Sivrice, Elazığ Coğrafya

Coğrafya
Elazığ'ın turizm açısından önemli bir potansiyele sahip ilçesidir İl merkezine 31 km uzaklıkta olup, ulaşım kara ve demiryolu ile sağlanmaktadır Sivrice Hazar gölü kıyısındadır Hazar gölü tektonik bir göldür Hazar gölü tertemiz berrak suyu, halka açık plajlarıyla ve içerisinde bulunan "Batık Yerleşme" siyle Elazığ'ın tatil ve dinlenme merkezi konumundadır
Sivrice İlçesinin doğusunda Maden İlçesi, batısında Baskil İlçesi, güneybatısında Doğanyolu İlçesi, güneydoğusunda Çüngüş İlçesi, kuzeyinde Elazığ Merkez İlçesi ile çevrilidir Karakaya Gölü barajı Sivrice İlçesi ile Malatya İli, Doğanyolu İlçesi arasında sınır teşkil etmektedir Ayrıca ilçenin güneydoğusunda 2347 metre yükseklikteki Hazarbaba dağı ile 2171 metre yükseklikteki Karaoğlan dağı bulunmaktadır İlçe merkezinin rakımı 1266 metredir
Dik yamaçlarla göle inen bu dağlar, göl çevresinde geniş düzlüklerin gelişmesine imkan tanımamıştır Nitekim gölün güney batısında Kürk suyu ağzında gelişen Kürk deltası ve onun devamı olan Gölbaşı düzlükleri ilçenin başlıca düzlüklerini oluşturmuştur Bu delta dışında dağlardan dik derelerin göl kıyısında oluşturduğu birikinti koni ve yelpazeleri ile Hazar Dağı'nın güney yamaçlarında gelişen fay basamakları tarım ve yerleşmeye imkan tanıyan başlıca alanlardır
Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat bölümünde yer alan Hazar Gölü havzası bir taraftan ana çizgileriyle içinde bulunduğu bölgenin iklim özelliklerini yansıtırken diğer taraftan kendine has iklim özellikleri ile dikkat çekmektedir Ülkemizin en dağlık bölgesini meydana getiren Doğu Anadolu kütlesinde morfolojinin doğurdua*ğu bir iklim tipi kendini hissettirir Şöyle ki yükseltileri batıdan doğuya doğru artan birbirine paralel dağ ve platolar arasına sıkışmış ve birbirinden orta yükseklikteki eşik alanlara ayrılan diziler halinde çeşitli boyutta ve kopartman şeklindeki ovalar bölgenin genel morfolojik görünümünü oluşturur Yer şekillerinin bu özelliği iklimin batıdan doğuya doğru daha karasal bir karakter almasını sağlar
Tarihin ilk devrelerinde Mezopotamya ile Anadolu'nun iç kısımları arasında bağlantı sağlayan stratejik yerlerden birine karşılık gelen ilçemizin yeri bu günde Güneydoğu Anadolu ile Anadolu'nun diğer bölümleri arasındaki bağlantıyı sağlayan önemli geçitler üzerinde yer alır İlçenin kuruluş yeri Hazarbaba Dağlarının kuzey eteklerindedir Çeşitli efsanelere de sahip olan 2347 metre yüksekliğindeki Hazarbaba Dağı yörenin en yüksek dağı olma özelliğini de taşımaktadır Gene İlçenin güneyinde bulunan Karaoğlan Dağı ve kuzeyinde bulunan Mastar Dağları 2171 metre yüksekliğindedir Bu genelde doğu batı istikametinde uzanmaktadır
Sulu tarım alanlarında ise;en fazla fasulye, şeker pancarı, biber, domates, patates , çilek, mısır, yonca, fiğ ve maş vs gibi ürünler yetiştirilir Ayrıca akarsu kenarlarında da ve su kaynakları civarında yer alan meyve bahçeleri ve kavaklıklar da sulu tanı alanlarına girerler İlçemiz arazisinin büyük bir kısmının eğimi % 45 den fazladırBu fazla eğimli alanlardaki oldukça küçük parçalara ayrılmış tarım alanlarında modern aletler pek kullanılamamaktadır İlçenin genel arazisinin büyük bir kısmı dağlık alanlara karşılık gelmesi dolayısıyla eğim oldukça fazladır Bu nedenle çok az bir alanı kaplayan vadi tabanları dışında sulu tarıma uygun olmayan alanların genişlikler kapladığı görülür Başka bir deyişle vadi tabanları ve kaynaklar çevresi dışında kalan sahalarda yer alan tarım alanları kuru tarımın uygulandığı alanlar olarak ortaya çıkar İlçe genelinde yer alan bu kuru tarımın alanları bir takım çevre şartlarının olumsuz etkileri altındadır Bunların başında topografyanın eğimli olması ve şiddetli erozyona maruz bulunması nedeniyle toprakların sığlığı gelir Bu sığ olan topraklar ana kayanın ve iklimin etkisiyle kireçlilik ve taşlılık gibi problemleri de içerirlerZaten sığ olan toprak, sürülmesi sırasında tabandan çıkan irili ufaklı taşlarla kaplıdır Topraklarda görülen bu taşlılık ve yüksek oranda kireç bulunması verimi düşürmektedir Bu kuru tarım alanlarında verim bire sekiz kadardır
Hazar Gölü Anadolu'nun güney ve doğusuna mührünü vuran Torosların yükseğindeki bir maviliğin adıdır Güneyinde Hazarbaba, kuzeyinde Mastar Dağları göğe baş, kaldırır Çevre halkı tarafından "Gölcük" adıyla bilinen Hazar Gölünün EİE İdaresi ve DSİ'nin hazırladıkları raporların verdikleri bilgilere göre alanı 786 kilometre karedir (1240) metre seviyesine göre
Göl güneybatı-Kuzeydoğu yönüyle yaklaşık 20 kilometre uzunluğunda, 5-7 kilometre genişliğindedir EİE idaresine tahmin edilen su miktarı 7 milyar metreküp kadardır Gölün derinliği konusunda kesin ölçümler olmadığından değişik araştırmacılar tarafından çeşitli rakamlar verilmiştir Chaput, çevre halkına atfen 300 metre olabileceğini belirtmekte, Huntingıon yaptığı batimetrik haritada ise 213 metre olarak göstermektedir DSİ raporları (1960)'da 152 metre olarak belirtmektedir Görüldüğü gibi değişik tahminler yapılan derinliği konusu ancak kesin ölçmelerle belirlenebilecektir Fakat kesin olan gölün çok derin olmasıdır
Gölün seviyesi hakkında değişik kaynaklarda çeşitli rakamlar verilmektedir Bu rakamlar Harita Genel Komutanlığının değişik tarihlerde yayınlamış olduğu haritaa*larda alınmış değerler olduğundan bunları belirtmeye çalışalım;1944 yılında yayınlanmış olan 1:200 000 ölçekli haritada 1155 metre, 1958 tarihli 1:100 000 ve 1: 25 000 ölçekli haritada 1248 metre olarak gösterilmiştir En son olarak 1986 yılında yaa*yınlanan 1:25 000 ölçekli haritada ise 1238 metre olarak tespit yapılmıştır Diğer kaynaklarımızdan da anlaşıldığı üzere bu değerlerden son ikisi doğru olarak verila*mektedir
Göl, çevresindeki dağlardan inen çoğu fay kaynaklarının ayağı olan küçük derea*ler tarafından beslenir Bu derelerin en büyüğü Kürk suyudur Sonradan Behramaz deresi de göle çevrilmiştir
Göl 20 km uzunluğundaki tektonik bir çukurun ortasında yer almaktadır "Teka*tonik" değişik anlamlara gelebilen bir jeoloji ve jeomorfoloji terhü olup genellikle "yer kabuğunu" meydana getiren katmanların sıralanışımda "STRÜKTÜR-YAPI" karşılığında kullanılmaktadır Yer kabuğu iç ve dış tesirlerle değişir Hazar Gölü daha çok iç kuvvetlerin tesiriyle yer kabuğunun kırılması ve çökmesi neticesinde milyona*larca yıl evvel teşekkül etmiştir Dibinden kaynayan ve yamaçlardan inen küçük dea*reler ve sel sularıyla bu günkü halini almıştır
Hazar hidroelektrik santralinin (1957-1967) faaliyete geçmesi ile en önemli su kaybına bu santrale su taşıyan tünel olmuştur 1215 metre koduna kadar inen 30 metre derinliğinde 10 metre genişliğinde bir kuyu ile göle bağlantısını sağlayan tüa*nel 4453 metre uzunluğundadır Yılda ortalama 76 milyon metreküp suyu gölden çekmekte ve Çelemlik Dağı kuzeyindeki Hazar I ve bundan 90 metre daha aşağıdaki Hazar II santralini beslemektedir
Göl suyunun yüzey sıcaklığı yazın ortalama 24 santigrat derecedir Gölün suyu hayvanlar tarafından içildiği, göl kıyısında hatta su içinde bitkilerin yetiştiği, çevrede tarla sulamada kullanıldığı görülmektedir Göl balık bakımından zengindir
Gölün kuzey kıyılarında Elazığ-Diyarbakır kara yolu, güney kıyısından ise Elazığ-Diyarbakır demir yolu geçmektedir Suları tatlı olup, gölde turistik mahiyette balık ve kuş avcılığı yapılmaktadır Etraa*fında 25 kadar resmi kuruluşun kamp tesisleri vardır Halka açık plaj ve mesire yera*leriyle yöre halkının önemli eğlence ve dinlenme yeridir
HAZAR GÖLÜ'NÜ BESLEYEN AKARSU VE GÖLLER
Bu derelerin büyük bir kısmı fay kaynaklarından aldıkları suyu göle taşımaktadırlar Bu nedenle çevredeki dereler, boyları kısa olmakla beraber yılın büyük bir kısmında su taşırlar Ancak taşıdıkları suyun azlıklarından dolayı fazlaca dikkat çekmemektedirler Hatta ilk bakıldığında bunların sel yatağı olduğu izlenimi uyanır Gerçekte bu derelerin bir kısmı yağışlı mevsimlerde su taşıyan sel yataklarıdır Bunlardan en önemlileri Kürk suyu ve sonradan göle çevrilen Behramaz deresidir Gezin Beldesi civarında Hazar Gölüne akmaktadırAyrıca Dicle Nehri'nin çıkış kaynağının önemli kollarından biri Hazar Gölüdür
Kürk Suyu
Göle batıdan kavuşan Kürk suyu ya da Kürk Çayı,Batıdan Kavak Köyü güneyinde oldukça gür iki kaynağın birleşmesiyle Kavak Deresi adıyla ortaya çıkar ve Yedipınar Köyü İle Kürk Köyü arasında fay hattına yerleşmiş derin bir kertik vadi içinde çıkar bu arada Hazar Dağı eteklerinde yüzeye çıkan birçok fay kaynağının suyunu da alır ve Sivrice'nin batısında büyük bir delta oluşturduktan sonra göle ulaşır Kürk Suyu kış ve özellikleri bahar aylarında bol su taşır Temmuz-Ağustos-Eylül aylarında epeyce azalırsa da yine de bir miktar su taşımaktadır

Kaynak : Wikipedia