Ortaçağda Veba Salgını

Vebanın Tanımı:Yersinia Pestis adlı bir bakteri türüdür

Bulaşma Yolu

Veba, kemirgenleri etkileyen zoonotik bir hastalıktır ve sıçanlardan diğer hayvanlara ve insanlara pireleri aracılığıyla bulaşır Zatürreeli veba hariç; enfeksiyonun insandan insana bulaşması söz konusu değildir

Hastalığın Seyri

Hastalık, mikrop kapıldıktan sonra gelen 2-8 gün içinde kendini gösterir Hastada, aniden başlayan baş ve sırt ağrıları, ateş, titreme, kusma, nefes darlığı, halsizlik, deri lekeleri, burun kanaması, kan tükürme, kasık ağrıları ve devamlı dalgınlık görülür Dili de kahverengi ve kurudur Yapılacak ilk iş hastayı tecrit etmektir Çevresindeki sağlıklı kimselerin de koruyucu aşı olması gerekirwwwsokagiorg


Vebanın başlıca 3 klinik biçimi vardır:

1) Hıyarcıklı veba; genellikle enfekte pirelerin ısırığı sonucu meydana gelir Drenaj lenf düğümlerinde lenfadenit (lenf düğümü iltihabı) gelişir, en çok da bölgesel lenf düğümler etkilenir Şişme, ağrı ve lenf düğümleri iltihabı karakteristik veba bubonlarını oluşturur

2) Septisemik veba; hıyarcıklı vebadan gelişir ya da lenfadenit hariç diğer özellikleri taşıyan bir formda gelişir Enfeksiyonun kan dolaşımına yayılması; menenjit, toksik şok ve yaygın damar içi pıhtılaşmaya yol açar

3) Zatürreeli veba; veba basilinin vücudun diğer bölgelerinden akciğerlere yayılmasını izleyen ikincil bir enfeksiyondur Çok şiddetli zatürreeye neden olur Solunum ile çıkan damlacıkların başkalarına bulaşması sonucu oluşan enfeksiyon, o kişilerde primer akciğer vebasına yol açar

Acil ve etkili bir tedavi uygulanmazsa, hıyarcıklı veba vakalarının % 50-60′ı ölümle sonuçlanır Tedavi edilmeyen septisemik ve zatürreeli veba da değişmez bir biçimde ölümle sonuçlanır

Coğrafi Dağılım

Dünyanın birçok yerinde sıçanlarda veba enfeksiyonu odakları bulunur Orta, doğu ve güney Afrika’da, güney Amerika’da, Kuzey Amerika’nın batı bölümünde ve Asya’daki birçok alanda yabani kemirgen vebası mevcuttur Bazı alanlarda, vahşi ve evcil sıçanlar arasında temas yaygındır Bu da lokal insan vebası salgınlara ve ara sıra genel salgınlara neden olurwwwsokagiorg

Vebanın Yayılışı:İnsanlara rastlantı ile bulaşmakta ve belli yerlerde endemik olarak ve uygun zamanlarda epidemik karakter kazanmaktadır Hastalığın tarih boyunca gelişimi incelendiğinde pandemiler ve epidemiler yaptığı ve ortadan kendi kendine kaybolduğu gözlemlenmiştir

İlkçağda vebanın iyi tanımlanmış ilk salgını olarak kabul edilen Filistin’deki Betsemeş salgını 50 bin kişinin ölümüne sebep olmuştur MS 164’te Roma’da çıkan salgın da aynı şiddetle ölüme sebebiyet vermiştir Ardından Atina salgını, Etiyopya’da ortaya çıkmış ve hızla Yunanistan’a yayılmıştır Salgının dördüncü yılının sonuna geldiğinde nüfusun dörtte biri can vermiştir Avrupa’ya MS 574 yılında ulaşan salgın, sonraki iki yüz yıl boyunca zaman zaman parlayarak varlığını sürdürmüştür Roma İmparatorluğu nüfusunun dörtte birinin bu epidemi sonunda yeryüzünden silinmiştirwwwsokagiorg
1346’da, Hazar Denizi kıyısında başlayan ikinci veba dalgası ise, hemen hemen dört yüz yıl boyunca acımasız hükümranlığını sürdürmüştür Taun adı verilen veba şiddetli pandemiler ile milyonlarca insanın ölümüne sebep oluşturmuş, kimi zaman kıtalarda egemenlik kurmuş ve büyük göçlerle halkları sağa sola dağıtmıştır 14 yüzyılda Çin kaynaklı bir pandemi bütün Asya kıtasını kaplamış ve 25 milyon insan ölmüştür Ticaret yollarının gelişmesiyle veba salgını Uzak Doğu’dan Orta Asya’ya, Mezopotamya ve Yakın Doğu’ya buralardan da İskenderiye, İstanbul, Rusya üzerinden Avrupa ve Afrika’ya ulaşmıştır Bir tıp otoritesi, “Taun, vebadandır, fakat her veba taun değildir” diye yazmaktadır