Kalenderilik

350pxBir Kalenderi Dervişi (XVIyüzyıl) Chalcocondyle, ``Histoire des Turcs``, Paris 1650
Kalenderilik onbirinci yüzyıldan bu yana mevcut olduğu düşünülen kılık-kıyafet ve tavırlarıyla ilgi çekici, eski tarikatlardan biri

==Tarih==
Kalenderilik kaynaklarda mahrem yerleri dışında genellikle yaz-kış tamamen çıplak olan ya da sırtlarında kurutulmuş koyun veya keçi postu taşıdıkları belirtilen ve resmedilen marjinal bir sûfî tarikattır

Kalenderiliğin Moğol istilasından kaçıp Dımaşk`a sığınan Cemâlü`d-Din-i Sâvî tarafından XIIIyüzyıllarda teşkilatlandırıldığı ve bu yüzyıldan sonra Sûriye ve Azerbaycan üzerinden Anadolu`ya ilk Kalenderî göçlerinin gerçekleştirildiği bilinmektedir

Tarîkat, lügatte "yol" mânâsına gelir Tarîkatların esâsını tasavvuf bilgileri teşkil eder Bu bilgilerin, insanlara farklı şekillerde sunulmasından tarîkatlar meydana gelmiştir Tasavvuf bilgilerinin hepsi Peygamber efendimizden gelmektedir Bütün Eshâb-ı kirâm radıyallahü anhüm, bu bilgileri silsile yoluyla kendilerinden sonrakilere ulaştırdı

Tasavvufi kaynaklar dışında Avrupalı seyyahların yazmaları da Osmanlı İmparatorluğundaki Kalenderi zümreler hakkındaki malumatın kaynağını oluşturmaktadır Kalenderilerden söz eden bilinen en eski kaynak Öncelikle, Tanrının niteliğini ve evrenin oluşumunu vahdeti vücut, yani varlığın birliği görüşüyle açıklayan felsefe görüşü; daha özel olarak da, İslam dünyasında VII, yüzyılda ortaya çıkan, ve IX yüzyılda Eski Yunan, Yahudi, Hint ve eski İran düşüncelerinin etkisiyle sistemleşen gizemci, dini ve felsefi öğreti

Baba Tâhir-i Uryan`ın eserleridir Aynı çerçevede Hâce Abdullah-ı Ensârî`nin farsça Risâle-i ``Kalendernâme`` `si, Hatib-i Farisi`nin ``Menâkıb-ı Cemâlü`d-Din-i Sâvî`` adlı eseri, Otman Baba ve etrafındakileri anlatan Küçük Abdal`ın ``Velayetnâme-i Otman Babası, Bektaşi menakıbnâmeleri, Abdurrahman Cami`nin ``Nefahât`` ı gibi sufi tabakat kitapları, İbn Batuta gibi Arap seyyahların eserleri, onbeşinci yüzyıldan itibaren Clavijo`nun ``Kadiz`den Semerkand`a Seyahat``, Nicolas de Nicolay`ın ``Les Navigations et Peregrinations``, Salomon Schweigner`in ``Constantinopel`` , Antonio Menavino`nun ``I Costumi et La Vita Turchi`` gibi Avrupalı seyyahların eserlerinde Kalenderiler ile ilgili malzeme bulmak mümkündür

==Doktrinleri==

Kalenderiliğin doktrin yapısı ana eksenini Hind-İran mistisizmi ile tasavvufun sentezi oluşturmaktadır Bu sentez içinde İran`daki Hurufilik, Hurufilik, kimi araştırmacılara göre ayrı bir din, kimilerine göre bir mezheptir ya da yalnızca bir tarikattir Ne var ki tüm araştırmacılar Hurufiliğin harflere olan özel ilgisi üzerinde birleşirler Zaten bu akımın çeşitli yapıtlardaki tanımları doğrudan Hurufilikin bu niteliğini vurgulamaktadır Örneğin Orhan Hançerlioğlunun "Felsefe Ansiklopedisi"nde Hurufilik, "harflerden dinsel anlamlar çıkaran İran içrekçiliği (ezoterizmi)" olarak tanımlanmaktadır Br

Melamilik gibi çeşitli unsurlar yer almaktadır

Kalenderiler, mala mülke ve şöhrete önem vermeyen, toplumdan önemli ölçüde kendilerini tecrid etmiş, kanaat anlayışına sahip bir topluluktu Hayat tarzları ve dış görünüşlerinde gezgin Budist, Zerdüşti ve Maniheist rahipler gibiydiler Avrupalı seyyahlar Kalenderilerin Şâh-ı Merdan aşkına! diyerek dilendiklerini yazmaktadırlar

100pxKalenderilik

Kalenderi dervişlerinin dizelerinden Vahdet-i Vücud inanışına yakınlık duydukları anlaşılmaktadır Kimi zaman hülul ve tenasühe varan ifadeler de bu dizelerde göze çarpabilmektedir Ayrıca HzAli ve oniki imama bağlılık, Kerbelâ ile ilgili matem gelenekleri de inançlarında yer almaktadır

==Kaynakça== Ahmet Yaşar Ocak, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler, Türk Tarih Kurumu Basımevi-Ankara, 1992

==Konuyla İlgili Bazı Eserler== Ahmet Yaşar Ocak, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler Abdülbaki Gölpınarlı, Türk Ansiklopedisi Kalenderiyye maddesi MFuad Köprülü, Anadolu`da İslamiyet

==Bağlantılar==
[http://enwikipediaorg/wiki/Qalandariyah Wikipedia Kalenderilik maddesi] [http://wwwhacibektascom/haci_bektas_veli0html Hacı Bektaş-ı Veli] [http://wwwuryanbabanet/uryan%20web_dosyalar/Page375htm Uryan Baba] [http://wwwttkorgtr/yayinlar/kalenderhtm Kalenderilik]



Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Kalenderilik maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir Vahdet-i vücud