Kabartay

Kabartay Rusya Federasyonu (RF) içinde, Kuzey Kafkasya`da coğrafi ve tarihsel bölge Buraya Kabardey - Kabardin (Kabartayca: Qeberdey, Ğ?Ñ?эбэÑ?дей) da denmektedir

Coğrafi koşullar
Bölgenin güneyi dağlıktır En yüksek yeri Rusya Federasyonu (Rusça: Росси́йская Федера́ция, Rossiyskaya Federatsiya), kısaca Rusya (Rusça: Росси́я, Rossiya) Doğu Avrupa ile kuzey Asya'ya yayılmış, ve 17,075,400 km²'lik[1] yüzölçümü ile dünyanın en geniş ülkesidir[2] Nüfus olarak ise sıralamada sekizincidir

Elbrus Dağıdır (5642 m; Kabartayca: Oşhamaho, 1Ñ?Ğ°Ñ?Ñ?Ñ?эмаÑ?Ñ?э; Balkarca: Mingi-tav) Dağların en yüksek yerleri kar ve buzullarla, daha aşağıları Alp tipi çayırlarla,daha aşağıya doğru iğne yapraklı ve karışık ormanlarla kaplıdır Vadiler ve kuzeydeki Kabartay Ovası çayır ve step bitkileriyle kaplıdır
Dağlardaki buzullarla beslenen çok sayıda hızlı akışlı akarsu, derin ve dar vadiler içinden geçerek kuzeye doğru akarak Terek Irmağına dökülür: batıdan doğuya doğru Malka, Baksan, Çegem, Nalçik, Çerek ve Lesken Bölgede kara iklimi görülürOcak ayı sıcaklık ortalaması,dağlık kesimlerde -8 derece ile -12 dereceler arasında değişirken,düzlüklerde -4 derece dolayındadır Temmuz ortalamaları dağlık kesimlerde +6 ve +10 derece, Nalçik`te ise +22 derecedir Yıllık yağış miktarı dağlık kesimlerde,yükseltiye göre 800-3200 mm arasında değişirken, kuzeydeki Kabartay Ovasında 600 mm`nin altına iner Bu nedenle tarımda sulama gereklidir (bk Özdemir Özbay, Dünden Bugüne Kuzey Kafkasya, IIBaskı, Ankara, 1999, s163-164)

Tarih
Yörenin halkı kuzey bölümdeki Dağ

Çerkes kabilesi Kabartaylar ile dağlık kesimlerdeki Türk asıllı

Balkar ya da Malkar topluluklarından oluşmuştur Kabartaylar önceleri Kuban Irmağının kuzeyinde,Balkar Kuzey Kafkasya`da yaşayan Türk kökenli bir halk Literatürde çoğu zaman Malkar Türkleri olarak anılan ve tarihi-coğrafi-sosyal yönden Karaçay Türkleri ile birlikte anılan Türkçe`nin Kıpçak dil grubundan bir lehçeyle konuşan bir etnisitedir

Şapsığlar ile komşu olarak Şapsığlar veya Sapsuğlar Rusyada, Krasnodar bölgesinde yaşayan ve Adigelerin bir kolu olan halk Adigecenin bir diyalektini konuşurlar Şapsığlar ayrı nüfus olarak, 2002 yılından önce hiçbir zaman sayılmamışlardır Ancak 1926 tarihinde 4000 kadar Şapsığ olduğuna ilişkin veriler vardır 2002 nüfus sayımına göre Rusyada 3000 kadar Şapsığ yaşamaktadır Şapsığlar Sünni Müslüman'dır Şapsığların çoğunluğu 1864 göçünde Türkiyeye göç etmişler, burada Çerkeslerin bir parçası sayılmışlardır

Taman Yarımadası`nda,Azak Denizi`nin doğusunda ve kuzeyinde, Taman Yarımadası (Adigece:Темэн;Темэн Ñ?к1э), Rusya Federasyonu`nda Krasnodar Kray`da bataklıklı yarımada Azak Denizi`nin (Adigece:Ğ¥Ñ? Ğ?Ñ?Ñ?Ñ?1э) güneydoğusunu kapatır Karşısındaki Kerç Yarımadasından Kerç Boğazı (Adigece:Ğ¥Ñ? Ğ¢1Ñ?алэ) ile ayrılır

Kırım Yarımadası`nda yaşıyorlardı13-15yüzyıllarda Tatar baskıları sonucu,yavaş yavaş geri çekilerek şimdiki yerlerinde toplanmışlardırBalkarlar ile onların daha batısındaki Karadeniz'ın kuzeyinde yarımada Kırım Tatarlarının anavatanı

Karaçayların da, Adıge-Kabartay çekilişine katılmış Türk-Tatar topluluklarından oldukları sanılmaktadır, bunlar Çerkeslerle ortak bir kültürü paylaşmaktadırlar (bk Jineps, Eylül 2006, ek-1,s4) Kabartaylar, Osmanlı koruması altındaki Kırım Hanlığı`na bağlı iken, 1556`da Astrahan Hanlığı`nı yıkıp topraklarını ilhak eden Rusya ile komşu oldular 1557`de Rus korumasını kabul ederek Kırım`dan ayrıldılar 1739-1774 yılları arasında Osmanlı ve Rus etki alanları arasında tarafsız bölge statüsü kazanan Kabartay, 1774`te Rusya`ya ilhak edildi Ancak, Balkarlar Rus egemenliğini kabul etmeyerek 1827 yılına değin direnişlerini sürdürdüler
Kabartaylar 1799-1825 yılları arasında Rus kolonyalist politikasına karşı sık sık ayaklandılar Sert ve kanlı bir biçimde bastırılan bu ayaklanmalar sonucu nüfus iyice azaldı, 200 binden 30-35 bine düştü (bk Ali Kasumov-Hasan Kasumov,Çerkes Soykırımı, Ankara, 1995, s20) 1859`da Osmanlılarla diplomatik görüşmeleri başlatan Ruslar, planladıkları Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti

Adighe sürgünü olayını gizlemek ve Müslüman nüfusu azaltmak amacıyla 1860-61 yıllarına Mülüman Osetlerle birlikte Kabartayların önemli bir bölümünü Türkiye`ye göç ettirdiler Bu tür göç ettirmeler aralıklarla 20yüzyıl başlarına değin sürdü Kabartay bölgesinde 12 Ocak 1922`de Rusya SFSC`ne bağlı Kabartay-Balkar Özerk Oblastı (sancak) kuruldu Oblast 1936`da özerk cumhuriyet oldu Şimdi burası Rusya Federasyonu içindeki Kabardey-Balkar Cumhuriyeti`ni oluşturmaktadır

[Linkler
[http://wwwkafdaginet Kafdağı İnternet Portalı]]

Rusyanın İdari Bölgeleri

Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Kabartay maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir