Tacikistan

Tacikistan Orta Asyada yer alan bir devlet Doğuda Çin, güneyde Çin Halk Cumhuriyeti, yüzölçümü itibariyle dünyanın üçüncü, nüfus itibariyle en büyük ülke Güney Doğu Asya'da yer alır Yüzölçüm 'dir Başkenti Pekin olan ülkenin resmi dili Çince, para birimi Yuan'dır Doğusunda Güney Kore, kuzeydoğusunda ve kuzeybatısında Rusya, kuzeyde Moğolistan, güneybatıda Afganistan ve Pakistan, güneyde Hindistan, Nepal, Butan, Birmanya Laos ve Kuzey Vietnam, doğusunda ise Büyük Okyanus ile çevrilidir

Afganistan, batı ve kuzeyde Afganistan Demokratik Cumhuriyeti merkezi Asyada dağlık bir kara devleti Başkenti Kabil'dir Yüzölçümü 657500 km2 nüfusu Soyyet işgali öncesi nüfusu yaklaşık 15 milyon olan ülkenin nüfusu bugün 1424000 (1998)'dir Ülkenin Resmi dili Peştuca ve Farsça'dır Resmi para birimi Afgani dini İslam'dır Doğu ve Batı Asyayı birleştiren ana mihver üzerinde olup, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan, İran, Pakistan ve Çin ile çevrilidir

Özbekistan ve Özbekistan Cumhuriyeti Orta Asya’da yer alan bir Türk Devleti Kuzeyve kuzeybatısında Kazakistan, doğu ve güneydoğusunda Kırgızistan ve Tacikistan, güneybatısında Türkmenistan, güneyinde ise Afganistan yer alır Amuderya (Ceyhun) ile Siriderya (Seyhun) ırmakları arasında kalan toprakların büyük bölümünü içine alır

Kırgızistanla çevrili Tacikistan toprakları Asyanın dağlık iç kesimlerinde yer alırTarihiİran kökenli bir halk olan Tacikler, milattan önce sırasıyla Perslerin, Büyük İskenderin ve onun ardından kurulan devletlerin hakimiyetleri altında kaldılar Yedi-sekizinci asırlar arasında Müslüman Araplar Taciklerin yaşadığı bölgeyi fethettiler ve buralara Maveraünnehr ismini verdiler Kısa zamanda Müslümanlığı kabul eden Tacikler, bölgeye hakim olan Türklerin kültür ve dillerinden büyük ölçüde etkilendiler



Tacikler 15 asırdan 18 asrın ortalarına kadar Buhara Hanlığının hakimiyeti altında yaşadılar Daha sonra Ceyhun Irmağının güneyinde ve güneybatısındaki toprakları ele geçiren Afganlar, Taciklere hakimiyetlerini kabul ettirdiler Tacik topraklarının büyük bölümü 1860lı yıllarda Rusların eline geçti Buhara Hanlığı ise 1868de Rusyanın hakimiyetini kabul etti


Rusyadaki 1917 Ekim Devriminden sonraTaciklerin yaşadığı toprakların bir bölümü 1918 Nisanında kurulan Türkistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetine bağlandı Bugünkü Tacikistan topraklarının böyük bölümünü içine alan Buhara Hanlığında 23 Ağustos 1920de yönetime el koyan devrimciler, Ekim ayında Buhara Sovyet Halk Cumhuriyetini kurdular Devrimciler 1921 başlarında Duşanbe ve Kulyabı ele geçirdiler Yeni yönetime karşı ayaklanan halk, kanlı bir şekilde bastırıldıysa da ayaklanmacılar İbrahim Bek idaresinde mücadelelerine 1931e kadar Doğu Buharada devam ettiler


Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti ile 1924te Türkistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetine bağlı Tacik toprakları birleştirilerek Tacikistan Özerk Cumhuriyeti kuruldu İdari olarak Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetine bağlıydı 1929da Sovyetler Birliğini meydana getiren 15 cumhuriyetten biri haline getirildi


Sovyetler Birliğinde 1989da başlayan reformlar Tacikistanda da köklü değişikliklere sebep oldu İlk çok partili seçimler yapıldı Ülke yeni bir siyasi ve ekonomik döneme girdi Tacikistan 1991de bağımsızlığını ilan etti ve aynı sene Bağımsız Devletler Topluluğuna katıldı


