Tahran

Tahran İran İslam Cumhuriyeti'nin başkenti Tahran çok genç bir şehirdir İran İslam Cumhuriyeti Asyanın batısında yer alan bir devlet Kuzeyinde Ermenistan, Azerbaycan, Türkmenistan ve Hazar Denizi, doğusunda Afganistan ve Pakistan, batısında Türkiye ve Irak, güneyinde Basra ve Umman körfezleri bulunur

1876 yılında sadece bir köy olan Tahran, 1876 yılı olayları, ölümler, doğumlar ve diğer önemli gelişmeler

Ağa Mehmet Han Kacar tarafından başkent olarak seçildi, böylece şehirleşme başlamış oldu Yaklaşık 100 yıl önceye kadar Tahran başkent olmasına rağmen bazı diğer İran şehirlerinden daha küçüktü, öyle ki Rey şehrinin bir kasabası olarak geçiyordu Şimdi o şehir Tahran'ın bir bölgesi olarak tanınmaktadır


Rey günümüzde İran`ın güneydoğusunda bulunan şehrin adı 1194 yılında Harzemşahlar ile Irak Selçukluları arasında yapılan büyük savaşla ünlenmiştir Savaştan sonra Harzemşahlar`ın idaresine geçen şehir, sırayla İran ve Osmanlı Devleti arasında el değiştirdi İran-Irak Savaşı sırasında yerle bir edilen şehir, günümüzde İran İslam Cumhuriyeti sınırları içerisindedir Selçuklu döneminde en önemli tıb ve bilim merkezi haline gelmiş bir şehirdi Nizam`In emirler

Kacar hanedanından sonraki devletlerin merkeziyetçi yaklaşımlarından dolayı diğer eyaletlerden göç alması sonucunda şu an en büyük İran şehri ve Ortadoğu'nun en büyük kentlerinden biri olarak tanınmaktadır

Nüfus1979 İran İslam Devrimi'nden sonra ülke nüfusuna paralel olarak şehrin nüfusu 2,5 kat artmış ve 14 milyona yaklaşmıştır

CoğrafyaŞehir, Zağros dağlarının eteklerindeki bir platoya kurulmuş olduğundan ve çevresinde nehir, göl, deniz gibi bir su kaynağı bulunmadığından (başta hava kirliliği olmak üzere) ciddi ekolojik sorunlarla boğuşmaktadır Şehri ciddi şekilde etkileyen hava kirliliğinin bir sebebi de Tahran'ın dünyaca meşhur trafik problemidir Çevre yollarının görece geç yapılması ve yetersiz oluşu; şehirdeki toplu taşımacılığın tekerlekli taşıtlarla yapılması; kullanılan araçların eskiliği buna sebeptir

TarihiTahran, tarihte önemli ilim, kültür ve ticaret merkezlerinden olup, Büyük Selçuklu Devletinin başşehri olanRey şehrinin yakınlarında büyük bir köy durumundaydı Rey şehrinin 1220de Moğollar tarafından istila ve tahrip edilmesinden sonra önem kazandı Harabeye dönen Rey halkının büyük bir kısmı Tahrana yerleşti Böylece Tahran gelişmeye başladı O devirdeki Rey şehrinin kalıntıları Tahran şehri yerleşme alanının güney kısmında yer almaktadır Timûrlular zamanında Rey eyaleti Timûr Hanın damadı Emir Süleyman Şahın idaresindeydi Tahranda da valinin bir temsilcisi bulunuyordu


İrana hakim olanSafeviler devrinde sırasıyla Erdebil; Tebriz ve İsfehan başşehir yapıldı Bu sebeple Rey önemini kaybetti, fakat Tahran gelişti


Şah Tahmasb-I başa geçince Tahranın etrafına sur ve bu sur üzerine 114 kule yaptırdı Ayrıca Tahrana yeni bir pazar yeri inşa ettirdi İranın büyük bir kısmı Afganlılar tarafından 1725te ele geçirilince Tahran da onların hakimiyeti altına girdi Daha sonra Afganlılar geri çekilince Şah Tahmasb-II Tahrana döndü


