Erzurumlu Emrah

Erzurumlu Emrah (d 1775 Erzurum - ö 1854, Niksar) Türk halk şair'i Sivas ve Kastamonu'da uzun süre kaldığı, Dertli'yi koruyan Alişan Bey'e sığındığı, bir ara Sinop ve İstanbul'a gittiği söylenir Medrese öğrenimi gördüğü için klasik şiire yönelmiş, Fuzil, Baki, Nedim gibi usta bildiklerini örneksemiş, Nakşibendiliğin Halidi koluna bağlı olduğu için tasavvuf öğelerini şiirine doldurmuş, koşmalarında Karacaoğlan'ı, kimi zaman da Aşık Ömer ve Gevheri'yi izlemiştir Aşık geleneğine bağlı kaldığı koşmalarında ustaca bir söyleyişe ulaştığı, yerli zevki dile getirdiği görülür
Erzurumlu Emrah'ın aruzla yazdığı şiirleri Divan adıyla Erzurumlu Abdulaziz tarafından bastırılmış (1913-1914), hece ölçüsüyle yazılmış şiirlerini Eflatun Cem Güney ile Çetin Eflatun Güney kitap haline getirmişlerdir: Erzurumlu Emrah'ın Hayatı ve Şiirleri(1958) Bu yıla kadar şiirleri ve hayatı sürmüştür Erzurumlu Emrah semaisiyle de ün kazanmıştırDaha çok halk edebiyatında benimsenen Erzurumlu Emrah divan edebiyatı tarzında yazdığı şiirleriyle benimsenmiştir
Yaşamı üstüne bilgiler halk arasında dolaşan söylentilere ve şiirlerine dayanan Erzurumlu Emrah'ın Erzurum'da medrese öğrenimi gördüğü bilinmektedir
18yüzyılın sonunda Erzurum köylerinden birinde doğduğu, gerek halk inanışları gerek kendi şiirlerindeki anışlardan belli olan Emrah'ın 1855-1860 arasında, son yıllarını geçirdiği Niksar'da öldüğü kabul edilir Daha açık bilgi yoktur
Eserlerindeki öğelerden ve Divan şiiri yolundaki emeğinden anlaşıldığı gibi, hem yeterince öğrenim görmüş, hem tasavvuf yoluna yönelmiştir Şiirlerinde geçen yer adlarının tekrarından Trabzon, Sivas, Ünye, Kastamonu, Konya, Niksar, Niğde şehirlerini dolaştığı, çeşitli yerlerde kısa süreli serüvenler yaşadığı bellidir Kendisine ilgi duyan ve koruyup esirgeyen edebiyat meraklısı kişilere konuk olarak birkaç şehirde yerleşip yaşadığı, ev bark kurduğu da söylenmektedir
Emrahoğulları adıyla anılan ailelerin birbirinden uzak yerlerde yaşamakta oluşları, bir çok yerde adına bağlı mezarların bulunuşu, şiirlerinin dilden dile geçerek yayılış genişliği kazanışı, aruzla yazdıklarının basılışı, asıl mezar taşının Niksar'da bulunuşuna kadar onun ününün yaygınlığını gösteren işaretlerdir Bu açıdan 19 yy'ın Dertli ve Seyrani gibi adı herkesçe bilinen birkaç sanatçısından biridir
Divan şiiri yolunda yazdıkları zayıf kopyalar olmaktan öteye gitmez Ama Doğu Anadolulu bir saz şairi olarak hece vezniyle söylediği ikiyüze yakın şiirin derlenmiş hali, kendisini 19 yy'ın önemli aşıklarından biri saymamızı gerektirir Çağdaşlarından Tokatlı Nuri (Öl1882) üzerinde belli etkileri vardır Hatta çoğu zaman bu ikilinin şiiri karıştırılır
Hayatının, değişik geziler, yerleşmeler, evlenmeler ve serüvenlerle dolu oluşu, Orta ve Doğu Anadolu'daki ününü arttırmış olmalıdır İlgi çeken kişiliği ile eserine değer kazandırmış, şiirlerinin yayılıp bilinmesini sağlanmış gibidir19yy'daki aşık fasıllarında eserleri en çok okunan sanatçılardan biri olan Emrah, klasik edebiyat bilgisiyle üstünlük kazanarak etki sağlamış, iki yanlı çalışkanlığıyla geniş alanlarda duyulmuştur Tasavvufi şiirleri belli bir değer düzeyinin üstünde değildir Asıl ilginç yanı, saz şiiri geleneği yolundaki içten ve etkili aşk, gurbet şiirleridir Şiirlerinin bir kısmı Ercişli Emrah'ın (17yy) Selvi Han'la ilişkili halk hikayesine de eklenmektedir Ercişli'nin bazı şiirleri de Erzurumlu Emrah'a mal edilmiş olabilir ( Not:Sefil Emrah la biten şiirler Ercişli emraha aittir Diğerleride Erzurumlu Emraha aittir)
Dedim Erzurum nedir dedi ilimdir Dedim gidermisin dedi yolumdur Dedim emrah kimdir dedi kulumdur Dedim satarmısın dedi ki yok yok
Halk edebiyatı







Halk şairleri ve kahramanları






Aşık Beyhani * Aşık Elesker * Aşık Ferrahi * Aşık Gülabi * Aşık Hüdai * Aşık Seyrani * Aşık Sümmani * Bayburtlu Zihni * Dadaloğlu * Dertli * Eşrefoğlu Abdullah Rim * Feyzullah Çınar * Hacı Bektaş-ı Veli * Karacaoğlan * Kaygusuz Abdal * Kayıkçı Kul Mustafa * Kul Himmet * Kul Nesimi * Köroğlu * Mahzuni Şerif






Halk edebiyatı nazım biçimleri






Koşma * Türkü * Taşlama * Tekerleme * Mani * Deyiş * Ninni * Ağıt * İlahi * Ayin * Tapuğ * Cumhur * Hikmet * Semai * Varsağı * Selis * Devriye * Şathiye * Tevhid * Nutuk * Deme * Duvaz * Güzelleme * Horyat * Kalender * Kavuştak * Koçaklama * Halk şarkısı






Halk edebiyatı nesir türleri






Destan * Masal * Kahramanlık öyküleri * Hikaye * Evliya menkıbesi * Halk öyküsü * Fıkra * Atasözü * Deyim






Önemli eserler






Battal Gazi Destanı * Danişmentname * Kitab-ı Dede Korkut * Nasreddin Hoca fıkraları * Marifetname * Kerem ile Aslı * Aşık Garip * Köroğlu * Kirmanşah * Leyla ile Mecnun
Kaynak : Wikipedia