Sesbilim

Ses bilimi (fonoloji) belirli dil seslerini (fonemler) inceleyen bir bilim dalıdır Ses bilimi Bilim (Os İlim, Mâlumât, Vukûf, Mârifet, İlmî müdevven, Fen; Fr, İng Science, Al Wissen, Wissenschaft; İt Scienza) Yöntemli bilgi Önceleri bilgi terimiyle eşanlamda kullanılan bilim terimi, günümüzde olayların yasalarını bulmak amacını güden araştırmaları dile getirmektedir Bilim, yöntemle elde edilen ve pratikle doğrulanan bilgidir Bu yüzden de idealizmle bağdaşamaz, çünkü idealist bilgi pratikle doğrulanamaz

dil içindeki seslerin Dil, insanlar arasında iletişimi sağlayan sesli ya da yazılı simgeler sistemi Dil simgelerine "gösterge" adı verilir Bu göstergeler, saymaca bir nitelik taşır; anlamlan doğal bir bağlantıdan kaynaklanmayıp toplumsal bir anlaşmadan, bireyler arasında üstü kapalı bir uzlaşmadan doğar Bu tanıma göre dil, yalnızca insan toplumlarında bulunan bir yetenektir Hayvan türleri de sesler ve beden hareketlerinin yardımıyla birbirleriyle iletişim kurar, hatta birçokları bir noktaya kadar insan dil

işlevlerini inceler Konuşma seslerinin eklemlenmesi (articulatory), nakli (transport), alınması (receival) ile ilgili bir bilim dalıdır Fonetiğin bu üç çalışma alanına karşılık gelen üç branşı vardır: eklemleme (articulatory), Function

akustik ve işitim fonetiği (auditory phonetics)

Fonolojiye zıt olarak, fonetik konuşma seslerinin fizikî yönüyle ilgilenir Konuşma seslerinin tam bir Fonoloji fonemler diye bilinen belirli dil seslerini inceleyen bir bilim dalıdır Fonoloji dil içindeki seslerin fonksiyonlarını inceler

transkripsiyonunu vermek için, birkaç özel alfabe vardır Bu alfabelerden en çok kullanılanı bu metinde bulacağınız alfabe olan IPA`dır

Sesbilim, dilin seslerini, dilsel iletişim dizgesindeki işlevleri açısından inceleyen bilim dalıdır Sesbirim ve bürünbilim gibi soyut birimlerin incelenmesi üzerine kuruludur F de Saussure, J Baudouin de Courtenay gibi araştırmacılardan esinlenen Prag Dilbilim çevresinde oluşmuştur

==Alanları==
Sesbilimde, Resim:RNA polymerase (1i6h)png250pxÖkaryotik RNA polimeraz II, bir düzine proteinden (mavi ve yeşil) oluşur Bu enzim DNA`yı (turuncu) çevrelerler, onun iki zincirini ayırır, DNA`daki bilgiyi kullanarak bir RNA iplikçiği (pembe) sentezlerler

sesbilgisi gibi, kendi içinde birçok alana ayrılır Bu alanlararı aşağıdaki biçimde gösterebiliriz:

Genel sesbilim

Bu bilimin inceleme alanı oldukça geniştir Sadece bir dilin sesbilimsel dizgesini değil, bütün dillerin sesbilimsel dizgelerini ve bunların işleyiş kurallarını incelemeyi amaç edinir

Karşılaştırmalı sesbilim

Bir ya da birçok dilin sesbilimsel dizgelerini birbiriyle karşılaştırarak bunlar arasındaki farklılıkları ve benzerlikleri ortaya koymayı amaçlar Bu bilimin elde etmiş olduğu bulgular çeşitli amaçlar için uygulanabilir

Eşsüremli

Kısaca tanımlamak gerekirse, bir dilin sesbilimsel düzgesindeki evrimi göz önünde bulundurmadan, sadece bu dilin belli bir döneminde yer alan sesbilimsel dizgesini bir bütün olarak alır

Artsürmeli sesbilim

Eşsüremeli sesbilim aksine, sesbilimsel dizgelerin evrimini, bir dil durumundan öbürüne geçişte ortaya çıkan değişimleri ortaya çıkarmaya çalışır

