Kaplama

Kaplama Dış etkilere karşı korumak veya görünüşünü güzelleştirmek için cisimlerin yüzeylerinin başka bir maddeyle örtülmesi işlemi Kaplamacılıkta kaplama vasıtası olarak pekçok usul kullanılır


Metal kaplama: Metal veya metal olmayan cisimlerin yüzeyleri çok defa çürümeyi önleyici veya sürtünmeye karşı dirençli metallerle kaplanır Kaplanacak satıh önce temizlenerek hazırlanır Kaplama işlemi püskürtme, daldırma, difüzyon, gaz ve vakum içinde yoğuşturma yollarıyla gerçekleştirilir


Yüzeylerin hazırlanması: Kaplama işlemi yapılmadan önce kaplanacak yüzeylerdeki organik ve anorganik kirlerin ve oksit tabakalarının iyice temizlenmesi gerekir Bunun için metal yüzey, uygun çözücülere daldırılır veya çözücüler bu yüzeylere püskürtülerek yabancı maddeler yüzeyden temizlenir Kirin türüne göre alkali deterjan veya asit çözeltileri kullanılır Gerektiğinde bunların içlerine aşındırıcı ince tuzlar da katılır ve yüksek basınçlı püskürtücülerden faydalanılır Elektroliz metodu da uygulanabilir Çeliğin temizlenmesinde oksit tabakasını giderici madde olarak 65-85°C sıcaklıkta % 10-15lik sülfat asidi (H2SO4) çözeltisi veya 20°C sıcaklıkta derişik hidroklorik asit kullanılır


Mekanik temizleme: Alüminyum oksid veya silisyum karbürlü aşındırıcı taş ve tozlar, zımpara kağıdı veya keçe kullanılarak kaplanacak satıh düzeltilir ve kirlerden, yabancı maddelerden temizlenir Aşındırıcı tozlar yüzeye basınçla veya buhar ile püskürtülür veya bir döner tambur içerisinde kaplanacak parçaların yüzeyini aşındırması temin edilir


Kimyasal temizleme: Bu metodla metal yüzeyler asitle yıkanır, dağlanır, kimyasal veya elektrokimyasal yoldan parlatılır Bakır yüzeyler genellike persulfatlar, demir üç oksidin kromatlı bileşikleri veya tuzları kullanılarak dağlanır Kimyevi parlatma çinko ve alüminyuma nitrik ve fosforik asit gibi kuvvetli oksitleyici asit çözeltileri içine daldırılarak gerçekleştirilir Elektro-parlatmada ise alüminyum, demir, çelik, paslanmaz çelik, çinko, çeşitli bakır alaşımları elektrolitik banyoda anoda bağlanır


Metal Kaplama İşlemleri


Püskürtme: Toz veya tel halinde uygun metal veya metal alaşımları bir tabancada eritilerek kaplanacak yüzeye püskürtülür Püskürtme yoluyla kaplamada en çok kullanılan iki metal, çinko ve alüminyumdur Metal püskürtme daha çok sıvı tanklarının, çelik yapıların yerinde kaplanması için kullanılır


Sıcak daldırma: Kaplanacak metal yüzeyi, temizlendikten sonra erimiş haldeki metale daldırlarak sathi difüzyon (yayınma) yoluyla kaplanması sağlanır Bu amaçla kaplayıcı metal olarak çinko, kalay, kurşun ve alüminyum kullanılır


Çelik, çinkoya daldırılarak galvanize edilir Çinko yerine kalay da kullanılabilir İnce demir saçlar kalaya daldırılarak teneke elde edilir İşlem sırasında yüzeylerin oksitlenmesini önlemek için uygun flakslar, hidrojen veya soy gazlar kullanılarak yüzeylerin hava ile teması kesilir


Sementasyon veya difüzyon kaplaması: Kaplanacak metal, kaplamada kullanılacak metalin tozu içine konularak ısıtılır Ortamda oksitlenmeyi, hava ile teması önleyici maddeler, soy gazlar bulundurulur Mesela bir metalin alüminyum difüzyonu ile kaplanması demek olan kalorizasyon işleminde metal parça, içinde alüminyum tozu bulunan bir döner tanbur içerisine yerleştirilir Demirin sementasyonunda sıcaklık 850°-950°C olur Demirin çinko ile bu yoldan kaplanmasına şerardizasyon (shererdization) denir Krom ile kaplama yapılırsa buna kromizasyon denir


Pin (Vurma) kaplama (Peen plating): Kaplanacak metal parçalar, kaplamada kullanılacak metal tozu ve aktive edici bir çözelti ile birlikte bir döner tambur içine konulur Tambur içinde düşerek darbe etkisi yapan metal parçalar da vardır Rondela (pul), çivi, zincir gibi küçük parçalar bu metodla çinko, pirinç ve kadmium ile kaplanır


Gaz kaplama: Kaplama için kullanılacak metalin gaz halindeki bileşiği, genellikle karbonili, kaplanacak cisimde iken cisim ısıtılır Sıcak yüzeyde gaz halindeki bileşikten metal atomu ayrılarak yüzeyde toplanır Bu usulle daha çok nikel kaplama bazan da krom ve demir kaplama yapılabilmektedir


Vakumda yoğuşturma: Bu metodla döküm metaller ve plastikler de metalle kaplanır Kaplama için kullanılacak metal, vakumda tungsten ısıtıcı ile ısıtılarak buharlaştırılır Kaplanacak parçanın yüzeyi, temizlenmiş, düzeltilmiş ve cilalanmış olarak metal buharı bulunan hücre içerisinde döndürülerek tutulur Metal buharı soğuk parçanın yüzeyinde yoğuşur Alüminyum, altın, gümüş ve buharlaştırılabilen diğer metaller bu amaçla kullanılır Bu tür kaplamalar aşınmaya dayanıklı olmadığından, ayrıca bir lak ile kaplanır


Kimyasal indirgeme yoluyla kaplama (Electroless): Suda çözünen gümüş, altın ve bakır tuzlarının kuvvetli indirgeyici etkisi ile sulu ortamda indirgenmesi yoluyla cam (ayna yapımında olduğu gibi), plastikler ve metaller kaplanabilmektedir


Kimyasal yer değiştirme yoluyla kaplama: Cisimler, çözeltiden yer değiştirme yolu ile bakır, altın, gümüş ve kalay ile kaplanabilir Kaplama kalınlığı çok incedir (2,5x10-6 mm kadar)


Elektroliz yolu ile kaplama (Electroplating): Kaplanacak metal veya yüzeyi iletken hale getirilmiş plastik parça, kaplama için kullanılacak metalin tuzunun çözeltisi içerisinde katoda bağlanarak, metal katyonlarının, elektrik akımı geçirilerek kaplanacak yüzey üzerinde birikmesi ile gerçekleştirilir ( Elektroliz)


Yaklaşık 33 tane metal ile, sulu çözeltilerinin elektrolizinden kaplama yapılabilir Diğer metaller ile kaplama yapmak için erimiş tuzları veya organik elektrolitleri elektroliz edilir Yaklaşık 15 metal ile olan kaplama ticari maksatlıdır Bunlardan bazıları: Bakır, gümüş, çinko, altın, platin, kadmiyum, kalay, kurşun, krom ve nikeldir


Altın kaplama: Daha çok mücevherata, çizilmeye karşı mukavemetinden dolayı, kaplama yapılır Bunun kalınlığı ucuz mücevherde 0000001 cm, daha iyilerinde 0000005 cm kadar kalınlıkta olabilir Kalın altın kaplama, bazı radar techizatında ve elektrik kontaklarında kullanılır Altın alaşımı kullanılarak cazip renkler elde etmek mümkündür Mesela gümüşle yeşil altın, bakırla gülrengi ve nikelle beyaz altın elde edilebilir Bütün bunlarda %85 altın bulunur Bu 20 ayar altın demektir Altının pahalı olmasından dolayı, pratik olarak bütün altın kaplamalar seyreltik siyanür çözeltilerinden yapılır Kalın altın kaplamalar, pirinç eşyanın seyreltik altın siyanür çözeltisine batırılmasıyla elde edilir


Konversiyon (dönüştürme) kaplaması (Conversion plating): Metal yüzey, yeni bir bileşiğe dönüştürülmesi yolu ile dış etkilere dayanıklı hale getirilebilmektedir Yüzeyde kimyasal veya elektrolitik yoldan fosfat, oksit, kromat veya sülfür meydana getirilir


Fosfat kaplama daha çok demir, çelik, çinko ve alüminyuma; oksit kaplama alüminyum, bakır ve çeliğe; kromat kaplama çinkoya, kadmiyuma, alüminyuma, bakıra, gümüşe ve magnezyuma; sülfür kaplamalar bakır, bakır alaşımları ve gümüşe uygulanır


Ağaç kaplama: Marangozlukta, çeşitli ağaçlardan elde edilen çok ince ahşap levha ve ahşap bir eşyanın yüzeyinin bu tür levhalar yapıştırılarak örtülmesi işlemi Maun, ceviz, abanoz, gül ağacı gibi parlak veya güzel renkli ahşap fildişi, bağa gibi değerli malzemelerden ince bir levha olarak kesilen desenlerin bir mobilyanın yüzeyine yapıştırılması işlemine de kaplama denir Kaplama, az bulunmaları, ebatlarının küçük olması veya zor işlenmeleri sebebiyle masif olarak kullanılmayan güzel desenli ağaçlardan, mobilyacılıkta daha verimli bir şekilde faydalanılmasını sağlar


Her tür kaplamanın üretilmesi temelde aynı ilkelere dayanır Kaplama yapılacak ağaçtan kesme, biçme veya soyma yoluyla çok ince levhalar çıkartılır Bu işlemler elle yapıldığında ortalama 3 mm kalınlığında levhalar elde edilebilirken, bugün teknolojinin gelişmesiyle yapılan modern makinalar sayesinde 0,5 mm kalınlığına kadar seri olarak kaplama üretilebilmektedir Bu kaplamalardan özel yapıştırıcılar, kurutma makinaları vb ileri teknolojiye sahip makinalar sayesinde sağlam ve güzel sonuçlar alınmaktadır


Günümüzde düşük nitelikli ahşaplar veya sunta gibi suni ahşapların yüzeylerini kaplamak için ince uzun kaplama levhaları yaygın olarak kullanılır Daha değerli olması istenen mobilyalarda ise kaplama levhalardan kesilen küçük parçalar, belli bir çerçeve içine, ağaç damarlarının çeşitli yönlere getirilmesiyle basit veya karmaşık desenler meydana getirecek şekilde yapıştırılır Bu yöntemle yapılan kaplamalarda ışığın yönüne göre ton değişmeleri görülür


Kaynak: Rehber Ansiklopedisi