Belit

Başka bir önermeye götürülemeyen ve kanıtlanamayan, böyle bir geri götürme ve kanıtı da gerektirmeyip, kendiliğinden apaçık olan ve böyle olduğu için öteki önermelerin temeli ve ön dayanağı olan temel önermeye belit ya da aksiyom denir Ne türlü bir belitten yola çıkılırsa o türlü bir sonucu varılır Belitlere dayanan bir felsefe, belitlerin yanlışlığı meydana çıkınca çöker

=Tanım=
===Mantık===
: Mantıkta belit terimi, bir şeyi kanıtlamak için kullanılan kanıtlanmayı gerektirmeyecek kadar açık ilke anlamını veriri kanıtlanmayı gerektirmediği gibi kanıtlanamazda Çünkü kanıtlama, daha da açıklamak demektir, buysa daha çok açıklanamaz Her belit bir ilkedir, ama her ilke bir belit değildir Örneğin, "her bütün kendini meydana getiren parçalarından büyüktür" ilkesi bir belittir, buna karşı Mantık doğru düşünmenin bilimidir Doğru düşünmenin kurallarını koyan normatif bir bilimdir


Mantık, düşüncenin doğru ve yanlış olduğunu ortaya koymakta yardımcı bir bilimdir İnsanın doğru düşünmesini düzenlemeye çalışır Bunun için birçok prensipler ve çeşitli araştırma usulleri tesbit edip kanun şekline koyar

Einstein`in görelilik ilkesi bir belit değildir Einstein 14 Mart 1879 tarihinde, Almanya'nin Ulm kentinde, baba Hermann ile anne Pauline'nin bir çocukları olarak dünyaya geldi

Metafizik dünya görüşünün ürünü olan bütün mantıklar, "bir şey kendisinin aynıdır" önermesiyle dile getirilen özdeşlik ilkesini belit saymışlardır Etimoloji ve Tarihçe Metafizik terimini ilk olarak Aristo'nun eserlerini kendine göre düzenleyen Yunan Peripatetik filozof Rodos'lu Andronicus'un, MÖ 70 civarında Roma'da kullandığı sanılıyor Onun düzenlemesine göre, asıl adı İlk Felsefe veya Teoloji olan risale, Fizik risalesinden sonra gelmekteydi Böylece de, İlk Felsefe (ta) physica, ya da fiziği izleyen, olarak biline geldi ve zamanla kısaltılarak metafizik oldu

Hegel`in diyalektik mantığı bunun doğru olmadığını meydana koymuştur Bir şey kendisiyle bile aynı değildir, çünkü sürekli olarak değişmektedir
===Matematik===
:Nicelikler arasındaki orantıları dile getiren zorunlu önermeler, matematikte belit adıyla tanımlanırlar Örneğin, "bir üçüncü niceliğe ayrı ayrı eşit olan nicelikler birbirine eşittir", "eşit niceliklere eşit nicelikler eklenirse toplamları da eşit olur" Matematiksel belit, mantıksal belitin niceliklere uygulanmasıdır Aralarında başkaca bir anlam ayrılığı yokturÖrneğin George Wilhelm Friedrich Hegel Büyük bir sistem kurarak, Kantın imkansız oldu*ğunu söylediği şeyi gerçekleştirmiş, yani rasyonel bir metafizik kurmuş olan ünlü Alman filozofu 1770-1831 yılları arasında yaşamış olan Hegelin temel eserleri: Phanomenologie des Geistes Tinin Feno*menolojisi], Wissenschaft der Logik [Mantık Bilimi], Enzyklopadie der Philosophischen Wissenschaften im Grundrisse Felsefi Bi*limler Ansiklopedis], Grundlinien der PhilIosophie des Rechts Hukuk Felsefesinin İlkele

doğal sayılar birkaç tane aksiyom üzerine kurulmuştur İlk aksiyom 1 bir doğal sayıdır şeklinde verilir 1`in bir doğal sayı olup olmaması üzerinde bir mantık yürütmeden kabul ederiz
===Dekartçılık===
oğal sayılar, 0,1,2,3,4,5,6,7 şeklinde sıralanan tam sayılardır


Descartes ve başta René Descartes, 1591-1650 yılları arasın*da yaşamış, modern felsefenin kurucusu olarak ün kazanmış Fransız filozof Temel eserleri: Regulae ad Directionem Ingenii [Aklın İdaresi İçin Kurallar], Principia Phi*losophiae [Felsefenin İlkeleri], Discours de le Mathade [Yöntem Üzerine Konuşma], Maditations Mataphysiques [Metafizik Dü*şünceler]

Spinoza olmak üzere izdaşları felsefelerini belitlere dayarlar Örneğin Descartes, felsefesini "düşünüyorum, öyleyse varım" belitinden çıkarak kurmuştur Spinoza`da ünlü Etika`sında örneğin, "başka bir şeyle tasarlanmayan şeyin kendisiyle tasarlanması gerekir" gibi belitlerden yola çıkar Ne var ki, ne türlü bir belitten yola çıkılırsa o türlü bir sonuca varılır Bundan başka, bu belitler, "parçalarının toplamı bütüne eşittir" gibi belitler gücünde değildirler Daha açık bir deyişle, Dekartçıların belitleri öznel, kendilerince belit sayılmış belitlerdir Nitekim Cogito`nun yüzyıllarca önceki biçimini çürütmek için, "bin altın düşünüyorum, öyleyse bin altınım var" önermesi ileri sürülmüştür

=Köken=
===Belit===
``belli/açık olan``, ``Akla, mantığa uygun düşen``, ``mantıken açık olan``, ``koyut`` gibi anlamlara gelir Muhtemelen ``belge`` ve ``belir(mek)`` sözcüğükleriyle aynı kökten,

Öz Türkçe`deki ``alâmet``/``işaret`` anlamına gelen ``bel`` kökünden gelirrefSevan Nişanyan, [http://wwwnisanyancom/sozluk/searchasp?w=belir- Türk Etimolojik Sözlük]/ref

===Aksiyom===
bkz Eski Türkçe

Latince`deki ``axioma`` sözcüğü ``axiom`` olarak Latin Dili ve Edebiyatı ile Yunan Dili ve Edebiyatı iç içe iki ana bilim dalıdır ve Klasik filoloji olarak bilinmektedir Latince'nin günümüzdeki önemi bilim dalı olmasıdır; bu nedenle batı dillerinin ve yazınlarının yanı sıra Eskiçağ ve Ortaçağ Tarihi, felsefe tarihi, epigrafi, tiyatro tarihi, Roma Hukuku gibi bir çok alanda, ayrıca Osmanlı arşivlerinde bulunan Latince yazılmış belgeler üzerinde bilimsel araştırma yapmak için gereklidir

İngilizce`ye geçmiş ve oradan Türkçe`ye yerleşmiştir Sözcüğün kaynağı Yunanca`da ``yetke``, ``değerli veya uygun olduğu düşünülen`` anlamlarına gelir ``değerli, ağır, uygun`` anlamına gelen αξιοÏ? (``axios``) sözcüğünden türer Kökü olan ``ag-`` sözcüğü; ``çekmek`` (ağırlık çekmek gibi), ``sürmek``, ``devinmek`` gibi anlamlara gelirrefDouglas Harper [http://wwwetymonlinecom/indexphp?term=axiom Online Etymology Dictionary]/ref

=Ayrıca Bakınız= Koyut Kanıt kuramı Önermeler mantığı Belitsel dizgeler Eksiklik teoremi Felsefe

=Başvurular=
references/


felsefe-taslak
matematik-taslak

Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Belit maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir