İstanbul (İl) Coğrafya

Coğrafya

Ana madde: İstanbul coğrafyası

İstanbul'un şehir merkezi ve çevresinin uydu görüntüsü


İstanbul ili toplamda 5343 kilometrekarelik bir alanda, iki büyük yarımada (Çatalca ve Kocaeli) ve irili ufaklı adalar üstünde kuruludurNot 1 [â?º] İlin komşuları kuzeyde Karadeniz, güneyde Marmara Denizi, batıda Tekirdağ ve doğuda Kocaeli'dir 125 milyonu aşan nüfusuyla ülkenin en kalabalık ilidir Ülke nüfusunun %178'i İstanbul ilinde yaşamaktadır[35][36] İstanbul Boğazı ile kabaca ikiye bölünen ilin toplam kıyı uzunluğu 647 kilometredir[37][13] Bulunduğu konum itibarıyla Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında bir geçiş bölgesidir Bu nedenle yağış, hava sıcaklığı, bitki örtüsü gibi coğrafi ögelerin dağılımı il çapında düzensizdir[38][13]
İklim

Ana madde: İstanbul iklimi

Konumu ve fizik coğrafyası nedeniyle İstanbul ili belirli bir iklim türü içinde değerlendirilememektedir[13] İlin kuzey kesimleri Karadeniz, güney kesimleri Akdeniz, iç kesimleriyse karasal iklimin etki alanı içindedir[38] İlin iklimsel yapılanmasında, yükseltinin ve engebeli toprakların az olmasının ve tam ortasından geçen İstanbul Boğazı ile ilin içlerine kadar sokulan Haliç gibi su kütlelerin büyük etkisi vardır Bu nedenle İstanbul ilinin iklimi kendisiyle aynı enlemde bulunan diğer merkezlerden de oldukça farklıdır[13] İldeki iklimsel olaylar kendi içinde bile değişiklik gösterebilir Anadolu Yakası'nda güneşli bir hava hakimken, Avrupa Yakası'nda yağmurlu, hatta karlı bir gün yaşanıyor olabilir[38]
İstanbul ili en çok kuzeyden ve güneyden gelen hava akımlarının etkisi altına girer Kuzeyli hava akımları İstanbul'da havayı soğutur ve Karadeniz üzerinden nemlenerek geldiyse kar yağışı bırakır[38] Güneyden gelen sıcak hava akımlarıysa Marmara üzerinden geçerken nemlendiği için pek etkili olmaz Bu akım lodos rüzgarlarının oluşmasına neden olur Güneyli hava akımları İstanbul Boğazı'nın akıntı rejimini de ters yönde değiştirir[38] Orkoz adı verilen bu olayda gemiciler ve balıkçılar Boğaz'da zor anlar yaşarlar
Yer şekilleri

Ana madde: İstanbul'un doğal yapısı

İstanbul ilinin kurulu olduğu Çatalca ve Kocaeli yarımadaları aşınmış birer platodur Bu platoların ortasından kabaca kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda İstanbul Boğazı geçer İstanbul Boğazı'nın oluşumu ile ilgili bilimsel olarak kesin kabul görmüş bir açıklama yoksa da, açıklamalar içinde en yaygın olanı; jeolojik açıdan İstanbul Boğazı'nın deniz suları ile dolmuş bir fay çöküntüsü olduğudur Buna göre, İÖ 20000 ila 18000 yılları arasında, Buzul Çağı sonlanmış ve dünyanın büyük bölümünü kaplayan buz kütlelerinin erimeye başlamıştır Binyıllarca süren bir erime sürecinin sonucunda, İÖ 8000 ila 7000'lerde Akdeniz'in suları ilk halinden yaklaşık 150 metre daha yukarı çıkmıştır[39] Deniz seviyesindeki bu büyük ölçekli artış nedeniyle Akdeniz'in suları Marmara'yı basmış; Marmara Denizi'nin suları da devam eden yükselmeler sonucunda da Karadeniz ile birleşmiştir Boğaz'ın derinliğinin kuzeyden güneye azalma göstermesi, geçmişte kuzeydeki bu yükseltilerin Marmara'nın sularına karşı bir set görevi gördüğü ve bunların deniz seviyesindeki yükselmeyle aşıldığı savını güçlendirmektedir[39]
İstanbul ili genelinde kayda değer yükseltilere de rastlanmaz İldeki en yüksek üç nokta sırasıyla 537 metrelik Aydos Dağı, 438 metrelik Kayışdağı, 442 metrelik Alemdağ'dır İl topraklarının %74'ünü platolar, %9,5'ini ovalar, %16,1'ini ise alçak dağ ve tepeler kaplamaktadır[40] İlin en önemli gölleri olan Büyükçekmece, Küçükçekmece ve Durusu gölleri birer lagündür[40] İstanbul Boğazı'ndaki Haliç, Tarabya ve İstinye koyları ise ilde ria tipi kıyının en iyi örnekleridir[40] İstanbul kıyıları son biçimini 10000 yıl önce gerçekleşen su yükselimleriyle almıştır İlde, Marmara Denizi ve Boğaz'da irili ufaklı 11 adanın yanısıra, Karadeniz'de ufak kayalıklar ve Haliç'de Bahariye Adaları yer alır
Bitki örtüsü