==Sesbilim Abecesi==

===Ünlüler===IPA Internatioanl Phonetic Association anlamı taşımaktadır
harfIPAözellikleri (çene, dudak biçimi, dilin devinimi)örnek
a[A]geniş, düz, arkadilanı [í?An1][a] geniş, düz, öndillaf [í?laf]
e[e] geniş, düz, öndil (kapalı)elma [elí?mA][E]geniş, düz, öndil (açık)dere [deí?rE]
ı[1]dar, düz, arkadilısı [1í?s1]
i[i]dar, düz, öndil (açık)iğde [ií¹í?dE][I] dar, düz, öndil (kapalı)simit [sIí?mIt]
o[] geniş, yuvarlak, arkadil (açık)soru [sí?Ru][o]geniş, yuvarlak, arkadil (kapalı)oğlak [oí¹í?lAk]
ö[¿]geniş, yuvarlak, öndil (açık)örtü [¿Rí?tY][O]geniş, yuvarlak, öndil (kapalı)öğren [Oí¹í?REn]
u[U]dar, yuvarlak, arkadil (açık)kulak [kUí?lAk][u]dar, yuvarlak, arkadil (kapalı)uğur [uí¹í?]
ü[y]dar, yuvarlak, öndil (açık)ümit [Yí?mIt][Y]dar, yuvarlak, öndil (kapalı)düğme [dyí¹í?mE]

===Ünsüzler===
harfIPAözellikleri (titreşim, çıkış biçimi, yeri)örnek
bötümlü, patlamalı, çiftdudakbalık [bAí?l1k]
c[dZ]ötümlü, sürtünücü, dil-öndamakcam [í?dZAm]
ç[tS]ötümsüz, sürtünücü, dil-öndamakseçim [seí?tSIm]
d[d]ötümlü, patlamalı, dilucu-dişardıdede[deí?dE]
f[f]ötümsüz, sürtünücü, dudak-dişfirma[í?fIRmA]
g[g]ötümlü, patlamalı, dil-artdamak karga [kARí?gA][j]ötümlü, patlamalı, dil-artdamak (ön)genç [í?jEntS]
h[h]ötümsüz, sürtünücü, gırtlakhasta [hAsí?tA]
j[Z]ötümlü, sürtünücü, dil-öndamakmüjde [mYZí?dE]
k[k]ötümsüz, patlamalı, dil-artdamakakıl [Aí?k1l][c]ötümsüz, patlamalı,dil-artdamak (ön)kedi [ceí?dI]
l[l]ötümlü, yandaralma, dilucu-öndamakkul [í?kUl][l]ötümlü, yandaralma, dilu-öndamak (ön)lale [lAí¹í?lE]
m[m]ötümlü, genizsi, çiftdudakdam[í?dAm]
n[n]ötümlü, genizsi, dilucu-dişetianı [í?An1][N]ötümlü, genizsi, dil-artdamaksüngü [sYNí?jY]
p[p]ötümsüz, patlamalı, çiftdudakip [í?Ip]
r[r]ötümlü, çokçarpmalı, dilucu-dişetiraf [í?rAf][R]ötümlü, tekçarpmalı, dilucu-dişetiırmak [1Rí?mAk][í?]ötümlü, sürtünücü, dilucu-dişetibir [í?bIí?]
s[s]ötümsüz, sürtünücü, dilucu-dişetises [í?sEs]
ş[S]ötümsüz, sürtünücü, dil-öndamakaşı [í?AS1]
t[t]ötümsüz, patlamalı, dilucu-dişardıütü [Yí?tY]
v[v]ötümlü, sürtünücü, dudak-dişvar [í?vAí?][V]ötümlü, sürtünücü [yarı ünlü]tavuk [tAí?VUk]
y[j]ötümlü, dil-öndamak [yarı ünlü]yat [í?jAt]
z[z]ötümlü, sürtünücü, dilucu-dişetiazık [Aí?z1k][½]ötümsüz, sürtünücü, dilucu-dişetiyoz [í?j½]

Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Sesbilim maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir