Karaylar Geçmişleri

Geçmişleri








Musevilik

Musevi felsefesi



İnanç esasları | Seçilmişlik | Alaha


Tanrı | Kabala | Mesih | Kader


Kaşerut | Tevazu | Minyan | Tsedaka





Din metinler



Tevrat/Tora | Tanah | Talmud | Zohar


Humaş | Sidur | Mişna Tora | Arba Turim


Şulhan Aruh | Tosefta | Mişna Berurah


Tanya | Midraş | Piyutim


Targum





Kutsal Şehirler



Kudüs | Safed | Hebron | Tiberia





Musevi bayramları



Şabat | Roşaşana | Yom Kippur | Sukot


Simhat Tora | Hanuka | Asara BaTevet


Tu Bişvat | Purim | Pesah


Şavuot | 9 Av | Şaloş Regalim





Önemli şahsiyetler



Avraham | Moşe | Dvora | Rut | Şaul | David


Şlomo | Eliyahu | İlel | Şamay | Raşi


İbn Ezra | Rif | Ramban | Gersonides


Saadia Gaon | Rambam


Baal Şem Tov | Tosafistçiler


Yosef Albo | Yosef Karo | Ovadia Yosef





Musevi hayatı



Brit Mila | Bar Mitsva | Şiduh | Evlilik


Nida | İsim koyma | Pidyon | Cenaze





Okullar



Yeşiva | JTS | HUC | YU





Din roller



Kohen | Haham | Hazan | Mohel


Dayan | Maşgiah | Roş yeşiva | Gabay


Şohet | Menaker | Kabar | Tokea





Din binalar



Tapınak | Ağlama Duvarı


Sinagog | Mikve





Musevi Ayin sistemi



Musevi İbadetleri | Şahrit


Minha | Arvit | Avdala





Musevi dilleri





Afro-Asyatik



İbraniceler: İbranice * Samarit İbranicesi * Yemen İbranicesi


Aramiceler: Hulaula * Lişan Didan * Lişana Deni * Lişanid Noşan * Yahudi Aramicesi


Arapçalar: Yahudi Arapçası * Yahudi Bağdat Arapçası * Yahudi Fas Arapçası * Yahudi Irak Arapçası * Yahudi Trablus Arapçası * Yahudi Tunus Arapçası * Yahudi Yemen Arapçası


Diğer: Kayla * Yahudi Berbericesi
Hint-Avrupa



Cermen: Yeşiviş * Yidiş * Yingliş


Roman: İtalkian * Katalanik * Ladino * Lusitanik * Şuadit * Yahudi Aragoncası * Yahudi Latincesi * Zarfatik


Hint-İran: Buhori * Cuhuri * Cidi


Diğer: Knaanik * Yevanik
Türk



Karayca * Kırımçakça
Diğer



Kartveli: Gruzinik


Dravid: Yahudi Malayalamı

Etnik bölünmeler



Afrika: Falaşa * Magrebim


Asya: Buhara * Koçin Yahudileri * Paradesi Yahudileri


Avrupa: Aşkenaz * İtalkim * Sefarad


Kafkas: Cuhoro * Gurjim * Karaylar


Orta Doğu: Kürt Yahudileri * Mizrahi * Parsim * Romanyot * Samaritler * Temani





Musevi mezhepleri



Musevilik


Tutucu Musevilik | Ortodoks Musevilik


Hasidizm


Reformist Musevilik | Hümanist Musevilik


Yeniden yapılanmacı (Rekonstrüksiyonist) Musevilik





Din objeler



Talet | Tefilin | Kipa | Şofar


Tsitsit | Mezuza | Menora


Hanukiya | Yad





Musevi duaları



Şema | Amida | Alenu | Kal Nidre


Kadiş | Alel | Ma Tovu | Kiduş





Diğer dinler ve Musevilik



Hıristiyan | Judeo-Hıristiyan


Hıristiyan Musevi ilişkileri | İslam


Katoliklik | Çoğulculuğa Musevi bakışı


Judeo-Islamic | Paganizm | İbrahimi




Yahudilik Portalı








Litvanya'nın Trakai kentinde bir Knessa






Litvanya'nın başkenti Vilnüs'deki bir Knessa


Kökenlerinin Türklerin Hazar boyuna dayandığı düşünülen Karaylar'ın bugün en kalabalık yaşadıkları ülke olan Litvanya'daki geçmişleri 14 yüzyılın sonlarına dayanır
1397 ile 1398 yıllarında Karadeniz kıyılarına giden Büyük Litvanya dükü Vytautas (Litvanyaca: Vytautas Didysis; Latince: Alexander Vitoldus; Lehçe: Witold), buradan ülkesine Müslüman ve Musevi Kırım Tatarı göçmenlerle döndü Çoğunluğu müslüman olan bu göçmenlerin arasında bulunan 380 Musevi, Karay ailesinden 300 kişi Vytautas'in Trakai'deki sarayına yerleştirildi Litvanya'daki Karaylar'ın sayısı zamanla artarak 5 000 kişiyi buldu Karay'lar saraya giden yol boyunca ağaçtan yapılmış ahşap evlerde yaşarlar, dini ayinlerini Knessa denilen sinagoglarda yaparlar
Bugün Litvanya'da yaşayan Karaylar'ın sayısı yıllar içinde kuşaktan kuşağa azalarak Litvanya'ya gelişlerinin 600 yılının kutlandığı yıl olan 1997'deki sayıma göre 257'ye düşmüştür Bunlardan 138'i başkent Vilnius'da, 65'i Trakai'de(okunuşu Trakei), gerisi de daha az sayılarda ülkenin öteki bölgelerinde yaşarlar
İstanbul Koç Üniversitesi'nde görevli Doç Dr Timur Kocaoğlu çok önemli bir duyuruda bulunuyor:
"Bugün Türk konuşma ve yazı dillerinden biri olan Karaimce yok olmak üzeredir Rusya, Ukrayna ve Litvanya'da yaşayan Karaimların sayısı 2200 kişi kadardır ve bunların ancak çok az bir bölümü, belki 100 kişi ana dilini konuşabilmekte ve daha az bir kısmı yazabilmektedir Litvanya'da Trakai bölgesinde yaşayan Karaylar (yani Karay Türkleri) bir Litvanya bankasında dillerinde ders kitapları bastırmak ve knessa dedikleri sinagoglarını tamir etmek için maddi yardım sormaktalar Bu Karaim konuşma ve yazı dilini kurtarma çabalarına biz de katkıda bulunarak, sosyo-politik bir olguyu hızlandırabiliriz"

Kaynak : Wikipedia