Tataristan

Tataristan Rusya Federasyonuna bağlı özerk Türk devleti Volga Nehri havzasının orta kesiminde Volga ve Kama nehirlerinin birleştiği noktanın çevresinde yer alır Bölgede yaşayan Tatarlara, Kazan veya İdil Tatarları ismi verilir


Kazan Tatarları, İdil-Kama Bulgarlarıyla 13 yüzyılda Orta Asya'dan bu bölgeye gelen Kıpçak Türklerinin torunlarıdır Bir Türk boyu olan Bulgarlar 7 yüzyılda bu bölgeye yerleşmeye başladılar Dokuzuncu yüzyılda bir devlet kurdular İslamiyeti resmen 922'de kabul ettiler Moğol istilasından sonra bölgede kurulan Altınordu Devletinin hakimiyeti altına girdiler On beşinci yüzyılın ikinci yarısında Altınordu Devleti yıkıldı ve hakim olduğu bölgelerde Kazan, Kırım, Kasım, Astırahan, Sibir Hanlıkları ve bağımsız Nogay Uruğları ortaya çıktı Uzun mücadelelerden sonra Ruslar Kazan Hanlığını yıkarak bölgeye hakim oldular (1522)


On sekizinci yüzyılda Müslüman Tatarlar, Rusların siyasi iktisadi ve dini baskıları yüzünden yurtlarını terk ederek bugünkü Başkırdistan'a Urallara ve ötesine göç etmek mecburiyetinde kaldılar 1774'te çıkan Pugaçev isyanı sonunda Tatarlar, Ruslardan bir takım dini ve ticari serbestlik aldılar 1789'da yayınlanan bir kararnameyle Orenburg'da müftülük kuruldu ve İslamiyet resmen Ruslar tarafından tanınmış oldu Bu durum ancak yarım asır sürdü 1860'lı yıllarda Tatarlar devletin Hıristiyanlaştırma ve Ruslaştırma politikasının kurbanı oldular Bu duruma ufak çapta isyanlarla cevap verdiler Bir kısmı da çeşitli bölgelere ve Anadolu'ya göç ettiler Fakat Müslümanlıklarından taviz vermediler


1917 Şubat İhtilali Rusya'da çarlığın devrilmesine ve geniş politik faaliyetlere sebep oldu Bütün Rusya Müslümanlarının kurultayı toplandı ve ilk defa çarın tayin etmediği bir müftü seçildi 1917 Haziran ayında Kazan'da toplanan kurultaydaysa "İç Rusya ve Sibirya Müslüman Türk-Tatarlarının" medeni muhtariyeti ilan edildi Ardından 120 kişilik Millet Meclisi için seçimler yapıldı Bu meclis 29 Kasım 1917'de İdil-Ural Devleti projesini ilan etti Bu Devlet 1918'de Bolşevikler tarafından ortadan kaldırıldı Bolşevikler Sovyet Sosyalist Tatar-Başkurt Cumhuriyetini kurduklarını açıkladılar 23 Mart 1919'da Başkurt, 27 Mayıs 1920'de de Tatar muhtar cumhuriyetleri kuruldu Böylece Tatar-Başkurt Cumhuriyetinin yerine iki ufak muhtar cumhuriyetin kurulması bölgede Türk birliğinin parçalanmasına sebep oldu


Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin dağılmasından sonra, 1992'de Tataristan'da tam siyasi bağımsızlığını ilan etti Rusya'dan ayrılma niyetini bildirince Rusya Parlamentosu buna ret cevabı verdi Bu bağımsızlık halen hiçbir devlet tarafından tanınmamıştır Rusya Federasyonu içerisinde Tataristan Muhtar Cumhuriyeti olarak bulunmaktadır


Tataristan toprakları genelde alçak ve engebelidir Volga Irmağının batısında yüksekliği 235 metreye ulaşan arazi Volga Tepelerinin en kuzey ucunu meydana getirir Doğu'da Ural Dağlarına doğru yükselen bölgenin güneydoğusunda, yaklaşık 338 m yükseklikteki Bugulma-Belebey Platosu yer alır Volga Irmağı bölge topraklarının batı ucundan kuzey-güney doğrultusunda akar Toprakların büyük bölümünü Volga'nın bir kolu olan Kama Nehri sular Vyatha ve Byelaya nehirleri Kama Nehrinin en önemli kollarıdır


Tataristan'da kara iklimi hakimdir Kışlar uzun ve sert, yazlar ise sıcak geçer Senelik yağış miktarı ortalama 420-510 mm'dir En çok yağış yaz aylarında görülür Kar kalınlığının 60 santimetreye ulaştığı olur


Cumhuriyet topraklarının % 16'sı ormanlarla kaplıdır Nehir kenarlarındaki taşkın ovalarında geniş çayırlar yer alır


Tataristan'ın nüfusu 3642000 olup, yüzölçümü 68000 km2dir Nüfus yoğunluğu 54'tür Nüfusun % 48'ini Tatarlar, % 43'ünü Ruslar, % 4'ünü Çuvaşlar, % 5'ini diğer milletler meydana getirir Başşehri Kazan olup, önemli şehirleri Bugulma, Almetyevsk, Çistopol'dur


Eğitim Tatarca ve Rusça yapılmaktadır İlk ve orta öğretimde Tatarca, yüksek öğrenimde ise Rusca kullanılır Ülkede okuma-yazma bilmeyen yoktur Kazan Üniversitesi 1804'te kurulmuştur Üniversiteye bağlı 8 fakülte vardır


Rusların büyük propagandalarına ve din düşmanlığına rağmen, Tatarlar İslamiyeti en iyi şekilde koruyan ve ilahiyat eğitiminde en ileri olan bir cumhuriyettir


Tataristan tarım ve sanayi ülkesidir Ülkenin en büyük tabii zenginliği petrol ve doğal gazdır Petrol ve doğal gaz Elmet, Leningorsk, Alabuga, Mendelyevsk şehirlerinde çıkarılır Çıkarılan petrol boru hattıyla Moskova, Perm, Gorkiy, Kuybişev, Yaroslav, Rezon ve Başkırdistan'daki rafinerilere gönderilir Petrol ve doğal gaz sanayiinin yanında kimya ve petrokimya sanayii de gelişmiştir Kimya fabrikalarında polietilen, aseton, sentetik kauçuk, film gibi dört bine yakın kimyevi madde imal edilmektedir Ayrıca Kazan'da uçak, bilgisayar, kamyon ve dizel motor fabrikaları vardır


Ülkede tarım faaliyetleri eski Sovyetler Birliğinin diğer bölümlerinde olduğu gibi devlet çiftliği (Sovhoz) ve kollektif çiftlik (Kolhoz) ler tarafından yürütülür Başlıca tarım ürünleri çavdar, buğday, mısır, bunak, keten, şekerpancarıdır Ayrıca sebzecilik ve meyvecilikle, hayvancılık ve buna bağlı olarak mandıracılık gelişmiştir


Tataristan'da ulaşımda nehirlerden faydalanılır Irmak limanlarıyla Moskova ve Volga havzasının diğer şehirlere düzenli yolcu taşımacılığı yapılır Demiryolu ulaşımı fazla gelişmemiştir Ülkenin kuzeybatı ve güneydoğu ucundan Moskova ve Urallara uzanan iki ana hat geçer Birçok merkeze karayolu bağlantısı vardır


Kaynak: Rehber Ansiklopedisi