Safevi Hanedanına son verip idareyi ele geçiren Avşarlar Hanedanına mensup, Nadir Şah, ilk oğlu ve o zamana kadar bütün İranda naiblik vazifesini yürütmüş olan Rıza Kuli Mirzaya Tahranı dirlik olarak verdi Sonra idareyi ele geçiren Zendler Tahranı hakimiyeti altına aldı Zend Hanedanının kurucusu Kerim Han 1762de Şirazı kendine başşehir yapıncaya kadar Tahranda oturdu Kaçar Hanedanının kurucusu Aga Muhammed Şah Kaçar Tahranı ele geçirip, 1786da kendisine başşehir yaptı Bütün seferlerine buradan başladı ve sarayların temelleri bu sırada atıldı Kaçar Hanedanı döneminde başşehir olan Tahranda birçok karışıklık çıktı


1925 senesinde idareye, Pehlevi Hanedanı hakim oldu Bu tarihten itibaren Tahranda şehircilik açısından büyük gelişmeler görüldü İkinci Dünya Savaşı sırasında (1943) burada Tahran Konferansı olarak bilinen bir toplantı düzenlendi Muhammed Rıza Pehlevinin iktidarı zamanında petrol sanayiindeki teknolojik gelişmelerin de tesiriyle gelişen Tahran, 1979da Şahın devrilmesiyle ortaya çıkan Humeyni rejimi zamanında duraklama dönemine girdi Birçok proje yarım kaldı İranda meydana gelen iç karışıklıklar bir de Irak-İran Savaşı sebebiyle pek fazla gelişme görülmedi


İranın İsfahan, Tebriz gibi diğer şehirlerine göre yeni bir yerleşim merkezi ve başşehir olan Tahran bugün önemli sanayi merkezlerindendir İranın sanayi üretiminin yarısından fazlası Tahranda gerçekleştirilir Başlıca sanayi ürünleri dokuma, çimento, şeker, porselen, elektrikli aletler ve ilaçtır Ayrıca Tahran yakınındaki Reyde bir otomobil montaj sanayiiyle petrol rafinerisi mevcuttur İranın diğer şehirlerine kara ve demiryollarıyla bağlanan Tahranda modern havaalanı vardır 1925ten sonra önemli şekilde şehirleşen Tahran, bilhassa kuzey ve kuzeybatı bölgelerden gelerek yerleşen insanlar sebebiyle, hem gelişti hem de nüfûsu fazlalaştı Bugün Tahranın nüfûsu 6-7 milyon civarındadır Kuzeyde Elburz Dağları eteğindeki saraylılarla halkın yazı geçirmek için gittikleri eski köyler ve sayfiye yerleri günümüzde modern yerleşim merkezi haline geldi Şehrin batı kesiminde Gazvin karayolu üzerinde önemli bir sanayi bölgesi gelişti


Tahranda pek eski olmadığından İranın diğer şehirlerindeki kadar tarihi eser ve yapıya sahip değildir Şehrin etrafını çeviren Tahmasb-Iin yaptırdığı surlar, Esretabad, Kasr-ı Kaçar, Şemsül-Emareh, Baharistan Sarayı, Nuşirevan Sarayı, Ünlü Tavus Kuşu Tahtının ve değerli taşlarla süslü Nadiri Tahtının bulunduğu Gülistan Sarayı, Sadabad Sarayı ve Mermer Sarayı gibi saray ve köşkler, Sipehsalar Camii, Mescid-i Şah ve İmamzade Zeyd Camii Tahranın önemli tarihi yapılarıdır


Tahranda bir arkeoloji ve bir etnoğrafya müzesi vardır Ayrıca Tahran Üniversitesi İran Üniversitesi, Şerif Teknik Üniversitesi gibi yüksek öğretim kurumlarına sahiptir