Daha çok bilgi için: İstanbul'un ormanları ve İstanbul'un koruları

Heybeliada'da kızılçam ormanları ve Heybeliada Sanatoryumu


Kuzey Anadolu Kırığı'nın İstanbul'da ve Türkiye'de konumu


İstanbul ilinin coğrafi özellikleri ve toprak koşulları orman oluşumlarına olanak verir niteliktedir Ancak il içinde ormanların ve ormanlarda görülen ağaç türlerinin dağılımı düzensizdir Karadeniz'e yakın kuzey kesimlerde ve tepelerin kuzeye bakan yamaçlarında humuslu toprakların varlığı nedeniyle buralarda nemcil ormanlar gelişmiştir[41] Güney bölgelerde ve güneye bakan yamaçlarda ise kuraklığa dayanıklı ormanlar görülür İstanbul'un en önemli ormanları Belgrad Ormanı, Aydos Ormanı ve Kayışdağı Ormanı'dır İstanbul ilindeki orman arazilerinin yüzölçümü 240, 960 hektar ağaçlıklı; 294,299 hektar da açıklık olmak üzere toplam 535,259 hektardır[42] Genel olarak İstanbul ilinin her iki yakasında da görülen ağaç ve çalı türleri arasında adi gürgen, adi kızılağaç, adi fındık, doğu kayını, mor çiçekli ormangülü, akçaağaç, muşmula ve ıstranca meşesi sayılabilir[41]
Doğal ormanların bozulduğu ya da tahrip edildiği bölgelerde psödomaki oluşumları gözlenir Kuzeyde, Karadeniz yakınlarında görülen psödomakiler, bölgenin toprak yapısı ve iklim özellikleri nedeniyle olağandan çok daha boylu ve gürdür[41] Son yarım yüzyılda ildeki orman varlığı nüfus artışıyla paralel olarak gerilemiştir Boğaz'a yapılan köprüler nedeniyle şehrin öngörülen doğu-batı doğrultusundaki genişlemesi kuzeye kaymış; bu nedenle orman arazileri yeni yerleşim bölgeleri oluşturmak adına tahrip olmuştur[43] İle yapılması planlanan üçüncü boğaz köprüsü çevreci gruplar tarafından ildeki orman varlığına zarar vereceği gerekçesiyle eleştirilmektedir
Kent büyüdükçe merkezden gitgide uzaklaşan ormanlardan geriye bugün kent koruları kalmıştır[44] Etrafı çevirilmek suretiyle koruma altına alınan bu yeşil alanların pek çoğu günümüzde kamuya ait olup, halka açık rekreasyon alanı olarak hizmet vermektedir Özellikle Boğaziçi sırtlarında yoğunlaşan kent koruları İstanbulluların en uğrak mekanlarındandır Avrupa Yakası'nda Yıldız, Naile Sultan, Naciye Sultan, Prens Sabahattin, Emirgan ve Ayazağa koruları; Anadolu Yakası'nda Abraham Paşa, Beykoz Kasrı, Mihrabad, Küçükçamlıca ve Validebağ koruları İstanbul'da en bilinen korulardır[44]
Depremsellik


Daha çok bilgi için: İstanbul'un jeolojisi ve Kuzey Anadolu Fay Hattı


İstanbul ili deprem kuşağında yer alır[45] İl topraklarının Marmara Denizi'ne kıyısı olan ilçeleri birinci derece deprem bölgesi olarak değerlendirilmekte olup, risk kuzeye gidildikçe dördüncü dereceye kadar düşmektedir Kuzey Anadolu Kırığı'nın etkisi altında olan İstanbul ilinde tarihin belirli dönemlerinde büyük ve yıkıcı depremler kaydedilmiştir Günümüzde İstanbul ili sınırları içinde kalan bölgede yazılı olarak kayıtlara geçirilen ilk deprem, İS 358 yılında gerçekleşmiştir[45] Daha sonraki yüzyıllarda gerçekleşen depremler ise yazılı kaynakların daha zengin olması nedeniyle daha iyi bilinmektedir Özellikle Osmanlı döneminde yaşanan 1506, 1556 ve 1766 depremleri ilin tarihindeki en büyük doğal afetlerdendir[45] İlde son dönemlerde hissedilen en şiddetli yer sarsıntısı; 17 Ağustos 1999 tarihinde yaşanan Gölcük depremidir Bu depremde kıyı ilçelerde, özellikle Avcılar ilçesinde pek çok yapı yıkılmış, il genelinde toplam 981 kişi yaşamını yitirmiştir[46] Kuzey Anadolu Kırığı'nın Adalar-Tekirdağ arasında kalan bölümünün kırılmasıyla meydana gelecek yeni bir sarsıntı, deprem uzmanlarınca her an beklenmektedir Bu nedenle İstanbul ilinde belediyeler, valilik ve 3 Kolordu Komutanlığı afet öncesi önlemler ve afet sonrası kooridinasyon konusunda işbirliği içinde çalışmalar düzenlemektedir[47]

Kaynak : Wikipedia