Belediye

Alm Stadtverwaltung (f), Fr Municipalite (f), İng Municipality Bir belde halkının ortak, mahalli ihtiyaçlarını karşılayan ve hizmetlerini gören, kamu tüzel kişiliğine sahip mahalli idare birimi, şehremaneti Belediye kelimesi kökü bakımından Arapça olan ve bir insan topluluğunun yerleşme niyeti ile oturduğu yer anlamını taşıyan belde kelimesinden gelir Beldeye ilişkin kuruluş veya yönetim anlamındadır


Osmanlılar zamanında, devlet hizmetleri anlayış ve uygulaması bakımından İslam dini esaslarına bağlı olduğundan, kadılar, ihtisab ağası ve vakıflar, belediye hizmetlerinin yürütülmesini üstlenmişlerdi Bugünkü anlamda ilk belediye yönetiminin kurulması çalışmaları Tanzimatı takib eden senelerde özellikle l854-l856 Kırım Savaşı sırasında ortaya çıkmış, Fransız komün idarelerinden örnek alınarak l855 yılında İstanbulda ilk defa belediye kuruluşu denemesine girişilmiştir İki sene sonra yürürlüğe konulan Belediye Nizamnamesi (tüzüğü) ile İstanbulda semt semt belediye daireleri kurulması öngörüldü Önce azınlıkların çoğunlukta bulunduğu Beyoğlu ve Galata semtinde kurulması ve sırasıyla diğer semtlere de yaygınlaştırılması kabul edildi (l858) l869 senesinde Devlet Şurasınca hazırlanan Dersaadet İdaresi Belediye Nizamnamesi ile belediye teşkilatının bütün İstanbula yayılması kararlaştırıldı Bütün belediye dairelerinin üstünde olan şehreminliğinin üç organı vardır: a) Şehremini (Belediye Reisi), b) Şehremaneti Meclisi, c) Cemiyet-i Umumiyye


l868de Taşrada da belediye kurulması için talimat verildi l876da Teşkilat-ı Esasiyye Kanunu, l877de Dersaadet Belediye Kanunu ve Vilayet Belediye Kanunu kabul edildi l9l2de Belediye şubeleri ve Şehremaneti Meclisi yerine bir "Encümen" kuruldu Ankara için l6 Şubat l924de Ankara Şehremaneti Kanunu çıkarıldı


l930 senesinde çıkarılan l580 sayılı kanun ile Cumhuriyet devri belediyeciliğinin temeli atıldı 1984'te çıkarılan kanunla metropolitan kentlerin yönetimi için, Büyük Şehir Belediyeleri kuruldu İmar planlama konusunda belediyeler tek başına yetkili kılındı ve belediye gelirleri arttırılarak güçlendirildi


Nüfusu ne mikdar olursa olsun kaza ve vilayet merkezlerinde ve nüfusu iki binden fazla olan yerlerde belediye teşkilatı mecburidir Belediye idaresindeki organlar; belediye idaresi, belediye meclisi ile belediye encümeni, belediye başkanı ve muavinleri, belediye şubeleri mevcud ise şube heyetlerinden ibarettir


Belediye sınırı; belediye idaresinin yetki ve görev alanını belirten ve çerçeveleyen bir tesbittir Bir belediyenin emir ve yasaklarını uygulama, cezalandırma, gelirlerini toplama ve benzeri hak ve yetkileri belediye sınırları içinde geçerlidir Belediye sınırları dışında esas itibariyle, belediyenin yetkisi kalmaz Belediye görev ve hizmetleri de bu sınırlar içinde görülür


Kanunen bir yerde belediye kurulması için bazı şartlar gereklidir Bir belediye ya tek bir köyde, ya bir kaç köy birleşerek, köylerle köy kısımları birleşerek, bir yerin il veya ilçe merkezi olması ile veya boş bir yerde yeni bir yerleştirme yapılmak suretiyle kurulur


Belediyenin bazı vazifeleri: Belediyenin vazifeleri esas itibariyle belde içinde oturan kimselerin mahalli ihtiyaçlarını karşılamaktır Belediyeye ait bazı vazifeler şunlardır:


Umuma açık yerlerin temizliğine, intizamına bakmak


Yenilecek, içilecek ve umumun sıhhati ile ilgili kullanılacak şeylerle, yerlerinin, kanun, nizamname ve talimatnamesine uygun olarak denetlenmesi