Tacikistan bağımsızlığını ilan eder etmez, ülkedeki belli başlı üç muhalif grup başta bulunan yöneticilerle mücadeleye başladı Bunlar batı taraftarı Demokratik Parti, Tacikistana İslami idareyi yeniden getirmek isteyen Rastohen Milli Cephesi ve kurulur kurulmaz yasaklanan İslami Yenilik Partisiydi Yapılan protesto gösterileri neticesinde muhalefetin birçok istekleri kabul edildi Komünist Partisi yasaklandı ve İslami Yenilik Partisi kanuni statüye kavuştu Seçimler sırasında Nabiyev cumhurbaşkanlığı görevinden ayrıldı Fakat 24 Kasım 1991de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini Nabiyev kazandı Üç muhalif partinin desteklediği Eski Sinema İşçileri Sendikası başkanı Davlat Hudonazaov seçimlere hile karıştığı iddiasında bulundu


Orta Asya cumhuriyetleri arasında en fakiri olan Tacikistanda ekonominin kötü durumu huzursuzluklara sebep olmaktadırFiziki YapıTacikistan topraklarının büyük bölümü dağlarla kaplıdır Toprakların yarısından fazlasının yüksekliği 3000 metreden fazladır Kuzeyde Tanrı Dağlarının batı uzantıları, orta kesimde aynı dağların güney uzantıları, güneydoğuda ise Pamir-Alay dağ silsilesinin buzullarla kaplı dorukları yer alır Güneydeki dağlar arasında geniş vadiler bulunur Topraklarının tamamı zelzele kuşağında yer aldığından, ülkede sık sık zelzele olur


Ülkedeki göller Pamir bölgesinde toplanmış olup sayıları çok azdır Göllerin en büyüğü denizden 3960 m yükseklikte yer alan Karakul Gölüdür Dağlardan kaynaklanan sular Sır Derya ve Amu Derya nehirlerinin kollarını meydana getirir Amu Derya (Ceyhun), cumhuriyetin güney sınırının büyük bölümünü çizer Diğer önemli akarsu cumhuriyetin orta kesiminden geçen Zerefşan IrmağıdırİklimiTacikistanda sert kara iklimi hüküm sürer Vadilerde Astropik bir iklim görülür Yazlar çok sıcak ve kurak geçer Yağış miktarı genelde düşüktür Senelik ortalama yağış miktarı 150-250 mm arasında değişir Dağlık bölgelerde kışlar çok soğuk olup, sıcaklığın zaman zaman -46°Cye düştüğü görülür Dağlık bölgeler vadilere nazaran daha az yağış alır Yağış ortalaması 60-80 mm arasında değişirTabii KaynaklarMadenler: Yeraltı zenginlikleri bakımından zengin olan Tacikistanda demir cevheri, kurşun, çinko, antimon, cıva, altın, kalay, tungsten, petrol, doğalgaz ve kömür yatakları vardır


Bitki örtüsü: Yeryüzü şekilleri ve iklim şartları sebebiyle son derece zengin bir bitki örtüsüne ve hayvan varlığına sahiptir Ülke topraklarında beş binin üzerinde çiçek türü vardırNüfus ve Sosyal HayatTacikistan nüfusu 5358000 olup, nüfus yoğunluğu 37dir Ülkede nüfus artışı çok yüksektir Tacikistan nüfusunun % 62sini Tacikler, % 24ünü Özbekler, % 8ini Ruslar, % 6sını diğer milletler meydana getirir Ülkenin en büyük şehirleri Duşanbe ve Leninabaddır Nüfusun büyük kısmı kışlak adı verilen küçük köylerde yaşamaktadır Kışlakların çoğunda okul, sağlık, alışveriş ve kültür merkezi vardır


Eğitim: Eğitim parasız olup 7-17 yaş arasında mecburidir Ülkede mesleki eğitim veren çok sayıda orta öğretim kurumuyla yüksek okul vardır Tacikistan İlimler Akademisi 1951de kurulmuş olup, 18 enstitüsü mevcutturEkonomiTacikistan ekonomisinde tarım birinci planda yer alır Başlıca tarım ürünü pamuktur Pamuk ekiminin büyük bir kısmı sulama ile yapılır Ayrıca üzüm, susam, buğday, arpa, kavun, sebze yetiştirilir Hayvancılık da ülke ekonomisinde önemli yer tutar Küçükbaş hayvan besiciliği ve ipekböcekçiliği yaygın olarak yapılır Çiçek yetiştiriciliği yaygındır


Madencilik, hidroelektrik enerji üretimi, petrol çıkarma ve pamuk işleme başlıca sanayi kuruluşlarını meydana getirir Ayrıca gıda işleme makinaları, kimyevi maddeler ve halıcılık, sanayide önemli yer tutar Örme eşya üretimi, ipekli kumaş, halıcılık gibi hafif sanayi kollarının yanında güç transformatörleri ve kabloları, tarım aletleri üretimi gibi orta ve ağır sanayi kolları da vardır