLARI
Dr Leymann’ın tahminlerine göre ABD’de yılda 4 milyon kişi mobbing kurbanı olmaktadır İsveç’teki intiharların %15’i, doğrudan işyeri mobbing’i ile bağlantılıdır

HORNSTEIN, Brutal Bosses and Their Prey adlı kitabında her gün 20 milyon Amerikalı’nın bir salgın hastalık gibi, işyerinde tacizle karşılaştığını belirtiyor İngiltere’de çalışanların %50 nin kariyerlerinin herhangi bir anında “zorbalığa” maruz kaldıkları biliniyor Bu rakam İsveç için %25 olarak tahmin ediliyor

Yukarıda ifade edilen 5 ana maddenin temel bileşeni, hedef alınan kişinin duygusal ve fiziksel sağlığını derinden etkilemek ve onu saf dışı etmektir Hastalık, yüksek tedavi masrafları, iş kazaları, istifa ve intihar gibi eylemler çoğunlukla bir tacizin sonucu olarak ortaya çıkmaktadır Bu olumsuzluklardan kurtulmanın tek çaresi, önlem, erken teşhis, uyarı ve zamanında eyleme geçmektir Almanya, Fransa gibi pek çok Avrupa ülkesinde mobbing davranışının cezai müeyyidesi bulunmaktadır ABD’de yazımızda değindiğimiz kişinin itibarına saldırmak ve kişinin sağlığını tehdit etmek davranışlarının tümü, 50 eyalette yasaklanmıştır Birinci, ikinci ve dördüncü maddelerde açıklanan davranışlar genellikle işverenin inisiyatifine bırakılmıştır Türk Medeni Kanunu’nda da bu tür tacizlerin cezai müeyyideleri mevcuttur Ayrıca, bazı ülkelerde mobbing kurbanları için klinikler kurulmuş ve 24 saat açık telefon hatları oluşturulmuştur Mobbing mağdurlarının kurmuş olduğu çok sayıda dernekten de söz edebiliriz