Salgın ve bulaşıcı hastalıklarının önüne geçmek ve yayılmasına mani olmak


Ölenleri muayene etmek ve gömülmesine izin vermek, mezarlık işlerini takib etmek


Sağlık şartlarına uygun olarak mezbahahanelerde ve başka yerlerde hayvan kesimini denetlemek


Parlayıcı ve ********* maddelerin konulup korunacağı depolar yaparak, bunların nizamnamesini ve diğer benzeri depoların nizamnamesini kontrol etmek


Halk ile temas eden hizmet erbabı işçilerin sıhhi ve fenni muayenesini yapmak


Belediye dahilindeki toplu nakil vasıtalarının kontrolü ve ücret tesbitini yapmak


Bütün inşaat tamir ve ilaveler için imar planına göre ruhsat vermek


Başıboş hayvanları kontrol etmek


Beldenin imar planlarına uygun olarak gelişmesini kontrol etmek


Belediye meclisi: Belediye organlarından olan meclis, doğrudan doğruya halk tarafından seçilir ve normal süresi beş sene olup, bazı özel durumlarda bu süre uzatılır Meclis üyelerinden herhangi bir sebeple boşalma olduğu takdirde belediye başkanı meclise katılacak olan yedek üyenin adını ilçe seçim kurulu başkanlığına yazılı olarak sorar ve alınacak cevaba göre sırası gelmiş olanı üyeliğe davet eder Üyelikten boşalan yer, partiye aitse davet edilen yedek üye de partili olur


Encümen: Belediyenin yasama organı olan meclisten başka mevcut bulunan yürütme organlarından encümen, üç değişik nitelikte elemanın bir araya gelmesi ile teşekkül eder Bu elemanlar şunlardır: a) Belediye başkanı;


b) Belediye teşkilat durumuna göre: Yazı işleri müdürü veya başkatip, hesab işleri müdürü veya muhasebeci sağlık işleri müdürü veya baştabib veya tabib, veteriner müdürü veya veteriner, fen işleri müdürü veya başmühendis veya mühendis


c) bdeki sayının yarısını geçmemek ve ikiden az olmamak üzere belediye meclisi üyelerinden seçilen üyeler


Encümen'in vazifeleri: Bütçenin ilk tetkiki; aylık icmallerin denetlenmesi ve incelenmesi; hesaplar için meclise görüş beyan etmek; istimlak edilecek yerler hakkında hususi karar itası; beklenmedik sarf mahallerinin tayini; belediye menkullerinden icab edenleri müzayede ile satışa çıkarmak; belediye cezaları hakkındaki kanunlara tevfikan ceza takdiri; memurların terfi ve taltiflerini karara bağlamak


Başkan: Belediye başkanı, başkanlık hizmetine beş senelik bir süre için seçimle işbaşına getirilir Ceza uygulaması ve kovuşturması memurlar için konan kanunlar hükmünce icra edilir Aldıkları para ücret veya maaş olmayıp "ödenek"tir Başkan ödenekleri, belediyenin en büyük karar organı olan meclis tarafından tayin ve tespit edilir Belediye başkanı mal beyanına tabi değildir Belediye başkanının çalışması belirli bir mesai saati ile kayıtlı ve sınırlı değildir


Başkan yardımcısı: Lüzumu kadar bulunur Ankara ve İstanbul belediye başkan yardımcıları belediye başkanlarının inhaları üzerine İçişleri Bakanlığınca tayin edilir Tayinler belediye başkanınca yapılıp meclisce tasdik olunur Ayrıca başkan; kendi sorumluluğu ve gözetimi altında kendine ait görevlerden bir kısmını adına yürütmek ve sonuçlandırmak üzere yardımcılarına vermek yetkisine sahiptir


Başkan yardımcıları memur niteliğinde bulunurlar Eğer başkan yardımcısı meclis üyesi ise üyeliği bitince vazifesi de biter Belediye bütçesi başkan tarafından hazırlanarak eylül ayı başında encümene verilir Encümen iki ay içinde bütçeyi inceler ve 1 Kasımda başkan tarafından meclise verilir


Kaynak: Rehber Ansiklopedisi