Koyun

Koyun Yaşadığı yerler: Dünyanın hemen hemen her yerinde evcil ve yabani olarak Özellikleri: Ağırlığı 36-180 kg arasında değişen, geviş getiren memeliler Üst çenelerinin ön dişleri yoktur Eti, sütü, yünü ve derisi için beslenirler Ömrü: 12-15 yıl Çeşitleri: Evcil koyun, yeleli koyun, muflon, Argadi, bozkır koyunu, Tanrıdağı koyunu, Kanada koyunu Ünlülarıdır


Boynuzlugiller ailesinden, tıknaz vücutlu, çift tırnaklı, geviş getiren bir memeli Erkeğine koç, dişisine marye, yavrusuna kuzu, bir yaşındakine toklu, iki yaşındakine şişek, üç yaşındakine ise ögeç denir Yabani veya evcil olarak dünyanın hemen hemen her tarafında yaşar Sürü hayatına düşkündürler Eti, sütü, postu ve tüyleri için evcil olarak yetiştirilirler Evcil olanlarının postları yünlü ve kuyrukları uzundur Yabanileri ise sert kıllı, kısa kuyruklu, çeviktir Tarihte göçebe kavimlerin geçim kaynağı olmuştur Günümüzde de besin ve dokuma sanayiinde önemli bir yer tutar Yabani çeşitleri bugün yüksek dağlık kısımlara çekilmiştir Boynuzları spiral olarak büyür Türüne göre yalnız erkekte veya her ikisinde de boynuz bulunur Üst çenelerinin ön tarafında diş bulunmaz Diş yerini sert bir kıkırdak almıştır Otu alt çenenin ön dişleriyle üst çene kemiği arasında sıkıştırarak koparırlar İki senede gelişirlerse de en güçlü üretgenlikleri 4-5 yaşındadır Koçların ise 5-7 yaşları arasıdır Normal olarak sonbahar sonunda kış aylarının başında yavrular Doğan yavru bir iki saat içinde annesini takip etmeye başlar


Kuzular, genellikle üç-beş ay emerler, fakat birkaç hafta içinde otlamaya başlarlar Erkekler iki yaşını aşınca sürüden ayrılarak güçlü bir koçun liderliğinde gruplaşırlar Kızgınlık dönemlerinde birbirleriyle şiddetli tos vurma şeklinde çarpışmalar olur Dişi koyunlar en yaşlı ve tecrübeli bir koyunun önderliğinde dolaşırlar


Evcil koyunun (Ovis aries) yabani olan muflon, step veya kızıl koyundan türediği sanılmaktadır Dünyada eti, sütü, yapağı ve postu için beslenen birçok ırkı vardır "Merinos" yumuşak, ince ve parlak tüyü için yetiştirilir Anayurduİspanyadır Buradan bütün dünyaya yayılmıştır Ülkemizde Marmara, Ege ve İç Anadolu bölgelerinde beslenmektedir Bir kırpışta 6 kgdan fazla yapağı çıkar


"Kıvırcık" Trakya ve Marmara bölgelerinde bol yetiştirilen ince, uzun kuyruklu, beyaz tüylü bir ırktır Eti çok makbuldür Bol süt de verir Kıvırcığın "Karayaba" çeşidi Sinop, Ordu ve Tokat yörelerinde boldur "Dağlıç" ve "Karaman" eti için beslenen iri kuyruklu soylarıdır Daha çok Orta Anadoluda yetiştirilmektedir Dağlıç, kıvırcık koçu ile Karaman koyununun eşleştirilmesiyle üretilir Bursa yörelerinde boldur İzmir çevresinde de Sakız Adasından getirilen "Sakız koyunu" beslenmektedir Çoğunlukla ikiz veya üçüz doğuran, bakımı güç, iri bir koyundur Karakul (asragon) ırkının postu kıymetlidir Soğuk memleketlerde çok değerli olup kürk sanayiinde kullanılır


Evcil koyunun atası zannedilen yaban koyunu (kızıl koyun) yüksek dağlık bölgelerde sürüyle yaşar Erkeklerinde 80 cm uzunluğunda daire şeklinde kıvrılmış boynuzlar bulunur Gece otlamak için dolaşırlar Türkiyenin de ıssız dağlarında az sayıda vardır Yazın tüyleri sarı, kışın kahvemsi renkte olur Muflon, Sardunya ve Korsika adalarında yaşar Küçük koyunlarda renk çeşidi fazladır Avrupanın tek yaban koyunu olup en yüksek dağlarda yaşar Dişilerde de boynuz bulunabilir Eti makbul fakat avlanması güçtür Argali, Orta Asya yaylalarında yaşayan iri yaban koyunlarıdır Erkeği ve dişisi de boynuzludur 230 kg gelenleri vardır Dağların uçurum kenarlarında rahatça dolaşırlar Step koyunu, Afganistan, Türkistan dağlarında yaşayan bir yaban türüdür Afrikanın dağlarında yaşayan yeleli bir koyun (Ammotragus lervia) vardır Eti lezzetli olduğundan çok avlanır "Sakallı" veya "Berberistan koyunu" da denir


Amerikanın en kıymetli av hayvanı sayılan Kanada koyunu, yüksek dağların en tehlikeli noktalarında çekinmeden sıçrayarak dolaşır, ayak tabanlarında elastiki yastıklar bulunur Yazın postu kahverengimsi, kışın daha açıktır 20 yıl kadar yaşarlar, eşleşme dönemlerinde erkekler arasında şiddetli döğüşler olur Ancak dürbünlü tüfeklerle avlanabilir


Koyunlar bereketli hayvanlardır Senede genellikle bir defa doğurduğu ve çok yenildikleri halde, yeryüzü koyunla doludur Vahşi hayvanların çoğu yenilmediği ve çok yavru yaptıkları halde, yine de koyun gibi bol değildirler


Müslüman ülkelerinde kurban hayvanı olarak da kesilirler


Kaynak: Rehber Ansiklopedisi