Avrupa Güvenlik Ve İşbirliği Teşkilatı Helsinki Nihai Senedi Temel İlkeleri

Helsinki Nihai Senedi Temel İlkeleri

Helsinki Nihai Senedi

35 imzacı devlet arasındaki ilişkilere rehberlik edecek 10 temel ilke ortaya konmuştur Bunlar:

Egemen eşitlik ve egemenliğe saygı,
Kuvvet kullanmaktan veya kuvvet kullanma tehdidinden kaçınma,
Sınırların ihlal edilmezliği
Devletlerin toprak bütünlüğünün korunması
Anlaşmazlıkların barışçıl yollardan çözümü
İçişlerine karışmama
İnsan hakları ve temel özgürlüklere saygı
Halklarin eşit haklardan ve kendi kaderlerini tayin hakkından yararlanması
Devletler arasında işbirliği
Uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklerin iyi niyetle yerine getirilmesi

AGİT'in temelini oluşturan Helsinki Nihai Senedi'nde; katılımcı devletlerin karşılıklı ilişkilerinde izleyecekleri temel ilkelerdir Bunların başında devletlerin egemen eşitliği, sınırların dokunulmazlığı, içişlerine karışmama, toprak bütünlüğüne ve insan haklarına ve temel özgürlüklere saygı yer almaktadır İnsan hakları ve temel özgürlüklere saygının, güvenliğinde bir unsuru haline getirilmesi, Sovyetler Birliği'nin ve komunist sistemin çözülmesinde etkili bir araç olmuştur
Helsinki Nihai Senedi 3 temel bölüme ayrılmıştır:

Avrupa güvenliği ile ilgili sorunlar
Çevre, teknoloji, bilim ve ekonomi alanlarında işbirliği
insan haklarının geliştirilmesi





AGİT Daimi Konseyi'nin bir toplantısı - Hofburg, Vienna Fotoğraf: Mikhail Evstafiev


Nihai Sened, siyasi diyaloğu sürdürmek, işbirliğini geliştirmek için yeni standart ve normlar koyacak AGİT andlaşmalarının uygulanmasını gözden geçirecek düzenli olarak izleme toplantıları düzenlenmesini de karara bağlamıştır İzleme toplantıları Belgrad, Madrid ve Viyana'da yapılmıştır Bu toplantılara katılan devletler, insan hakları ve devletler arasında güveni artırıcı önlemler konusunda yeni yükümlülükleri kabul etmişlerdir Bu toplantılara ilave olarak demokratik kurumlar, insan hakları, sorunların barışçıl çözümü, çevre, medya, bilim, kültür ve ekonomik işbirliği gibi spesifik konularda uzmanlar toplantısı gerçekleştirilmiştir
Helsinki toplantısından sonra AGİT diplomatik bir konferans olmaktan ileri gitmemiştir Bu konferansı esnek tutabilmek için daimi bir yapılanmaya gidilmemiş, 1989-1990 yılarında devletler, AGİT organlarının oluşturulması gerektiği üzerinde anlaşmışlardır
1970-1980 yılları arasında AGİT'in en büyük avantajı sorunlara kapsamlı yaklaşma yeteneği olmuştur AGİT insan hakları ile genel güvenlik ve işbirliği arasindaki bağa önem vermiştir Bu nedenle AGİT kendi vatandaşlarının temel özgürlüklerini sistematik olarak ihlal eden devleti uluslararası alanda güvenilemeyen ve hatta diğer ülkelerinin güvenliklerine potansiyel bir tehdit olarak değerlendirmiştir
Nihai Sened "sosyalist" sistemi ortadan kaldırıcı sihirli bir formül taşımamaktadır AGİT kompleks ve kapsamlı bir sürecin bir unsuru olarak görülmüştür AGİT'in sağladığı gelişmeler değişen gerçekliğin bir sonucudur AGİT Varşova Paktı ülkelerinde yaşanan demokratik değişikliklere moral desteği ve siyasi bir platform sağlamıştır Nihai Senet, uluslararasi hukuk açısından bağlayıcı bir belge olarak görülmemekte, siyasi bağlayıcılığı bulunduğu ileri sürülmektedir AGİT'in Nihai Senet'te ifadesini bulan, güvenlik, insani boyut ve ekonomik konulardan ilk ikisi büyük bir gelişme göstermiştir AGİT'e taraf devletler arasinda itimadın geliştirilmesi ve askeri faaliyetlerde şeffallığın sağlanması ve böylece askeri çatışma tehlikesinin giderilmesi düşüncesiyle kabul edilen güven ve güvenlik artırıcı önlemler Nihai Senet'te yer almış ve bunlar daha sonra Avrupa *****sızlanma Konferansı (1986) ve Güven ve Güvenlik Artırıcı önlemler müzakerelerinin temelini oluşturmuştur Bu sürecin en önemli sonucu Avrupa'da Konvansiyonel *****lı Kuvvetler Andlaşması'nın imzalanmasıdır
II Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa'da meydana gelen bloklaşmanın koşullarında başlatılan AGİT süreci, 1975 yılından soğuk savaş bitimine kadar Doğu-Batı ilişkilerinin en önemli forumu haline gelmiştir AGİT süreci bu dönemde Doğu ile Batı arasında bir ölçüde sürtüşme ve çatışma forumu niteliğinde cereyan ederken, Sovyetler Birliği'nin dağılması ve Doğu Avrupa'daki demokratikleşme hareketlerinin başladığı 1989'dan itibaren farklı bir niteliğe bürünmüştür Bu tarihten sonra AGİT toplantılarında, çatışma ve sürtüşmelerin yerini önemli ölçüde işbirliği ve diyalog almıştır
AGİT geleneksel bloklararası siyasetin geride kalmaya başlamasıyla ortaya çıkan geçiş dönemine uygun, geniş katılımlı, çok boyutlu ve tecrübe edilmiş bir sürece dayanan yeni bir düzenin kurulmasına yardımcı olabilecek bir forum olarak görülmüştür

Kaynak : Wikipedia